Odpowiedź prawnika: Wznowienie starej sprawy spadkowej
Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku oraz o dział spadku toczy się w trybie postępowania nieprocesowego. Zgodnie z art. 517 kodeksu postępowania cywilnego sąd uzasadnia i doręcza postanowienia stosownie do art. 357, jednakże nie doręcza się postanowienia uczestnikowi, który będąc obecny na posiedzeniu, po ogłoszeniu postanowienia zrzekł się jego doręczenia. Według przepisu, do którego odwołuje się ten artykuł postanowienia ogłoszone na posiedzeniu jawnym (można założyć, że tak było w Pani sprawie) sąd uzasadnia tylko wtedy, gdy podlegają one zaskarżeniu, i tylko na żądanie strony zgłoszone w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia postanowienia. Postanowienia te doręcza się tylko tej stronie, która zażądała sporządzenia uzasadnienia i doręczenia postanowienia z uzasadnieniem. Niestety w tej chwili nie ma możliwości złożenia wniosku o uzasadnienie postanowienia sądu w sprawie działu spadku.
Zgodnie z art. 524 kpc wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy może żądać jego uczestnik. Wznowienie postępowania nie jest dopuszczalne, jeżeli postanowienie kończące postępowanie może być zmienione lub uchylone - tak jest w przypadku stwierdzenia nabycia spadku, ale nie jego działu. Z kolei zainteresowany, który nie był uczestnikiem postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy, może żądać wznowienia postępowania, jeżeli postanowienie to narusza jego prawa. W takim wypadku stosuje się przepisy o wznowieniu postępowania z powodu pozbawienia możności działania. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 1974 r., sygn. III CZP 88/74 samo niewezwanie zainteresowanego do udziału w sprawie nie uzasadnia dopuszczalności wznowienia postępowania na podstawie art. 524 § 2 kpc. W skardze o wznowienie powinien on wskazać, że został pozbawiony możności działania oraz określić, na czym polega naruszenie jego prawa.
Warto jednak wskazać, że prawo wniesienia skargi o wznowienie postępowania mają prokurator i Rzecznik Praw Obywatelskich. Pani jako osoba nie uznana za spadkobiercę ani osoba mająca jakiekolwiek prawo do przedmiotu należącego do spadku nie jest niestety naszym zdaniem osobą zainteresowaną. Naszym zdaniem nie stanowi naruszenia Pani praw umniejszenie majątku Pani ojca przez jego siostrę. W polskim prawie nie można mówić o ekspektatywie nabycia spadku czy innym podobnym prawie.
Z opisu sytuacji nie wynika, kiedy nastąpiło otwarcie spadku, czyli kiedy zmarła Pani babcia ani czy przedmiotowa nieruchomość stanowiła gospodarstwo rolne. Jest to istotne z uwagi na zmiany w przepisach dotyczących dziedziczenia. Do 1 października 1990 r. spłaty przysługiwały bowiem tylko współspadkobiercom spełniającym warunki do dziedziczenia. Ponadto, zgodnie z art. 1066 kodeksu cywilnego w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku wymienia się osobno spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne oraz ich udziały w tym gospodarstwie. Być może podstawą do naprawy obecnego stanu rzeczy byłby art. 679 kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku, z zastosowaniem przepisów niniejszego rozdziału (nie jest to wznowienie postępowania). Wniosek o wszczęcie takiego postępowania może zgłosić każdy zainteresowany (osoba, która była uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może tylko wówczas żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, gdy żądanie opiera na podstawie, której nie mogła powołać w tym postępowaniu, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od dnia, w którym uzyskała tę możność). W razie przeprowadzenia dowodu, że spadek w całości lub w części nabyła inna osoba niż wskazana w prawomocnym postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku, sąd spadku, zmieniając to postanowienie, stwierdzi nabycie spadku zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym.
Więcej informacji o wznowieniu postępowania znajdzie Pani w artykule Przesłanki i tryb wznowienia postępowania cywilnego
