Spis treści
Czym jest urlop okolicznościowy?
Urlop okolicznościowy to zwolnienie z pracy udzielane przez pracodawcę ze względu na szczególne okoliczności, które uniemożliwiają stawienie się pracownika do pracy i jej wykonywanie. Jest to forma wsparcia dla pracowników w trudnych lub radosnych momentach życia, gwarantująca zachowanie prawa do wynagrodzenia.
Kluczowe informacje o urlopie okolicznościowym
- Przysługuje wszystkim pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę
- Jest w pełni płatny - zachowujesz prawo do wynagrodzenia
- Nie wlicza się do podstawowego wymiaru urlopu wypoczynkowego
- Pracodawca nie może odmówić jego udzielenia, jeśli spełniasz warunki
- Wymiar zależy od rodzaju wydarzenia (1 lub 2 dni)
Kiedy przysługuje urlop okolicznościowy?
Zgodnie z obowiązującymi w 2025 roku przepisami, pracodawca jest obowiązany udzielić urlopu okolicznościowego w ściśle określonych sytuacjach życiowych pracownika.
Wydarzenia rodzinne uprawniające do urlopu
Ślub pracownika
Własne zawarcie małżeństwa - zarówno cywilnego, jak i konkordatowego z jednoczesnym aktem cywilnym. Pamiętaj: urlop na ślub z tą samą osobą można wykorzystać tylko raz.
Urodzenie dziecka
Narodziny własnego dziecka lub dziecka małżonka. Urlop ten najczęściej wykorzystuje ojciec, ponieważ matka przebywa na urlopie macierzyńskim.
Zgon bliskiej osoby
Śmierć i pogrzeb członków najbliższej rodziny. Liczba dni zależy od stopnia pokrewieństwa z zmarłą osobą.
Ślub dziecka
Zawarcie małżeństwa przez własne dziecko pracownika. Przysługuje 1 dzień wolnego na to wydarzenie.
Wymiar urlopu okolicznościowego
Liczba dni urlopu okolicznościowego jest ściśle określona przez przepisy i zależy od rodzaju wydarzenia. Oto szczegółowe zestawienie:
2 dni urlopu okolicznościowego przysługuje w przypadku:
- Ślubu pracownika - własne zawarcie małżeństwa
- Urodzenia się dziecka - narodziny własnego potomka
- Zgonu i pogrzebu:
- Małżonka
- Dziecka pracownika
- Ojca lub matki
- Ojczyma lub macochy
1 dzień urlopu okolicznościowego przysługuje w przypadku:
- Ślubu dziecka pracownika
- Zgonu i pogrzebu:
- Siostry lub brata
- Teściowej lub teścia
- Babki lub dziadka
- Innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika
- Osoby pod bezpośrednią opieką pracownika
Ważne ograniczenia
Urlop okolicznościowy nie przysługuje na ślub rodzeństwa, urodziny wnuków czy śmierć dalszych krewnych (wujków, cioć, kuzynów). Wyjątek stanowią osoby pozostające na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką.
Jak złożyć wniosek o urlop okolicznościowy?
Procedura wnioskowania o urlop okolicznościowy zależy od przewidywalności wydarzenia. Oto szczegółowe zasady:
W przypadku przewidywalnych wydarzeń (ślub, planowane wydarzenie) - powiadom pracodawcę z wyprzedzeniem. Przy nagłych zdarzeniach (zgon) - niezwłocznie, nie później niż w drugim dniu nieobecności.
Wniosek możesz złożyć pisemnie (tradycyjnie na papierze) lub elektronicznie (przez system HR firmy, email). Wskaż konkretne daty i powód nieobecności.
Po powrocie dostarcz dokumenty potwierdzające wydarzenie: akt urodzenia, akt małżeństwa, akt zgonu. Pracodawca musi uwzględnić czas potrzebny na uzyskanie dokumentów z USC.
Pracodawca nie może odmówić urlopu okolicznościowego, jeśli spełniasz warunki określone w przepisach. Wniosek podlega automatycznemu zatwierdzeniu.
Elastyczność w wykorzystaniu dni
Urlop okolicznościowy nie musi być wykorzystany dokładnie w dniu wydarzenia. Możesz go przeznaczyć na:
- Przygotowania do ceremonii (ślub, pogrzeb)
- Załatwianie formalności w USC
- Organizację uroczystości
- Czas potrzebny na dojście do siebie po stracie bliskiej osoby
Jeśli przysługują Ci 2 dni urlopu, możesz je rozłożyć w czasie - nie musisz korzystać z nich jednego po drugim.
Wynagrodzenie za urlop okolicznościowy
Za czas urlopu okolicznościowego zachowujesz prawo do pełnego wynagrodzenia. Wypłacane jest ono według tych samych zasad, co wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy.
Zasady wynagrodzenia
- Otrzymujesz 100% wynagrodzenia za okres nieobecności
- Wynagrodzenie obliczane jest według zasad urlopu wypoczynkowego
- Uwzględniane są wszystkie składniki stałe wynagrodzenia
- Pracodawca pokrywa koszty z własnych środków
Co w przypadku, gdy wydarzenie nie dojdzie do skutku?
Jeśli wykorzystałeś urlop okolicznościowy, ale wydarzenie ostatecznie się nie odbyło (np. odwołany ślub), tracisz prawo do tego urlopu. Wykorzystane dni zostaną zaliczone jako urlop wypoczynkowy lub - jeśli go nie masz - jako nieobecność nieusprawiedliwiona i niepłatna.
Inne rodzaje zwolnień od pracy
Oprócz klasycznego urlopu okolicznościowego, Kodeks pracy przewiduje szereg innych zwolnień, które mogą Cię zainteresować:
Zwolnienia z zachowaniem prawa do wynagrodzenia
- Opieka nad dzieckiem do 14 lat - 16 godzin lub 2 dni w roku
- Badania lekarskie w ciąży - zalecone przez lekarza
- Obowiązkowe badania i szczepienia - zgodnie z przepisami
- Oddawanie krwi - czas wyznaczony przez stację krwiodawstwa
- Wezwania sądowe, prokuratorskie - jako świadek lub strona
- Działalność ratownicza - OSP, GOPR, ratownictwo wodne
Zwolnienia bez zachowania prawa do wynagrodzenia
- Urlop bezpłatny - na wniosek pracownika
- Podnoszenie kwalifikacji - w niektórych przypadkach
Nowe urlopy wprowadzone w ostatnich latach
Od 26 kwietnia 2023 roku obowiązują nowe przepisy wprowadzające dodatkowe dni wolne dla pracowników. Są to rozwiązania wynikające z implementacji unijnej dyrektywy work-life balance:
Urlop opiekuńczy
5 dni w roku na opiekę nad członkiem rodziny lub osobą z tego samego gospodarstwa domowego wymagającą wsparcia z poważnych względów medycznych. Urlop bezpłatny.
Urlop z powodu siły wyższej
2 dni lub 16 godzin w roku w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem. Prawo do 50% wynagrodzenia.
Urlop opiekuńczy - szczegóły
Nowy urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni przysługuje na opiekę nad:
- Dzieckiem
- Małżonkiem lub partnerem życiowym
- Rodzicami
- Osobą zamieszkującą w tym samym gospodarstwie domowym
Ważne różnice
Urlop opiekuńczy to urlop bezpłatny - nie otrzymujesz za niego wynagrodzenia. Czas ten jednak wlicza się do stażu pracy. Wniosek należy złożyć minimum dzień przed planowanym urlopem.
Najczęściej zadawane pytania
Czy urlop okolicznościowy przysługuje pracownikom na umowach cywilnoprawnych?
Nie, urlop okolicznościowy przysługuje wyłącznie osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania lub wyboru.
Czy mogę wziąć urlop okolicznościowy na ślub brata lub siostry?
Nie, urlop okolicznościowy na ślub przysługuje tylko w przypadku własnego ślubu lub ślubu dziecka pracownika.
Ile razy w roku mogę skorzystać z urlopu okolicznościowego?
Nie ma limitu rocznego - urlop przysługuje za każdym razem, gdy zajdzie określone przepisami wydarzenie. Możesz go wykorzystać tyle razy, ile będzie uzasadnionych okoliczności.
Czy pracodawca może odmówić urlopu okolicznościowego?
Nie, jeśli spełniasz warunki określone w przepisach i udokumentujesz wydarzenie, pracodawca nie może odmówić udzielenia urlopu.
Co zrobić, jeśli pracodawca nie chce wypłacić wynagrodzenia za urlop okolicznościowy?
Skontaktuj się z Państwową Inspekcją Pracy lub skorzystaj z pomocy związków zawodowych. Wynagrodzenie za urlop okolicznościowy jest prawem, a nie przywilejem.
Czy urlop okolicznościowy przepada, jeśli go nie wykorzystam?
Urlop okolicznościowy nie ma charakteru rocznego i nie przepada. Przysługuje w związku z konkretnymi wydarzeniami, ale powinien być wykorzystany w rozsądnym czasie związanym z tym wydarzeniem.
Podsumowanie
Urlop okolicznościowy to ważne uprawnienie każdego pracownika, które zapewnia wsparcie w trudnych lub radosnych momentach życia. W 2025 roku zasady pozostają niezmienione, a dodatkowo pracownicy mogą korzystać z nowych form urlopów wprowadzonych w ostatnich latach. Pamiętaj o swoich prawach i nie wahaj się z nich korzystać w odpowiednich sytuacjach.