Pytanie klienta:
Odpowiedź prawnika:
Podstawy prawne odpowiedzialności za fałszywe zeznania
Składanie fałszywych zeznań przed sądem to przestępstwo przewidziane w art. 233 § 1 Kodeksu karnego, zagrożone karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8..
Warunki odpowiedzialności karnej
Warunkiem odpowiedzialności jest, aby przyjmujący zeznanie (sąd) uprzedził zeznającego o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie lub odebrał od niego przyrzeczenie. Bez spełnienia tego warunku nie można pociągnąć świadka do odpowiedzialności karnej.
Do jakich organów należy się zwrócić
Policja
Zawiadomienie o przestępstwie ma obowiązek przyjąć każdy funkcjonariusz Policji w każdym Komisariacie i w każdej Komendzie Policji, sporządzając protokół przyjęcia ustnego zawiadomienia.
Prokuratura
Zawiadomienie o przestępstwie można również przekazać Prokuraturze, przy czym obowiązują tu takie same reguły właściwości rzeczowej i miejscowej jak w przypadku Policji.
Sposób złożenia zawiadomienia
Zawiadomienie można złożyć osobiście w komisariacie Policji lub pisemnie, wysyłając odpowiednie pismo do właściwej jednostki Policji lub Prokuratury Rejonowej.
Sprawę będzie prowadziła jednostka na terenie której popełniono przestępstwo - w tym przypadku sąd, przed którym składano fałszywe zeznania.
Organ ma obowiązek wszcząć postępowanie lub odmówić jego wszczęcia. Jeżeli w ciągu 6 tygodni brak będzie zawiadomienia o decyzji, można wnieść zażalenie na bezczynność.
Jakie dowody należy przedstawić
Kluczowe elementy zawiadomienia
- Dokładne dane świadka (imię, nazwisko, adres)
- Opis nieprawdziwych zeznań z podaniem konkretnych faktów
- Wskazanie dowodów świadczących o fałszywości zeznań (np. ekspertyza grafologiczna)
- Kopia protokołu przesłuchania świadka
- Informacja o pouczeniu świadka o odpowiedzialności karnej
Okoliczności wyłączające lub łagodzące odpowiedzialność
Ważne ograniczenia
Nie podlega karze świadek, który, nie wiedząc o prawie odmowy zeznania lub odpowiedzi na pytania (bo nie został o tym pouczony), złożył fałszywe zeznanie z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym.
Forma uprzywilejowana przestępstwa
Jeżeli sprawca zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Wymóg zamiaru bezpośredniego
Do popełnienia przestępstwa fałszywych zeznań konieczny jest zamiar bezpośredni. W postępowaniu karnym trzeba udowodnić nie tylko to, że świadek zeznawał niezgodnie z prawdą, ale także to, że miał tego świadomość i chciał tego.
Możliwość złagodzenia kary
Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia, jeżeli fałszywe zeznanie dotyczy okoliczności niemogących mieć wpływu na rozstrzygnięcie sprawy lub sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe zeznanie, zanim nastąpi rozstrzygnięcie sprawy.
Charakter postępowania
Sprawa o fałszywe zeznania to sprawa karna prowadzona z oskarżenia publicznego. Zgodnie z polską procedurą karną, osoba składająca zawiadomienie jest informowana o odpowiedzialności karnej za powiadomienie o niepopełnionym przestępstwie oraz za składanie fałszywych zeznań.
Praktyczne wskazówki
Na co zwrócić uwagę
- Sprawdź, czy świadek został prawidłowo pouczony o odpowiedzialności karnej
- Zabezpiecz wszystkie dowody wskazujące na fałszywość zeznań
- Przygotuj szczegółowe zestawienie różnic między zeznaniami a faktami
- Rozważ skonsultowanie sprawy z adwokatem przed złożeniem zawiadomienia
Aktualne orzecznicztwo
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 9 listopada 2021 roku (sygn. akt KZP 5/21) stwierdził, że nie popełnia przestępstwa świadek składający fałszywe zeznanie z obawy przed grożącą mu odpowiedzialnością karną, jeśli realizując prawo do obrony zeznaje nieprawdę, nie wyczerpując jednocześnie znamion innego czynu zabronionego.
Podsumowanie
Fałszywe zeznania świadka to poważne przestępstwo karane obecnie bardzo surowo - od 6 miesięcy do 8 lat więzienia. Zawiadomienie można złożyć w Policji lub Prokuraturze, a kluczowe znaczenie ma udowodnienie zamiaru bezpośredniego i właściwego pouczenia świadka o odpowiedzialności karnej.