Zabezpieczenie umowy pożyczki

Odpowiedź prawnika: Zabezpieczenie umowy pożyczki

W świetle prawa cywilnego dłużnikiem jest każda osoba, która poprzez oświadczenie woli, złożone dobrowolnie przyjęła na siebie obowiązek określonego świadczenia na rzecz wierzyciela. Przyjęcie zobowiązania może nastąpić w ramach konkretnej umowy, stypizowanej w kodeksie cywilnym lub w ramach pełnej swobody umów. Zobowiązanie nie może być sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzać do obejścia prawa. Są oczywiście wypadki, że ktoś ponosi odpowiedzialność cywilnoprawną za inne osoby na zasadzie ryzyka, ale nie dotyczy to zawierania umów.

Odpowiadając na pytanie nie można przyjąć, że małżonek dłużnika jest automatycznie dłużnikiem. W powyższym zakresie możemy mieć do czynienia z kilkoma przypadkami. Jeżeli małżonkowie razem zawierają umowę pożyczki to oboje poddają się egzekucji w akcie notarialnym i można prowadzić egzekucję przeciwko nim łącznie. Dłużnikiem może być także poręczyciel. W tym samym lub kolejnym akcie notarialnym notariusz odbiera oświadczenia o poddaniu się egzekucji przez dłużnika (z umowy pożyczki) oraz małżonka dłużnika (z umowy poręczenia) – skutki są takie jak w pierwszym przypadku. Jeżeli małżonek dłużnika nie chce zawrzeć umowy pożyczki ani  nie chce poręczyć za małżonka pozostaje tylko trzecia możliwość, czyli prowadzenie egzekucji z majątku wspólnego małżonków. Prowadzenie egzekucji w tym przypadku jest możliwe tylko po uzyskaniu klauzuli wykonalności przeciw małżonkowi dłużnika.    

Artykuł przytoczony przez pytającego nie określa wprost, który rodzaj aktu może być stosowany do konkretnej umowy. Wynika z tego więc, że obie formy mogą być stosowane do umowy pożyczki lub poręczenia. Od swobodnej woli stron zależy wybór konkretnej formy aktu notarialnego. Różnią się wymogami co do formy tzn. co do konkretnych elementów składowych, które muszą się w nich znaleźć. Akt notarialny określony w punkcie 5 bez wszystkich koniecznych składników:  obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy akt określa warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia przeciwko dłużnikowi egzekucji na podstawie tego aktu o całość lub część roszczenia, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności. Akt notarialny bez tych koniecznych składników nie będzie stanowił tytułu egzekucyjnego. Podobnie jest z wymogami z punktu 4:  obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub uiszczenia innych rzeczy zamiennych, ilościowo w akcie oznaczonych, albo też obowiązek wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy termin zapłaty, uiszczenia lub wydania jest w akcie wskazany.

Odpowiadając na drugą część pytania należy stwierdzić, że rodzaj aktu notarialnego, w którym dłużnik poddał się egzekucji zależy od wyboru przez strony umowy i musi być zaakceptowany poprzez złożenie oświadczenia woli przed notariuszem przez dłużnika. Ze względu na więcej wymagań formalnych korzystniejszy dla dłużnika jest wskazany w punkcie 5, par. 1 art. 777 kpc. W konkretnym przypadku wskazanym w pytaniu na pewno forma z punktu 4 może być zastosowana. Chcąc stosować bardziej dla dłużnika korzystną formę należy umówić jeszcze co do warunków prowadzenia egzekucji i terminu wystąpienia o klauzulę wykonalności.