Odpowiedź prawnika: Opuszczenie mieszkania
Art. 58 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, że jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka.
Celem wszystkich przewidzianych w art. 58 § 2 form rozstrzygania w wyroku rozwodowym o wspólnym mieszkaniu rozwodzących się małżonków jest rozgraniczenie sfery ich uprawnień do tego mieszkania, zmierzające - w miarę istniejących możliwości - do ich odseparowania (por. Czech Bronisław w: Sychowicz Marek, Ciepła Helena, Kalus Stanisława, Czech Bronisław, Domińczyk Tadeusz, Piasecki Kazimierz (red.) - Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Warszawa 2009 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis (wydanie IV) ss. 1152).
Powyższemu celowi służą następujące orzeczenia:
a) o sposobie korzystania z mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania, tj. do chwili uzyskania przez każde z małżonków oddzielnego mieszkania na właściwej drodze,
b) o eksmisji jednego z małżonków w warunkach przewidzianych w § 2 zd. 2,
c) o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu go jednemu z małżonków w warunkach przewidzianych w § 2 zd. 3 (nieistotne w Pani przypadku).
Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, obowiązkiem sądu (z urzędu) jest orzeczenie w wyroku rozwodowym o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków (art. 58 § 2 zd. 1). Rozstrzygnięcie wynikające z powyższego przepisu obejmuje w zasadzie każde mieszkanie zajmowane przez nich, tzn. mieszkanie znajdujące się faktycznie w ich dyspozycji, niezależnie od posiadanego tytułu prawnego; w szczególności może to być mieszkanie, do którego obojgu małżonkom lub jednemu z nich przysługuje tytuł prawny wynikający z prawa własności (tak jak w Pani przypadku). Chodzi tu o wspólne mieszkanie w znaczeniu faktycznym, a nie prawnym, tzn. o każde mieszkanie znajdujące się faktycznie w dyspozycji małżonków, niezależnie od tego, czy i jaki tytuł prawny do tego mieszkania przysługuje im obojgu albo jednemu z nich. Decydujące znaczenie ma tu ustalenie faktu korzystania wspólnie przez małżonków z określonego mieszkania, i to w chwili orzekania rozwodu (Czech Bronisław - op. cit.).
Oprócz ustalenia sposobu korzystania z zajmowanego mieszkania, jedno z małżonków może żądać eksmisji współmałżonka ze wspólnie zajmowanego mieszkania, jeśli mieszkanie to stanowi jego (żądającego) majątek odrębny. Orzeczenie eksmisji możliwe jest jedynie w razie zgłoszenia żądania w tym przedmiocie przez jedno z małżonków. Jest to żądanie procesowe wymagające rozstrzygnięcia pozytywnego albo negatywnego. Żądanie to może być zgłoszone nie tylko w pozwie, lecz także w innym piśmie procesowym bądź ustnie do protokołu. Żądanie eksmisji można zgłosić przed zamknięciem rozprawy w pierwszej instancji. Orzeczenie eksmisji ma charakter wyjątkowy. Muszą zachodzić zawinione przez małżonka zachowania, które są szczególnie naganne, uniemożliwiające wspólne zamieszkiwanie. Art. 58 § 2 k.r.o. odnosi się do wszystkich postaci korzystania z lokalu i nie uzależnia orzeczenia eksmisji od tytułu do jego zajmowania (np. prawa własności), lecz od przesłanek wymienionych w tym artykule, a więc naganności zachowania (Czech Bronisław - op. cit.). Orzeczenie eksmisji byłego współmałżonka w wyroku rozwodowym z reguły wiąże się z ustaleniem, że rozkład pożycia małżeńskiego nastąpił z jego wyłącznej winy (wyrok SN z 11 lutego 1997 r., II CKN 56/96, niepubl.). Warto nadmienić, iż orzeczenie eksmisji wiązać się będzie z dodatkowa opłatą (200 zł).
Art. 58 § 2 kro stanowi podstawę do orzeczenia eksmisji jedynie w procesie rozwodowym. Jeżeli zatem eksmisji nie orzeczono w wyroku rozwodowym, każde z rozwiedzionych małżonków może żądać eksmisji drugiego z nich jedynie z powołaniem się na podstawy przewidziane w Kodeksie cywilnym i w Ustawie o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego.
Prawomocne rozstrzygnięcie o wspólnym mieszkaniu stron podlega egzekucji w trybie art. 1046 kpc, a wyjątkowo - gdy chodzi o zamieszczone przy określeniu sposobu korzystania z mieszkania nakazy lub zakazy - w trybie art. 1051 kpc.
