Urlop na żądanie - czyli co zrobić, jeżeli pracodawca nie chce dać Ci urlopu?

Kodeks pracy przyznaje pracownikowi prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Poza tym prawo to jest chronione w bardzo wysokim stopniu a mianowicie pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu. Pracownicy borykają się jednak z podstawowymi problemami co do niechęci udzielania urlopów przez pracodawców jak również co do niedogodności terminu udzielonego urlopu. Tymczasem pracownik ma pewien wpływ na to kiedy chce skorzystać z części swojego urlopu i pracodawca nie ma możliwości, aby mu w tym przeszkodzić. Taką instytucję zna kodeks pracy. Jest to tzw. urlop na żądanie.

Jakie są przesłanki urlopu na żądanie?

Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów. Plan urlopów ustala pracodawca, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Planem urlopów nie obejmuje się części tzw. urlopu na żądanie. Urlop na żądanie stanowi również wyjątek od zasady wykorzystania urlopu wypoczynkowego w całości. Kodeks pracy w art. 167 [2] nakłada na pracodawcę obowiązek udzielenia w terminie wyznaczonym przez pracownika urlopu wypoczynkowego w wymiarze nie dłuższym niż 4 dni jeżeli ten:

• złoży odpowiednie żądanie

Pamiętać należy, że urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu.

Ponieważ taki urlop na żądanie może być łączony z innymi dniami wolnymi od pracy, w szczególności z niedzielami i świętami, zatem łączny czas wypoczynku pracownika w ramach omawianej tu części urlopu może być dłuższy.

Z jakim wyprzedzeniem pracownik powinien zgłosić żądanie?

Kodeks pracy nie określa terminu początkowego od kiedy zgłoszenie takiego żądania jest dopuszczalne. Wydaje się, że terminem początkowym złożenia żądania o udzielenie urlopu na żądanie jest nabycie prawa do urlopu w danym roku. Terminem zaś końcowym - ostatecznym, do którego najpóźniej pracownik może złożyć żądanie o udzielenie mu urlopu jest dzień jego rozpoczęcia.

Czy żądanie pracownika powinno być uzasadnione?

Prawodawca nie ustanowił obowiązku uzasadniania przez pracownika jego żądania o udzielenie mu urlopu w trybie art. 167 [2] kodeksu pracy. Zatem brak jest jakiegokolwiek instrumentu, który umożliwiałby weryfikację przez pracodawcę złożonego żądania. Pracodawca nie może zatem żądać uzasadnienia złożonego żądania. Pracownik bowiem nie składa żadnego wniosku, lecz żądanie. Dla owego żądania nie jest przewidziana żadna szczególna forma.

Czy pracodawca może kontrolować cel wykorzystywania urlopu?

Skoro pracownik żądając udzielenia przez pracodawcę urlopu na żądanie nie musi uzasadniać swojego żądania, to w praktyce urlop na żądanie pracownika będzie udzielany zarówno wówczas, gdy wskutek przemęczenia będzie on potrzebował krótkiego wypoczynku, jak i wówczas, gdy nie będzie on chciał skorzystać z krótkiego zwolnienia lekarskiego w związku z chorobą, a także w celu załatwienia spraw osobistych lub rodzinnych. Pracodawca zatem nie jest władny do sprawdzania czy pracownik w rzeczywistości wypoczywa w tym czasie. Trzeba przy tym podkreślić, że urlop na żądanie jest częścią urlopu wypoczynkowego, mimo tego jednak pracodawca nie jest władny do kontroli celu jego wykorzystania.

Jaki wpływ na wymiar urlopu wypoczynkowego ma skorzystanie z urlopu na żądanie?

Skoro urlop na żądanie jest częścią urlopu wypoczynkowego, nie jest możliwa jego kumulacja. Nie jest to zatem dodatkowy czas urlopu, który przysługuje pracownikowi. Jeśli zatem pracownikowi przysługuje urlop w wymiarze bądź to 20 dni bądź to w wymiarze 26 dni, to okres 4 dni roboczych jest wliczany do wymiaru urlopu, który przysługuje pracownikowi ze względu na staż zawodowy.

Czy wymiar urlopu jest uzależniony od liczby pracodawców w danym roku?

Zgodnie z postanowieniem art. 167 [3] kodeksu pracy łączny wymiar urlopu na żądanie wykorzystanego przez pracownika nie może przekroczyć w roku kalendarzowym 4 dni, niezależnie od liczby pracodawców, z którymi pracownik pozostaje w danym roku w kolejnych stosunkach pracy. Nie chodzi tu o równolegle istniejące stosunki pracy u różnych pracodawców, lecz o stosunki pracy następujące po sobie. Unormowanie to ma zapobiec nadmiernemu rozdrabnianiu urlopu wypoczynkowego.

Czy pracodawca ma obowiązek umieszczenia danych o udzielonym urlopie na żądanie w świadectwie pracy?

Pracodawca powinien w świadectwie pracy zamieścić wzmiankę o udzieleniu pracownikowi w ostatnim roku zatrudnienia urlopu wypoczynkowego na jego żądanie oraz o wymiarze udzielonego w tym trybie urlopu, albowiem jest to także informacja niezbędna do ustalenia uprawnień pracowniczych, która powinna być zawarta w tym dokumencie. Poza tym taki zapis stanowi dla nowego pracodawcy wskazówkę o udzielonym już urlopie na żądanie, a tym samym jest podstawą realizacji art. 167 [3] kodeksu pracy.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. 1998 r., Nr 21, poz. 94 ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl