30.6.2020

A.J.
Zespół e-prawnik.pl

Jak odwołać testament?

Jakie są skutki odwołania testamentu?

Testament jest odwołalny. Spadkodawca może więc w każdej chwili go odwołać lub zmienić - w całości lub w części - oczywiście przed swoją śmiercią. Spadkodawca swoim oświadczeniem może więc doprowadzić do tego, że sporządzony wcześniej testament nie wywrze po jego śmierci żadnych skutków prawnych.

W jaki sposób można odwołać testament?

Niektórzy uważają, iż testament można odwołać w dowolny sposób. Jednak, z uwagi na treść art. 946 Kodeksu cywilnego, uznać należy, że testament można odwołać tylko w sposób określony w ustawie. A zatem odwołanie testamentu może nastąpić jedynie:

bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament,
bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność,
bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.

Co się dzieje, gdy spadkodawca sporządzi nowy testament?

Do odwołania poprzedniego testamentu jest konieczne, ale zarazem wystarcza, że późniejszy testament jest ważny; Odwołujący np. musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych (art. 944 § 1 K.c.), oświadczenie musi zostać złożone osobiście (art. 944 § 2) i nie mieć wad (art. 945).

Przykład:

Jeżeli spadkodawca oświadczył swoją wolę w warunkach uzasadniających przyjęcie tego oświadczenia za testament ustny, a następnie pod wpływem wprowadzenia w błąd sporządził testament allograficzny (urzędowy), który jest z mocy art. 945 § 1 pkt 2 K.c. (tzn. z tego powodu, że został przez spadkodawcę sporządzony pod wpływem błędu) nieważny, to nieważny testament, jako nie wywołujący żadnych skutków prawnych, nie czyni bezskutecznym pierwszego oświadczenia woli spadkodawcy. Pierwsze oświadczenie woli spadkodawcy należy wtedy uznać za prawnie skuteczne jako testament, jeżeli jest ono wyrażone w formie przewidzianej przez prawo, która w danej sytuacji była dopuszczalna.

Nie jest przy tym konieczne zachowanie takiej samej formy, jak poprzedni testament (np. testament notarialny może zostać odwołany testamentem ustnym).

Nie trzeba także zamieszczać w nowym testamencie formuły o odwołaniu poprzedniego testamentu. Jeżeli spadkodawca sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu. Odwołanie w tym przypadku następuje tylko w takim zakresie, w jakim nowe postanowienia są sprzeczne z postanowieniami wcześniejszego testamentu. Ustalenie niezgodności pomiędzy poszczególnymi dyspozycjami spadkodawcy to problem wykładni testamentu. Trzeba przy tym brać pod uwagę rzeczywistą wolę testatora; nie należy domniemywać woli odwołania. Dopiero niemożliwość jednoczesnego wykonania różnych dyspozycji różnych testamentów uzasadnia wniosek o odwołanie testamentu wcześniejszego.

Odwołanie może dotyczyć tylko jednego rozrządzenia, niektórych spośród dokonanych rozrządzeń lub całego testamentu. Testament odwołujący może także zawierać dodatkowe rozrządzenia.

Testament odwołujący poprzedni może zawierać tylko tę jedną dyspozycję o odwołaniu poprzedniego testamentu. Wówczas testament wcześniejszy zostaje odwołany, a dziedziczenie następuje zgodnie z porządkiem ustawowym.

W przypadku istnienia kilku testamentów o różnej treści istotne jest ustalenie, w jakiej kolejności zostały one sporządzone. Decydujące znaczenie ma data umieszczona na testamencie. Jeśli jeden z testamentów lub niektóre spośród nich nie mają daty i daty tej nie da się ustalić, testamenty są bezskuteczne. Jeżeli tego samego dnia sporządzono kilka testamentów bez wskazania godziny, oświadczenie spadkodawcy może usunąć wątpliwości co do kolejności ich sporządzania, nawet gdy oświadczenie to nie odpowiada wymaganiom formalnym przewidzianym dla testamentu. W razie braku takiego oświadczenia i sprzeczności rozrządzeń zawartych w testamentach, wszystkie one są bezskuteczne.

Jeżeli zaś spadkodawca sporządził kilka identycznych co do treści testamentów - w tej samej dacie lub w datach różnych - to wówczas jest kilka jednakowo skutecznych testamentów. Odwołanie jednego z tych testamentów nie pozbawia ważności pozostałych, z samego zaś odwołania jednego z nich nie można wnosić, iż spadkodawca odwołał w ten sposób pozostałe testamenty, chyba że co innego wynika z okoliczności konkretnego wypadku.

Jak można odwołać testament w sposób konkludentny (dorozumiany)?

Spadkodawca może odwołać swój testament poprzez pewne zachowania przeciwko dokumentowi testamentu, podjęte w zamiarze odwołania testamentu, a polegające na:

jego zniszczeniu (np. na spaleniu, wsadzeniu do niszczarki, podarciu, pocięciu),
uzkodzeniu (np. na przekreśleniu całego testamentu i napisaniu „anuluję”)
lub pozbawieniu go cech koniecznych dla jego ważności (np. odcięciu lub oderwaniu od testamentu holograficznego fragmentu, na którym znajduje się podpis spadkodawcy).

Jeśli dokonano tego bez zamiaru odwołania testamentu, to testament nie został odwołany, a jego treść można odtworzyć za pomocą wszelkich innych dowódów, np. zeznaniań świadków (art. 245 i 246 K.p.c.). Przykładowo nie zostanie odwołany testament zniszczony przez pomyłkę, na skutek zdarzeń zewnętrznych (pożar) albo w wyniku błędu czy groźby. Jeżeli treść takiego testamentu zostanie odtworzona, to dziedziczenie nastąpi zgodnie z wolą spadkodawcy. Jeśli jednak treści takiego testamentu nie da się odtworzyć, nie wywrze on skutków prawnych i nastąpi dziedziczenie według porządku ustawowego.

Działania podjęte w stosunku do testamentu będą skuteczne i spowodują odwołanie testamentu, o ile zostały dokonane przez spadkodawcę mającego pełną zdolność do czynności prawnych, spadkodawca działał w zamiarze odwołania testamentu, a oświadczenie woli odwołania było niewadliwe.

W omawiany sposób nie może oczywiście zostać odwołany testament ustny.

Warto tu zauważyć, iż tylko oryginał testamentu jest testamentem w rozumieniu Kodeksu cywilnego (art. 941 K.c.). Tylko więc przez zniszczenie, uszkodzenie czy pozbawienie cech koniecznych dla ważności takiego oryginału stanowi odwołanie testamentu. Odpis testamentu zwykłego, chociażby sporządzony własnoręcznie przez spadkodawcę, nie jest testamentem. Zgodnie natomiast z Prawem o notariacie wypis testamentu sporządzonego w formie aktu notarialnego (art. 950 K.c.) jest równoznaczny z oryginałem, ale nie jest on jednak testamentem w rozumieniu Kodeksu cywilnego (choć niektórzy nie zgadzają się z tym stanowiskiem).

Co się dzieje w przypadku odwołania testamentu odwołującego testament?

Sąd najwyższy orzekł w 2002 r., iż skutki prawne odwołania testamentu i odwołania testamentu odwołującego testament następują z chwilą otwarcia spadku, z tym że odwołanie testamentu odwołującego nie przywraca skuteczności testamentu pierwotnie odwołanego. Odwołanie testamentu odwołującego testament nie powoduje zatem przywrócenia mocy prawnej testamentowi wcześniej odwołanemu.

Niektórzy przedstawiciele doktryny są jednak innego zdania. Uważąją, że zależnie od okoliczności konkretnego przypadku i od ostatniej woli spadkodawcy - testament wcześniej odwołany może odzyskać skuteczność albo nie. Takie stanowisko poparte jest zasadą, iż w miarę możliwości należy dążyć do utrzymania testamentu i nadania mu rozsądnej treści, uznając priorytet woli spadkodawcy. Nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy odwołanie testamentu nastąpiło w drodze podjęcia czynności faktycznych w stosunku do testamentu, które doprowadziły do jego zniszczenia.

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami).

Udostępnij:

Potrzebujesz porady prawnej?

Sposoby odwołania testamentu

Testament jest czynnością prawną, która wywołuje przewidziane prawem skutki dopiero z chwilą śmieci osoby dokonującej tej czynności. Stąd dopuszczalność odwołania testamentu przez spadkodawcę jest możliwa aż do chwili jego śmierci. Prawo spadkowe przewiduje kilka sposobów (...)

Czym jest testament? Wiadomości ogólne

Na wstępie należy zaznaczyć, iż w polskiej terminologii prawa termin „testament” występuje w dwóch znaczeniach. Po pierwsze, rozumiany jest jako czynność prawna o określonych cechach (o czym niżej). Po drugie, testamentem nazywany jest także dokument, obejmujący treścią (...)

Testament najprostszym sposobem przekazania majątku - opinia prawna

Stan faktyczny: Ciotka mojej Żony (siostra mojego Teścia) jest osobą samotną (wdowa, bezdzietna), posiada własnościowe mieszkanie spółdzielcze, które chce przekazać w formie darowizny mojemu Synowi, (który właśnie ukończył 18 lat) pod warunkiem, że w mieszkaniu tym będzie mógł zamieszkać (...)

Treść i forma testamentów szczególnych

Testament jest formą rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci. Przepisy kodeksu cywilnego przewidują w sumie pięć rodzajów testamentu, w tym trzy z nich to testamenty szczególne. Testamenty szczególne mogą być sporządzane, o ile zaistnieją wyjątkowe okoliczności, (...)

Testament - Jak sporządzić ważny testament? Kilka uwag o formie

Rola testamentów w życiu społecznym, zwłaszcza ze względu na funkcję regulującą stosunki majątkowe, jest nie do przeceniania, dlatego ważkim problemem dla ustawodawcy pozostaje określenie ram, wewnątrz których testatorzy (sporządzający testamenty) mogą się swobodnie poruszać. (...)

Przyczyny nieważności testamentu

Polskie prawo spadkowe w odniesieniu do dokonywania rozrządzeń majątkowych na wypadek śmierci stoi na gruncie zasady swobody testowania. Swoboda ta nie oznacza jednak dowolności dokonywania rozrządzeń, wręcz przeciwnie – swoboda testowania istnieje w granicach przewidzianych przez prawo. (...)

Ważność testamentu ustnego, gdy świadkowie otrzymują spadek - opinia prawna

Stan faktyczny Mój ojciec będąc chory na krótko przed śmiercią ustnie rozporządził swoim majątkiem. Zanim zmarł dokładnie powiedział, że razem z bratem mamy się po połowie podzielić majątkiem; matka nie żyje. Nasz przyrodni brat został przez ojca wydziedziczony, (...)

Zasiedzenie na rzecz obojga małżonków, czy jednego z nich – opinia prawna

Stan faktyczny W latach 1970-1973 będąc matką wychowującą samotnie dziecko, pracującą, wybudowałam budynek jednorodzinny na działce rodziców, którą to działkę miałam dostać w spadku po śmierci moich rodziców (testament napisany przez ojca i matkę przed urzędnikiem). (...)

Sukcesja firm jednoosobowych

Co przewiduje ustawa o zarządzie sukcesyjnym w firmach jednoosobowych? Nowe przepisy wychodzą naprzeciw potrzebom tzw. firm jednoosobowych, które stanowią ogromną większość polskich przedsiębiorstw. Dzięki tym rozwiązaniom, w przypadku śmierci przedsiębiorcy, jego firma będzie mogła (...)

Czy testament może zostać unieważniony? Nieważność testamentu ze względu na błąd, groźbę lub inne okoliczności

Przepisy prawa spadkowego zawierają wyraźne wyliczenie przyczyn, z powodu których testament należy uważać za nieważny. Katalog ten obejmuje m.in. braki formalne, naruszenie zakazu sporządzania testamentów wspólnych, brak zdolności testowania po stronie spadkodawcy, (...)

Kiedy przedawnia się roszczenie o zachowek? Przykłady praktyczne liczenia terminu.

Podstawową zasadą prawa spadkowego jest swoboda testowania. W oparciu o nią spadkodawca może ustanowić spadkobiercą całego swojego majątku osobę także spoza kręgu najbliższych krewnych. Pojawia się więc niebezpieczeństwo, że spadkodawca sporządzi testament, na podstawie którego (...)

Testament allograficzny, czyli jak sporządzić tzw. testament urzędowy?

Co to jest testament allograficzny? Testament allograficzny jest formą zwykłego testamentu. Spadkodawca w obecności dwóch świadków oświadcza swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza (...)

Czym jest spadek - czyli co możesz odziedziczyć?

Pod pojęciem spadku kryje się ogół praw i obowiązków zmarłego, które przechodzą na spadkobierców w drodze spadkobrania. Nie należą jednak do spadku praw i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego, jak również prawa, które z chwilą śmierci spadkodawcy (...)

Koniec z fikcją w testamentach

Nie trzeba już będzie rozstrzygać przed sądem sporów o zapisane w spadku przedmioty lub nieruchomości. Spisując ostatnią wolę już dzisiaj możemy zapisać samochód wnukowi, a wspólnikowi z pracy np. 10 tys. zł. Nie oznacza to jednak, że od razu mają oni prawo do jeżdżenia (...)

Uznanie spadkobiercy za osobę niegodną dziedziczenia

Kto może być uznany za spadkobiercę niegodnego dziedziczenia? Niegodnym może być uznany każdy spadkobierca - czy to powołany na mocy testamentu, czy ustawy. Często bowiem zdarza się, że sam spadkodawca nie zdaje sobie sprawy z określonych zdarzeń, które powinny eliminować daną (...)

Przeniesienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu (niezbędne formalności) – opinia prawna

Stan faktyczny Jak należy dokonać przeniesienia własności spółdzielczego własnościowego mieszkania z matki na syna? Jakie dokumenty są potrzebne i w jaki sposób można to załatwić (testament, akt notarialny, sprawa sądowa)? Opinia prawna Niniejsza opinia została sporządzona na postawie (...)

Przyjęcie spadku - co to jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza?

Zgodnie z prawem polskim dana osoba - spadkobierca, nabywa spadek z chwilą jego otwarcia (czyli z chwilą śmierci spadkodawcy). Nabycie spadku przez spadkobiercę nie jest jednak nabyciem definitywnym, ponieważ spadkobierca ma prawo w ciągu 6 miesięcy - od daty, kiedy dowiedział się o tytule swego (...)

Dziedziczenie ustawowe, czyli kto i w jaki sposób dziedziczy po zmarłym?

Kiedy następuje dziedziczenie ustawowe? Dziedziczenie ustawowe ma miejsce w sytuacji gdy, spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu oraz gdy osoby powołane do spadku nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami (bo np. zmarły przed otwarciem spadku). W razie powołania spadkobierców w (...)

Kto nie może być świadkiem testamentu?

Dla zachowania niektórych form testamentu, w szczególności testamentu allograficznego, testamentu ustnego i testamentu tzw. podróżnego, konieczne jest sporządzenie ich w obecności określonej ilości świadków. Świadkiem jest zatem osoba, w obecności której (...)

Kto może być niegodny dziedziczenia?

Niegodność dziedziczenia jest instytucją prawa spadkowego unormowaną w art. 928 Kodeksu cywilnego. Jej celem jest pozbawienie prawa do dziedziczenia spadkobierców, którzy dopuścili się względem spadkodawcy czynów niegodziwych, powszechnie uznawanych za naganne i zawinionych. (...)

Zapytaj prawnika:

Dodaj załącznik

Oświadczenia i zgody RODO:

*Akceptuje regulamin serwisu e-prawnik.pl i politykę prywatności.

*Wyrażam zgodę na otrzymywanie od legalsupport sp. z o.o. drogą elektroniczną na wskazany przeze mnie adres e-mail informacji handlowej w rozumieniu art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2002 roku o świadczeniu usług drogą elektroniczną

*Wyrażam zgodę na przetwarzanie szczególnych kategorii danych osobowych wskazanych w art. 9 ust.1 RODO, w celu wyceny i realizacji usługi

Wyrażam zgodę na przetwarzanie danych osobowych przez administratora Legalsupport sp. z o.o. w celach marketingowych

Wyrażam zgodę na kontakt telefoniczny lub smsowy przez Legalsupport sp. z o.o. w celu przekazania informacji dotyczących złożonego zamówienia

PORADY PRAWNIKA

Dozwolone formy sporządzenia testamentu

W grudniu 2003 r. spisany został testament moich dziadków u notariusza. Oboje zrzekli się swojego majątku w postaci 3-pokojowego mieszkania na korzyść jednego w przypadku śmierci drugiego, na korzyść moją (wnuczki) w przypadku śmierci obojga. Mieszkam za granica, ale jestem na stale zameldowana (...)

Krąg uprawnionych do zachowku

W dniu 13.04.1994 r. została notarialnie zawarta umowa darowizny, w której stwierdza się między innymi: \"Jan i Anna małżonkowie Kowalscy oświadczają, że od dnia 01.01.1951 r. pozostają w związku małżeńskim, zaś powyższa nieuchomość (będąca przedmiotem darowizny) nabyta w czasie trwania (...)

Testament

Mama moja ma własnościowe mieszkanie i chce napisać testament własnoręcznie na mnie wszystko. Nadmieniam że jestem jedynakiem, a mama jest sama. Czy wystarczy napisanie tylko własnoręcznie testamentu (bez notariusza)? I czy ewentualnie mógłbym w razie czego sprzedać to mieszkanie? W pierwszej (...)

Charakter testamentu holograficznego

Jaki charakter ma testament holograficzny, o którym mowa w przepisach Kodeksu cywilnego? Testament własnoręczny (holograficzny). Forma testamentu jest formą ad solemnitatem, oznacza to, iż jakiekolwiek uchybienia przepisom regulującym formę powodują w zasadzie (...)

Miejsce złożenia testamentu

Brat sporządził testament u notariusza, u siebie zachował 1 egzemplarz. Jak dotrzeć do testamentu w razie śmierci brata (o ile posiadany uległ zniszczeniu)? Jak dowiedzieć się, u którego notariusza leży drugi egzemplarz testamentu? Gdzie jest przechowywany testament notarialny - czy w sądzie (...)

Testament własnoręczny

Napisałem testament w którym typuję syna,córkę oraz narzeczoną jako spadkobiercę po sprzedaży nieruchomości jakie posiadam. Wyszczególniam każdemu z osobna co ma otrzymać lecz wykonawcą testamentu czynię mojego syna. Nadmienię iż testament nie jest notarialnie sporządzony.Czy po złożeniu (...)

Świadkowie sporządzenia testamentu pisemnego

Mój ojciec po śmierci zostawił 2 testamenty odręczne. Przy sporządzaniu jednego z nich (ostatniego) była obecna (poświadczyła to swoim odręcznym podpisem) siostra macochy, która to macocha została tym testamentem powołana do całości spadku. Czy można powołać się na nieważność takiego (...)

Wniosek o otwarcie i ogłoszenie testamentu

Matka zostawiła testament. Czy wraz z wnioskiem o otwarcie i ogłoszenie testamentu, który się składa do sądu, należy jeszcze złożyć dodatkowo wniosek o stwierdzenie nabycia spadku? Czy jeśli sąd ogłosi testament , to jest równoznaczne z nabyciem spadku przez spadkobierców? Czy po tym wszystkim (...)

Odwołanie sporządzonego wcześniej testamentu

W jaki sposób można odwołać sporządzony wcześniej testament? Odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy (...)

Rozrządzenie majątkiem na wypadek śmierci

W jaki sposób można rozrządzić posiadanym majątkiem na wypadek śmierci? W polskim prawie spadkowym dziedziczenie może odbyć się na podstawie ustawy lub na podstawie ważnie sporządzonego testamentu. Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Testament może (...)

Testament notarialny

Ojciec mój sporządził testament u notariusza, w którym w paragrafie 1 uczynił mnie spadkobierczynią całości spadku. Obydwoje moi rodzice żyją. Mam również dwóch braci. W paragrafie 2 testamentu ojciec zobowiązał mnie jako powołaną do spadku do wypłacenia każdemu z moich braci tytułem (...)

Stwierdzenie nabycia spadku

01.04.2004 r. zmarł mój wuj 10 lat temu sporządził on notarialnie testament, w którym wydziedziczył swojego syna alkoholika oraz wnuka. Powodem wydziedziczenia było notoryczne uchylanie się przez nich od obowiązków rodzinnych wobec wuja, cały majątek pozostawił w tym dokumencie mnie. Wypis (...)

Testament wspólny obojga małżonków

Czy małżonkowie mogą sporządzić testament obejmujący ich wspólne rozrządzenia majątkiem? Kodeks cywilny stanowi:Art. 942. Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy.Z przytoczonego przepisu wynika zakaz sporządzania testamentów wspólnych, a zatem takich, (...)

Świadek testamentu ustnego

Zostałam wezwana przez sąd w charakterze świadka w sprawie o "niespisanie treści testamentu ustnego". Rzeczywiście, słyszałam jak ex mąż matki mojej znajomej (w chwili śmierci byli rozwiedzeni) napomknął, iż chciałby zostawić swoje mieszkanie owej znajomej w przypadku śmierci. Nie użył (...)

Podstawa wpisu do KW odziedziczonej nieruchomości

Mam zapisaną w testamencie nieruchomość po stryjku. Stryj już zmarł. Czy abym nabył tą nieruchomość potrzebny jest sądowy dział spadku, czy też do wpisu w księgach wieczystych wystarczy sam testament, ewentualnie jakie inne dokumenty będą potrzebne? Postanowienie o stwierdzeniu nabycia (...)

Wydziedziczenie a testament negatywny

Jaka jest różnica między wydziedziczeniem a pominięciem kogoś w testamencie? Art. 1008 Kodeksu cywilnego. Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie) Wydziedziczenie jest więc de facto sposobem na pozbawienie uprawnionych zachowku. (...)