Jak odwołać testament?

Jakie są skutki odwołania testamentu?

Testament jest odwoÅ‚alny. Spadkodawca może wiÄ™c w każdej chwili go odwoÅ‚ać lub zmienić - w caÅ‚oÅ›ci lub w części - oczywiÅ›cie przed swojÄ… Å›mierciÄ…. Spadkodawca swoim oÅ›wiadczeniem może wiÄ™c doprowadzić do tego, że sporzÄ…dzony wczeÅ›niej testament nie wywrze po jego Å›mierci żadnych skutków prawnych.  

W jaki sposób można odwołać testament?

Niektórzy uważajÄ…, iż testament można odwoÅ‚ać w dowolny sposób. Jednak, z uwagi na treść art. 946 Kodeksu cywilnego, uznać należy, że testament można odwoÅ‚ać tylko w sposób okreÅ›lony w ustawie. A zatem odwoÅ‚anie testamentu może nastÄ…pić jedynie: 

  1. bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament,
  2. bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność,
  3. bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.

Co siÄ™ dzieje, gdy spadkodawca sporzÄ…dzi nowy testament?

Do odwoÅ‚ania poprzedniego testamentu jest konieczne, ale zarazem wystarcza, że późniejszy testament jest ważny; OdwoÅ‚ujÄ…cy np. musi mieć peÅ‚nÄ… zdolność do czynnoÅ›ci prawnych (art. 944 § 1 K.c.), oÅ›wiadczenie musi zostać zÅ‚ożone osobiÅ›cie (art. 944 § 2) i nie mieć wad (art. 945).

Przykład:

Jeżeli spadkodawca oÅ›wiadczyÅ‚ swojÄ… wolÄ™ w warunkach uzasadniajÄ…cych przyjÄ™cie tego oÅ›wiadczenia za testament ustny, a nastÄ™pnie pod wpÅ‚ywem wprowadzenia w bÅ‚Ä…d sporzÄ…dziÅ‚ testament allograficzny (urzÄ™dowy), który jest z mocy art. 945 § 1 pkt 2 K.c. (tzn. z tego powodu, że zostaÅ‚ przez spadkodawcÄ™ sporzÄ…dzony pod wpÅ‚ywem bÅ‚Ä™du) nieważny, to nieważny testament, jako nie wywoÅ‚ujÄ…cy żadnych skutków prawnych, nie czyni bezskutecznym pierwszego oÅ›wiadczenia woli spadkodawcy. Pierwsze oÅ›wiadczenie woli spadkodawcy należy wtedy uznać za prawnie skuteczne jako testament, jeżeli jest ono wyrażone w formie przewidzianej przez prawo, która w danej sytuacji byÅ‚a dopuszczalna.

Nie jest przy tym konieczne zachowanie takiej samej formy, jak poprzedni testament (np. testament notarialny może zostać odwoÅ‚any testamentem ustnym).

Nie trzeba także zamieszczać w nowym testamencie formuły o odwołaniu poprzedniego testamentu. Jeżeli spadkodawca sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu. Odwołanie w tym przypadku następuje tylko w takim zakresie, w jakim nowe postanowienia są sprzeczne z postanowieniami wcześniejszego testamentu. Ustalenie niezgodności pomiędzy poszczególnymi dyspozycjami spadkodawcy to problem wykładni testamentu. Trzeba przy tym brać pod uwagę rzeczywistą wolę testatora; nie należy domniemywać woli odwołania. Dopiero niemożliwość jednoczesnego wykonania różnych dyspozycji różnych testamentów uzasadnia wniosek o odwołanie testamentu wcześniejszego.

OdwoÅ‚anie może dotyczyć tylko jednego rozrzÄ…dzenia, niektórych spoÅ›ród dokonanych rozrzÄ…dzeÅ„ lub caÅ‚ego testamentu. Testament odwoÅ‚ujÄ…cy może także zawierać dodatkowe rozrzÄ…dzenia. 

Testament odwołujący poprzedni może zawierać tylko tę jedną dyspozycję o odwołaniu poprzedniego testamentu. Wówczas testament wcześniejszy zostaje odwołany, a dziedziczenie następuje zgodnie z porządkiem ustawowym.

W przypadku istnienia kilku testamentów o różnej treÅ›ci istotne jest ustalenie, w jakiej kolejnoÅ›ci zostaÅ‚y one sporzÄ…dzone. DecydujÄ…ce znaczenie ma data umieszczona na testamencie. JeÅ›li jeden z testamentów lub niektóre spoÅ›ród nich nie majÄ… daty i daty tej nie da siÄ™ ustalić, testamenty sÄ… bezskuteczne. Jeżeli tego samego dnia sporzÄ…dzono kilka testamentów bez wskazania godziny, oÅ›wiadczenie spadkodawcy może usunąć wÄ…tpliwoÅ›ci co do kolejnoÅ›ci ich sporzÄ…dzania, nawet gdy oÅ›wiadczenie to nie odpowiada wymaganiom formalnym przewidzianym dla testamentu. W razie braku takiego oÅ›wiadczenia i sprzecznoÅ›ci rozrzÄ…dzeÅ„ zawartych w testamentach, wszystkie one sÄ… bezskuteczne.  

Jeżeli zaÅ› spadkodawca sporzÄ…dziÅ‚ kilka identycznych co do treÅ›ci testamentów - w tej samej dacie lub w datach różnych - to wówczas jest kilka jednakowo skutecznych testamentów. OdwoÅ‚anie jednego z tych testamentów nie pozbawia ważnoÅ›ci pozostaÅ‚ych, z samego zaÅ› odwoÅ‚ania jednego z nich nie można wnosić, iż spadkodawca odwoÅ‚aÅ‚ w ten sposób pozostaÅ‚e testamenty, chyba że co innego wynika z okolicznoÅ›ci konkretnego wypadku.

Jak można odwołać testament w sposób konkludentny (dorozumiany)?

Spadkodawca może odwołać swój testament poprzez pewne zachowania przeciwko dokumentowi testamentu, podjęte w zamiarze odwołania testamentu, a polegające na:

  • jego zniszczeniu (np. na spaleniu, wsadzeniu do niszczarki, podarciu, pociÄ™ciu),
  • uzkodzeniu (np. na przekreÅ›leniu caÅ‚ego testamentu i napisaniu „anulujÄ™”)
  • lub pozbawieniu go cech koniecznych dla jego ważnoÅ›ci (np. odciÄ™ciu lub oderwaniu od testamentu holograficznego fragmentu, na którym znajduje siÄ™ podpis spadkodawcy).

JeÅ›li dokonano tego bez zamiaru odwoÅ‚ania testamentu, to testament nie zostaÅ‚ odwoÅ‚any, a jego treść można odtworzyć za pomocÄ… wszelkich innych dowódów, np. zeznaniaÅ„ Å›wiadków (art. 245 i 246 K.p.c.). PrzykÅ‚adowo nie zostanie odwoÅ‚any testament zniszczony przez pomyÅ‚kÄ™, na skutek zdarzeÅ„ zewnÄ™trznych (pożar) albo w wyniku bÅ‚Ä™du czy groźby. Jeżeli treść takiego testamentu zostanie odtworzona, to dziedziczenie nastÄ…pi zgodnie z wolÄ… spadkodawcy. JeÅ›li jednak treÅ›ci takiego testamentu nie da siÄ™ odtworzyć, nie wywrze on skutków prawnych i nastÄ…pi dziedziczenie wedÅ‚ug porzÄ…dku ustawowego. 

DziaÅ‚ania podjÄ™te w stosunku do testamentu bÄ™dÄ… skuteczne i spowodujÄ… odwoÅ‚anie testamentu, o ile zostaÅ‚y dokonane przez spadkodawcÄ™ majÄ…cego peÅ‚nÄ… zdolność do czynnoÅ›ci prawnych, spadkodawca dziaÅ‚aÅ‚ w zamiarze odwoÅ‚ania testamentu, a oÅ›wiadczenie woli odwoÅ‚ania byÅ‚o niewadliwe.

W omawiany sposób nie może oczywiÅ›cie zostać odwoÅ‚any testament ustny.

Warto tu zauważyć, iż tylko oryginaÅ‚ testamentu jest testamentem w rozumieniu Kodeksu cywilnego (art. 941 K.c.). Tylko wiÄ™c przez zniszczenie, uszkodzenie czy pozbawienie cech koniecznych dla ważnoÅ›ci takiego oryginaÅ‚u stanowi odwoÅ‚anie testamentu. Odpis testamentu zwykÅ‚ego, chociażby sporzÄ…dzony wÅ‚asnorÄ™cznie przez spadkodawcÄ™, nie jest testamentem. Zgodnie natomiast z Prawem o notariacie wypis testamentu sporzÄ…dzonego w formie aktu notarialnego (art. 950 K.c.) jest równoznaczny z oryginaÅ‚em, ale nie jest on jednak testamentem w rozumieniu Kodeksu cywilnego (choć niektórzy nie zgadzajÄ… siÄ™ z tym stanowiskiem).

Co się dzieje w przypadku odwołania testamentu odwołującego testament?

SÄ…d najwyższy orzekÅ‚ w 2002 r., iż skutki prawne odwoÅ‚ania testamentu i odwoÅ‚ania testamentu odwoÅ‚ujÄ…cego testament nastÄ™pujÄ… z chwilÄ… otwarcia spadku, z tym że odwoÅ‚anie testamentu odwoÅ‚ujÄ…cego nie przywraca skutecznoÅ›ci testamentu pierwotnie odwoÅ‚anego. OdwoÅ‚anie testamentu odwoÅ‚ujÄ…cego testament nie powoduje zatem przywrócenia mocy prawnej testamentowi wczeÅ›niej odwoÅ‚anemu.

Niektórzy przedstawiciele doktryny sÄ… jednak innego zdania. UważąjÄ…, że zależnie od okolicznoÅ›ci konkretnego przypadku i od ostatniej woli spadkodawcy - testament wczeÅ›niej odwoÅ‚any może odzyskać skuteczność albo nie. Takie stanowisko poparte jest zasadÄ…, iż w miarÄ™ możliwoÅ›ci należy dążyć do utrzymania testamentu i nadania mu rozsÄ…dnej treÅ›ci, uznajÄ…c priorytet woli spadkodawcy. Nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy odwoÅ‚anie testamentu nastÄ…piÅ‚o w drodze podjÄ™cia czynnoÅ›ci faktycznych w stosunku do testamentu, które doprowadziÅ‚y do jego zniszczenia.

 

Podstawa prawna:

  • ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

  • wlodeqq 2013-06-12 22:56:02

    a ile kosztuje korzystanie z tego banku na wypadek? gdzie można znaleźć o tym więcej informacji? czy to rozwiązanie jest już sprawdzone?

  • zazzik 2013-05-11 19:21:19

    Ja swój testament trzymam w banku na wypadek. Internetowy bank danych przekaże mojej rodzinie wszystkie pozostawione w nim dokumenty. To bardzo poręczne i wygodne.

  • Bronek 2013-04-28 14:02:36

    Po co to mydlenie oczu w Polsce jakims Testamentem,kiedy istnieje Durne Prawo w Durnym Kraju czyli Prawo do ""Zachowku"".Na calym swiecie istnieje jeden testament i to jest Swiete Prawo. Jesli w mojej ostatnie Woli, bo tym jest testament chce zeby bylo dokladnie tak jak sobie tego zycze, bo rozporzadzam moja wlasnoscia i zapisuje wszystko np.jednej osobie (czy jest ona moim dzieckiem czy zona, czy nie) to znaczy dokladnie ze darowuje moja wlasnosc wlasnie Tej Osobie.Koniec kropka.Prosze,jesli ktos ma inne zdanie lub lepiej rozumie Prawo do Testamentu,o wyjasnie mi tych zawilosci.Pozdrawiam Bronek

  • mickey 2011-09-19 13:56:28

    Witam.W 2002 r. rozwiodłem się. Aby nie było podziału majątku ustaliłem z byłą żoną że ona zrzeka sie do niego praw pod warunkiem że zapiszę je córce w testamencie. Tak też zrobiłem. Teraz jednak chciałbym to mieszkanie sprzedać czy mam prawo?

  • 2011-09-17 21:21:56

    osoba nie wspełna rozumu sporządziła testament puziniej pod namową córki został sporządzony drógi testment króry znich jest ważny

  • gabela56 2011-09-03 12:57:24

    Bardzo potrzebny temat. Zabrakło mi takiego wyjaśnienia. Osoba zdrowa sporządziła Aktem notarialnym testament. Po kilku latach zachorowala na na Alzheimera, czy posiada zdolnosc do czynnosci prawnych i zmienic pierwotny testament-


Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika