Współwłasność a służebności na nieruchomości

Odpowiedź prawnika: Współwłasność a służebności na nieruchomości

W odpowiedzi, do której nawiązuje pytający, rozważana była problematyka konfuzji, czyli przejścia ograniczonego prawa rzeczowego na właściciela nieruchomości obciążonej. Zostało stwierdzone, iż w wyniku połączenia w jednej osobie uprawnień właścicielskich z uprawnieniami wynikającymi z ograniczonego prawa rzeczowego dotyczącego nabycia udziału we współwłasności z taką konfuzją będziemy mieli do czynienia o tyle, o ile ograniczone prawo rzeczowe może być ustanowione na udziale we własności.

W cytowanej odpowiedzi wskazano, iż cyt. „z orzeczeń Sądu Najwyższego można wyprowadzić wniosek, że w przypadku, gdy osoba, której przysługuje służebność drogi koniecznej, przez fakt stania się współwłaścicielem nieruchomości obciążonej, nie przestaje być osobą uprawnioną z tytułu tej służebności. Oznacza to, że jeśli staniemy się współwłaścicielem drugiej nieruchomości, to nadal będzie nam przysługiwać prawo korzystania z drogi koniecznej przechodzącej przez tę nieruchomość”.

Do takich orzeczeń z pewnością należy Uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1983 r. sygn. akt III CZP 83/03, której sentencja brzmi: Nabycie w drodze dziedziczenia udziału w spadku, w skład którego wchodzi nieruchomość obciążona służebnością osobistą, przez osobę, której służebność przysługuje, nie powoduje wygaśnięcia tej służebności. SN rozważa w tym orzeczeniu kwestię charakteru służebności osobistej jako jednego z rodzajów ograniczonego prawa rzeczowego dochodząc do takich konkluzji, jak wskazano w cytowanej przez pytającego odpowiedzi. Te same reguły dotyczą bowiem służebności gruntowej, jaką jest służebność drogi koniecznej. Wynika to np. z treści art. 290 § 2 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym w razie podziału nieruchomości obciążonej służebność utrzymuje się w mocy na częściach utworzonych przez podział; jednakże gdy wykonywanie służebności ogranicza się do jednej lub kilku z nich, właściciele pozostałych części mogą żądać ich zwolnienia od służebności. Tak też uważają przedstawiciele doktryny: służebność gruntowa obciąża całą nieruchomość, nie może więc obciążać ani udziału we własności, ani tylko tej części fizycznej, na której jest wykonywana (tak S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego, Księga druga Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 2002). Dlatego też jeżeli właściciel, który obciążył swą nieruchomość służebnością nie ujawnioną w księdze wieczystej, przenosi na inną osobę udział w prawie własności, nie informując jej o ustanowieniu służebności, to służebność utrzymuje się nadal, mimo że nabywca działał w zaufaniu do ksiąg wieczystych ( orzeczenie SN z 4 lipca 1960 r. sygn. akt I CR 347/60, OSNCP 4/62, poz. 126).Rozważania te nie odnoszą się wprawdzie bezpośrednio do pytania, lecz rozstrzygają kwestię wstępną, czy służebność gruntowa może być ustanowiona na udziale we własności, czy obciąża całą nieruchomość. Z powyższego wynika jednoznacznie, że obciąża ona (a więc i służebność drogi koniecznej również) całą nieruchomość, zatem służebność ta nie wygaśnie w wyniku nabycia udziału we współwłasności nieruchomości.