25.6.2010
Zespół
e-prawnik.pl
Stan faktyczny
Czy możliwe jest unieważnienie małżeństwa - żona przed ślubem nie poinformowała mnie o swojej chorobie psychicznej? Z karty chorobowej żony z okresu przed ślubem wynika, że była kilkakrotnie kierowana do psychiatry. Jej obecne zachowanie świadczy o poważnych zaburzeniach umysłowych. Ze związku mamy dwóch synów. Żona głodzi je, zapomina o odebraniu młodszego syna z przedszkola.
Opinia prawna
Unieważnienie małżeństwa
Kodeks rodzinny i opiekuńczy wyraźnie mówi, że małżeństwo może być unieważnione tylko w pewnych ściśle określonych przypadkach (art. 17). Jednym z nich jest właśnie choroba psychiczna. Kodeks mówi, że osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym w ogóle nie może zawrzeć małżeństwa (art. 12 § 1). Unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego jednego z małżonków może żądać każdy z małżonków (art. 12 § 2).
A zatem – zasadniczo możliwe jest domaganie się unieważnienia małżeństwa. Należy jednak wskazać na kilka istotnych elementów. Po pierwsze – nie każda choroba psychiczna stanowi przesłankę unieważnienia małżeństwa, a po drugie samo unieważnienie może nastąpić tylko wówczas, gdy przeszkoda choroby psychicznej istniała w dacie zawierania związku małżeńskiego – a więc w momencie składania oświadczenia woli. Dlatego sąd oceniając czy choroba psychiczna stanowi przesłankę do unieważnienia małżeństwa brać będzie pod uwagę stan z dnia zawierania małżeństwa i udzielać odpowiedzi na pytanie, czy w tych okolicznościach udzieliłby zezwolenia na zawarcie małżeństwa (art. 12 § 1 zdanie drugie przewiduje możliwość udzielenia przez sąd w pewnych przypadkach zezwolenia na zawarcie małżeństwa mimo choroby psychicznej). Sąd rozpoznający sprawę o unieważnienie ocenia, czy choroba nie zagrażała wówczas małżeństwu i zdrowiu przyszłego potomstwa. "Zagrożenie zdrowia przyszłego potomstwa" według orzecznictwa należy pojmować w tym sensie, że dotyczy ono zarówno kwestii możliwości przekazania choroby psychicznej potomstwu, ale także zagadnienia, czy stan psychiczny określonej osoby nie wyłącza prawidłowego, zgodnego z przyjętymi zasadami wychowania dzieci i w ogóle wykonywania władzy rodzicielskiej.
Jeżeli zatem dojdzie do wniosku, że w okolicznościach z dnia zawarcia małżeństwa nie udzieliłby osobie chorej psychicznie zezwolenia na wejście w związek małżeński, to wniosek o unieważnienie będzie zasadny i zostanie uwzględniony. Należy jednak jeszcze raz podkreślić, że unieważnienie małżeństwa może nastąpić tylko w wypadku choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego, a nie innego rodzaju zaburzeń psychicznych (np. nerwic) – tak więc samo skierowanie żony do psychiatry może nie być wystarczającym powodem do rozwiązania małżeństwa, ale ocena tego faktu należy do sądu. Sąd będzie także brał pod uwagę obecną sytuację i stan psychiczny żony (nawet w wypadku ustalenia, że w czasie zawierania małżeństwa cierpiała na chorobę psychiczną), ponieważ sąd musi sprawdzić, czy nie zaszły przesłanki do uznania, że choroba ustąpiła. Nie można bowiem unieważnić małżeństwa z powodu choroby psychicznej jednego z małżonków po ustaniu tej choroby (art. 12 § 3).
Niewiedza o fakcie choroby psychicznej żony w momencie zawierania małżeństwa będzie skutkowała przy ocenie istnienia złej wiary małżonków. Za będącego w złej wierze uważa się bowiem tego małżonka, który w chwili zawarcia małżeństwa wiedział o okoliczności stanowiącej podstawę jego unieważnienia, czyli w tym przypadku o chorobie psychicznej (art. 20). Natomiast istnienie owej złej wiary będzie miało z kolei wpływ na zakres stosunków małżonków do wspólnych dzieci oraz stosunków majątkowych między małżonkami. Do tych bowiem spraw stosuje się odpowiednio przepisy o rozwodzie (art. 21), a małżonka, który zawarł małżeństwo w złej wierze, traktuje się tak, jak małżonka winnego rozkładu pożycia małżeńskiego.
W opisanym stanie faktycznym wydaje się zasadne, aby przed ewentualnym pozwem do sądu o unieważnienie małżeństwa skonsultować się z lekarzem żony, który może się wypowiedzieć co do jej stanu psychicznego w czasie zawarcia małżeństwa.
Postępowanie w sprawach małżeńskich
Sprawy o unieważnienie małżeństwa to jeden z tych rodzajów spraw, w których stosuje się odrębny typ postępowania procesowego (tytuł VII, dział I kodeksu postępowania cywilnego). Odrębność ta jest związana z koniecznością realizowania zasad ochrony dobra rodziny, dobra małoletnich dzieci, które w postępowaniu prowadzonym na zasadach ogólnych mogłyby być naruszone (np. w sprawach małżeńskich ograniczona jest ogólna zasada jawności postępowania – art. 427 kpc). Pozew o unieważnienie małżeństwa powinien zostać złożony do sądu okręgowego – do wydziału cywilnego. Właściwy będzie sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie wspólne zamieszkanie, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze stale przebywa. W braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a gdy i tej podstawy nie ma - sąd miejsca zamieszkania powoda. Do pozwu powinien być załączony akt małżeństwa i w miarę możliwości – udokumentowanie choroby żony w tym okresie. Należy także zaznaczyć swoją dobrą wiarę w momencie zawierania związku małżeńskiego. Co do dowodów, jakie można przedstawić przed sądem, to przede wszystkim będzie to opinia biegłego, którego powoła sąd, ponieważ jest to sprawa specjalna, wymagająca szczególnej wiedzy z dziedziny psychiatrii. Dowód z opinii biegłego nie może jednak stanowić jedynej podstawy orzeczenia Sądu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 1977 r. II CR 44/77 LEX nr 7916). Należy zatem w pozwie przedstawić inne rodzaje dowodów to np. dowód z dokumentu (np. wspomniany dowód leczenia żony) , przesłuchanie stron np. odnośnie niewiedzy o stanie żony przed zawarciem małżeństwa, czy też przesłuchanie świadków. Zaznaczyć jednak należy, że dzieci nie będą mogły wystąpić w roli świadków, ponieważ „zstępni stron (m. in. dzieci), którzy nie ukończyli lat siedemnastu, nie mogą być przesłuchiwani w charakterze świadków” (art. 430 KPC) – jest to spowodowane charakterem spraw małżeńskich, które mogłyby niekorzystnie wpłynąć na uczestniczących w postępowaniu małoletnich. Sąd może także zarządzić przeprowadzenie przez wyznaczoną osobę wywiadu środowiskowego w celu ustalenia warunków, w których żyją i wychowują się dzieci stron (art. 434 KPC).
Sytuacja dzieci
Generalnie sytuacja dzieci będzie zależała od postanowienia sądu. Obejmuje to zarówno ich sytuację po procesie, jak i w trakcie jego trwania. Sąd bowiem na żądanie jednego z małżonków lub z urzędu orzeka postanowieniem o obowiązku małżonków przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny przez czas trwania procesu oraz o sposobie roztoczenia w tym czasie pieczy nad wspólnymi małoletnimi dziećmi.
Potrzebujesz porady prawnej?
Przeszkody małżeńskie - czyli kto i z kim nie może zawrzeć małżeństwa
Co to są "przeszkody małżeńskie"? W przypadku zaistnienia pewnych okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa (tzw. przeszkody małżeńskiej) kierownik urzędu stanu cywilnego czy duchowny powinien odmówić przyjęcia od nupturientów oświadczeń woli o wstąpieniu w związek (...)
Unieważnienie małżeństwa jest jednym z kilku powodów ustania małżeństwa. Inne przyczyny powodujące ustanie małżeństwa to: śmierć biologiczna jednego z małżonków, uznanie małżonka za zmarłego, orzeczenie rozwodu. Do skutków unieważnienia małżeństwa w zakresie (...)
Usługi pielęgnacyjne - komu przysługują?
Dla kogo przeznaczone są świadczenia pielęgnacyjne oraz opiekuńcze? Świadczenia te są udzielane: pacjentom wymagającym całodobowych świadczeń pielęgnacyjnych, opiekuńczych i rehabilitacyjnych, którzy powinni kontynuować leczenie, pacjentom niewymagającym hospitalizacji (...)
Pozbawienie i ograniczenie władzy rodzicielskiej
Co to jest władza rodzicielska? Władza rodzicielska jest to kompleks uprawnień i obowiązków przysługujących rodzicom w stosunku do dziecka, mających na celu zapewnienie mu należytej pieczy i strzeżenie jego interesów. Władza rodzicielska nie jest żadnym uprawnieniem „ (...)
Sąd może unieważnić nasze małżeństwo
Jest to możliwe jedynie z powodów wymienionych wprost w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym – informuje Gazeta Prawna. Jest to katalog zamknięty. Wymieniono w nim m.in. zbyt młody wiek, choroba psychiczna czy ubezwłasnowolnienie całkowite. Dziennik zwraca uwagę, że związek jest ważny (...)
Opieka nad ubezwłasnowolnionym
Kiedy osoba może zostać ubezwłasnowolniona całkowicie? Ubezwłasnowolniona całkowicie może być osoba, która ukończyła 13 lat i nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem. Podstawową przyczyną takiej niemocy jest choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub inny (...)
Jaki wypadek jest wypadkiem przy pracy?
Wypadkiem przy pracy jest nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą: podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych, podczas lub w związku z wykonywaniem przez (...)
Władza rodzicielska nad dzieckiem ubezwłasnowolnionym całkowicie
Kiedy dziecko może zostać ubezwłasnowolnione całkowicie? Dziecko może zostać ubezwłasnowolnione całkowicie, jeżeli ukończyło 13 rok życia i wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, (...)
Jakie zasady obowiązują w prawie cywilnym?
Czym są ogólne zasady prawa cywilnego i czemu służą? Zasady prawa cywilnego to kategoria norm prawnych, któe wyróżniają się swoją doniosłością i szczególną rolą, jaką pełnią w ramach tej gałęzi prawa. Stanowią one podstawowe założenia, idee przewodnie (...)
Jak bronić się przed znęcaniem się?
Znęcanie się stanowi przestępstwo. Każdy ma prawo do życia w wolności od strachu, poniżenia, wymuszeń. Nie należy ignorować stodowania przemocy psychicznej, aby takie milczenie nie zostało odebrane jako przyzwolenie oraz aby sytuacja nie wymknęła się spod kontroli. ##baner## Znęcanie (...)
Kiedy możesz wziąć pożyczkę bez zgody męża? - stan prawny obowiązujący do 19 stycznia 2005 r.
Co to jest majątek wspólny małżonków? Przez zawarcie małżeństwa między małżonkami powstaje majątkowy ustrój wspólności ustawowej. W myśl zasad rządzących tym ustrojem, w zakresie stosunków majątkowych istnieją trzy odrębne majątki: majątek (...)
Kurator - Kiedy i dla kogo ustanawia się kuratora?
U podstaw instytucji opieki oraz kurateli leży troska o interesy tych osób, które z różnych przyczyn nie potrafią lub nie mogą same o nie zadbać. Nie można bowiem w państwie prawa dopuszczać do sytuacji, gdy czyjeś prawa, z przyczyn od niego niezależnych, pozostają bądź (...)
Przyczyny nieważności testamentu
Polskie prawo spadkowe w odniesieniu do dokonywania rozrządzeń majątkowych na wypadek śmierci stoi na gruncie zasady swobody testowania. Swoboda ta nie oznacza jednak dowolności dokonywania rozrządzeń, wręcz przeciwnie – swoboda testowania istnieje w granicach przewidzianych przez prawo. (...)
Kiedy wdowcy mają prawo do renty rodzinnej?
Warunkiem nabycia prawa do renty rodzinnej przez wdowę (wdowca) jest, poza spełnieniem przesłanek określonych w art. 70 ust. 1 i 2 ustawy 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, pozostawanie przez małżonków do dnia śmierci jednego z nich w (...)
Wyjeżdżasz za granicę? Jeśli wyjeżdżasz poza Unię Europejską — musisz mieć paszport. Dowiedz się, jak go uzyskać. Paszport to dokument, który potwierdza twoją tożsamość i polskie obywatelstwo. Z paszportem możesz podróżować za granicę, również do krajów, (...)
Jak zawrzeć małżeństwo i zarejestrować je w urzędzie stanu cywilnego?
Zawarcie i rejestracja związku małżeńskiego - czynności przygotowawcze Zanim dojdzie do zawarcia małżeństwa należy podjąć czynności przygotowawcze, tzn. przedłożyć kierownikowi urzędu stanu cywilnego określone przez przepisy prawa dokumenty, które pozwolą mu na stwierdzenie, (...)
Zawarcie małżeństwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego
Małżeństwo, według polskiego prawa cywilnego, to związek kobiety i mężczyzny (w Polsce nie dopuszcza się więc małżeństw homoseksualistów), powstały z ich woli jako równorzędnych stron w celu wspólnego pożycia i zaspokajania potrzeb założonej rodziny. (...)
Zawarcie małżeństwa za granicą
Zawarcie małżeństwa za granicą, co do zasady, podlega regulacjom państwa, na terytorium którego to zdarzenie ma miejsce. Zgodnie z konwencją nowojorską, której Polska jest stroną, mężczyźni i kobiety, bez względu na jakiekolwiek różnice ras, narodowości lub wyznania, (...)
Jakie dokumenty są niezbędne do zawarcia związku małżeńskiego przez cudzoziemca?
Jakie dokumenty trzeba dostarczyć? Każda osoba zamierzająca zawrzeć małżeństwo (w tym cudzoziemiec) jest obowiązana: przedstawić dokument stwierdzający tożsamość oraz złożyć odpis skrócony aktu urodzenia, a także dowód ustania lub unieważnienia małżeństwa, (...)
Krewni żony, czyli prawne skutki powinowactwa
Co to jest powinowactwo? Powinowactwo jest to stosunek prawnorodzinny istniejący pomiędzy małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka. Powinowactwo podobnie jak pokrewieństwo opisuje się za pomocą stopni i linii. Charakterystyka taka służy opisaniu stopnia bliskości jaki istnieje między małżonkiem (...)
Jak zawrzeć małżeństwo i zarejestrować je w urzędzie stanu cywilnego?
Zawarcie i rejestracja związku małżeńskiego - czynności przygotowawcze Zanim dojdzie do zawarcia małżeństwa należy podjąć czynności przygotowawcze, tzn. przedłożyć kierownikowi urzędu stanu cywilnego określone przez przepisy prawa dokumenty, które pozwolą mu na stwierdzenie, (...)
Zawarcie małżeństwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego
Małżeństwo, według polskiego prawa cywilnego, to związek kobiety i mężczyzny (w Polsce nie dopuszcza się więc małżeństw homoseksualistów), powstały z ich woli jako równorzędnych stron w celu wspólnego pożycia i zaspokajania potrzeb założonej rodziny. (...)
Zawarcie małżeństwa za granicą
Zawarcie małżeństwa za granicą, co do zasady, podlega regulacjom państwa, na terytorium którego to zdarzenie ma miejsce. Zgodnie z konwencją nowojorską, której Polska jest stroną, mężczyźni i kobiety, bez względu na jakiekolwiek różnice ras, narodowości lub wyznania, (...)
Jakie dokumenty są niezbędne do zawarcia związku małżeńskiego przez cudzoziemca?
Jakie dokumenty trzeba dostarczyć? Każda osoba zamierzająca zawrzeć małżeństwo (w tym cudzoziemiec) jest obowiązana: przedstawić dokument stwierdzający tożsamość oraz złożyć odpis skrócony aktu urodzenia, a także dowód ustania lub unieważnienia małżeństwa, (...)
Krewni żony, czyli prawne skutki powinowactwa
Co to jest powinowactwo? Powinowactwo jest to stosunek prawnorodzinny istniejący pomiędzy małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka. Powinowactwo podobnie jak pokrewieństwo opisuje się za pomocą stopni i linii. Charakterystyka taka służy opisaniu stopnia bliskości jaki istnieje między małżonkiem (...)
Polski Ład to plan odbudowy naszej gospodarki. Restart podatkowy w #PolskiŁad Ważne miejsce w Polskim Ładzie zajmuje restart podatkowy. Rząd chce, by system podatkowy w Polsce był bardziej sprawiedliwy. Podnosi kwotę wolną do 30 tys. zł i podwyższa limit dla drugiego (...)
Rozwiązanie małżeństwa zawartego za granicą - opinia prawna
Stan faktyczny: Moja siostra w 1992 r. poślubiła obywatela holenderskiego. Ślub odbył się w Holandii i nie został zgłoszony do polskiego USC. Małżonkowie mieszkali w Polsce. Holender nie miał prawa stałego pobytu i nie był zameldowany w mieszkaniu. W 1995 r. małżeństwo rozpadło (...)
Niezbędne formalności do zawarcia małżeństwa
Osoby, które zamierzają zawrzeć związek małżeński obowiązane są przedtem do dokonania szeregu formalności. Dotyczy to głównie złożenia kierownikowi urzędu stanu cywilnego odpowiednich dokumentów. Jakie dokumenty osoba zamierzająca zawrzeć małżeństwo obowiązana (...)
Dziedziczenie ustawowe, czyli kto i w jaki sposób dziedziczy po zmarłym?
Kiedy następuje dziedziczenie ustawowe? Dziedziczenie ustawowe ma miejsce w sytuacji gdy, spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu oraz gdy osoby powołane do spadku nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami (bo np. zmarły przed otwarciem spadku). W razie powołania spadkobierców w (...)
Unieważnienie małżeństwa ze względu na wiek
W jakim wieku można zawrzeć małżeństwo? Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi, że osoba, która nie ukończyła 18 lat, nie może zawrzeć związku małżeńskiego. Przewiduje jednak wyjątkowo, iż z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, (...)
Zakaz unieważnienia małżeństwa
Z jakich powodów małżeństwo ustaje? Przyczynami ustania małżeństwa jest: unieważnienie małżeństwa, śmierć biologiczna jednego z małżonków, uznanie małżonka za zmarłego, orzeczenie rozwodu. ##baner## Przypadki, w których unieważnienie małżeństwa jest dopuszczalne, (...)
Unieważnienie małżeństwa zawartego przez przysposabiającego i przysposobionego
Kodeks rodzinny i opiekuńczy wyraża zakaz zawierania małżeństwa przez przysposabiającego i przysposobionego. W związku z tym, unieważnienia małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami może żądać każdy z małżonków. Co to jest przysposobienie i jakie skutki (...)
Zawarcie małżeństwa przed duchownym
Małżeństwo zawarte w obecności duchownego poprzez jednoczesne złożenie oświadczeń woli jego zawarcia przez mężczyznę i kobietę jest jedną z form małżeństwa skutecznego w świetle prawa. Warunkiem jednak jest, by tak zawarte małżeństwo podlegało prawu wewnętrznemu kościoła albo (...)
Unieważnienie małżeństwa jest jednym z kilku powodów ustania małżeństwa. Inne przyczyny powodujące ustanie małżeństwa to: śmierć biologiczna jednego z małżonków, uznanie małżonka za zmarłego, orzeczenie rozwodu. Do skutków unieważnienia małżeństwa w zakresie (...)
Przeszkody małżeńskie - czyli kto i z kim nie może zawrzeć małżeństwa
Co to są "przeszkody małżeńskie"? W przypadku zaistnienia pewnych okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa (tzw. przeszkody małżeńskiej) kierownik urzędu stanu cywilnego czy duchowny powinien odmówić przyjęcia od nupturientów oświadczeń woli o wstąpieniu w związek (...)
Unieważnienie małżeństwa zawartego przez pełnomocnika
Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje możliwość ważnego zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika. Pełnomocnik działając w imieniu przyszłego małżonka, dokonuje czynności prawnej, która wywiera bezpośredni skutek dla reprezentowanego, czyli powoduje zawarcie związku małżeńskiego (...)
Z miłości do rozsądku, czyli „Małżeństwo a finanse” Decyzja o małżeństwie jest jedną z najtrudniejszych i jednocześnie najważniejszych w życiu każdego człowieka. Myśląc o romantycznym wymiarze formalizacji związku, musimy też pamiętać, że pod względem prawnym (...)
Jakie zasady rządzą małżeństwem?
Kilka zasad prawa rodzinnego odnosi się do związku małżeńskiego i wzajemnych stosunków małżonków. Poniżej zostaną one omówione. Na czym polega zasada monogamii? W naszym kręgu kulturowym obowiązuje zasada monogamii. Oznacza to, iż mężczyzna może mieć tylko jedną (...)
Rozwód, co trzeba wiedzieć, rozważając ubieganie się o rozwód?
Kiedy można ubiegać się o rozwód? Zgodnie z polskimi przepisami, podstawowym i koniecznym warunkiem dopuszczalności rozwodu jest wystąpienie zupełnego i trwałego rozkładu pożycia pomiędzy małżonkami. Jeśli ta przesłanka nie została spełniona, sąd nie ma obowiązku (...)
Separacja - Kiedy możesz żądać separacji i jakie są jej skutki?
Z chwilą zawarcia małżeństwa małżonkowie są zobowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności, oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą założyli. Zdarza się jednak, że powyższe staje się niewykonalne. Do 1999 r. prawo polskie przewidywało (...)
