Gdy organ rentowy jest winny opóźnienia w wypłacie świadczenia – ubezpieczony ma prawo do odsetek

22.9.2007

Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Sądu Apelacyjnego w Lublinie dotyczące roszczeń ubezpieczonych przeciwko organom rentowym o zapłatę odsetek z tytułu opóźnienia w przyznaniu lub wypłacie świadczeń. Trybunał orzekał w sprawie zgodności art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Sąd okręgowy - sąd ubezpieczeń społecznych 28 października 2004 r. zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i przyznał Marii J. prawo do renty z tytułu częściowej okresowej niezdolności do pracy. Należna kwota została przekazana do placówki pocztowej 17 marca 2005 r. Wyrok wraz z uzasadnieniem ZUS otrzymał 14 stycznia 2005 r., ale kolegium ZUS skierowało wyrok do wykonania dopiero 9 marca 2005 r. Maria J. wystąpiła do organu rentowego o zapłatę odsetek z tytułu opóźnienia wypłaty świadczenia, co zostało załatwione odmownie. Rozpatrujący odwołanie sąd okręgowy oddalił roszczenie. Podstawę odmowy stanowił kwestionowany przepis w myśl którego - w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się dzień wpływu do organu rentowego prawomocnego orzeczenia wydanego przez organ odwoławczy. Wyrok ten Maria J. zaskarżyła do sądu apelacyjnego. Zdaniem sądu apelacyjnego kwestionowany przepis niesie za sobą istotne ograniczenia uprawnień ubezpieczonych w zakresie ich roszczeń o zapłatę odsetek i przyczynia się do opóźnienia w nabyciu przez nich prawa do świadczeń. Ponadto przepis ten stanowi niczym nie uzasadnione uprzywilejowanie organów rentowych, które mogą przedłużać postępowania sądowe bez żadnych konsekwencji dla siebie. Umożliwienie organowi rentowemu odkładanie w czasie przyznania świadczenia dokonuje się ze szkodą dla świadczeniobiorcy i z naruszeniem jego konstytucyjnych praw do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.

Po przeprowadzeniu rozprawy Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych rozumiany w ten sposób, że za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uznaje się dzień wpływu prawomocnego orzeczenia tylko w sytuacji, gdy za nieustalenie tych okoliczności nie ponosi odpowiedzialności organ rentowy, jest zgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Trybunał orzekł, że w sytuacji gdy organ rentowy ponosi odpowiedzialność za powstałe opóźnienia w przyznaniu lub w wypłacie świadczeń, ubezpieczony ma prawo do odsetek.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego w rozpoznawanej sprawie trzeba odróżnić dwie sytuacje, które mają wpływ na prawo do odsetek. Pierwsza to nieprawidłowe działania organu rentowego, druga - opóźnienia w działaniu samego ubezpieczonego lub płatnika polegające np. na nieprzedłożeniu (mimo żądania organu rentowego) dokumentów koniecznych do ustalenia prawa. W drugim przypadku nie budzi wątpliwości fakt, że odpowiedzialność ponosiłby płatnik lub ubezpieczony. Konsekwencją takiego postępowania mogłoby być również pozbawienie ubezpieczonego prawa do odsetek, w sytuacji gdy organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za powstałe opóźnienia. Kwestionowany przepis jest zgodny z konstytucją, o ile za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uznaje się dzień wpływu prawomocnego orzeczenia, tylko w sytuacji, gdy za nieustalenie tych okoliczności nie ponosi odpowiedzialności organ rentowy. Jeżeli zaś odpowiedzialność taka jest po stronie organu rentowego - ubezpieczony ma prawo do odsetek.

Wyrok jest ostateczny.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2007 r., sygn. akt P 11/07

Zespół
e-prawnik.pl

Komentarze