Jak prawo pomaga pomagać, czyli jak zostać organizacją pożytku publicznego i co to oznacza?

Organizacja pożytku publicznego – kto może ubiegać się o status takiej organizacji?

Od 1 stycznia 2004 r. organizacje pozarządowe oraz kościelne osoby prawne mogą ubiegać się o status organizacji pożytku publicznego, co pociąga za sobą wiele przywilejów w sferze m.in. podatkowej, przez co umożliwia efektywne działanie na rzecz społeczności.

Należy podkreślić, że ustawa wyłącza prawo do ubiegania się o status organizacji pożytku publicznego w stosunku do następujących organizacji pozarządowych:

1. partii politycznych;

2. związków zawodowych i organizacji pracodawców;

3. samorządów zawodowych;

4. fundacji, których jedynym fundatorem jest Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego, chyba że:

   • przepisy odrębne stanowią inaczej,

   • majątek tej fundacji nie jest w całości mieniem państwowym, mieniem komunalnym lub mieniem pochodzącym z finansowania środkami publicznymi w rozumieniu ustawy o finansach publicznych lub

   • fundacja prowadzi działalność statutową w zakresie nauki, w szczególności na rzecz nauki;

5. fundacji utworzonych przez partie polityczne;

6. spółek działających na podstawie przepisów o kulturze fizycznej.

Organizacja pozarządowa, kościelna osoba prawna, której cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego mogą ubiegać się o status organizacji pożytku publicznego jeśli spełniają łącznie następujące wymagania:

1. prowadzą działalność statutową na rzecz ogółu społeczności lub określonej grupy podmiotów, pod warunkiem że grupa ta jest wyodrębniona ze względu na szczególnie trudną sytuację życiową lub materialną w stosunku do społeczeństwa; 

2. działalność określona w pkt 1 jest wyłączną statutową działalnością organizacji pozarządowej i dotyczy realizacji zadań publicznych na rzecz ogółu społeczności lub grupy podmiotów, o której mowa w pkt 1, w sferze zadań publicznych;

3. w odniesieniu do stowarzyszeń i stowarzyszeń kultury fizycznej za spełnienie wymagania, o którym mowa w pkt 2, można uważać prowadzenie działalności, o której mowa w pkt 1 i 2, również na rzecz członków stowarzyszenia albo stowarzyszenia kultury fizycznej (czyli członkowie stowarzyszenia są uważani za wyodrębnioną grupę podmiotów mimo niespełniania przesłanki “trudnej sytuacji życiowej lub materialnej”); 

4. nie prowadzą działalności gospodarczej albo prowadzą działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji celów statutowych; 

5. cały dochód przeznaczają na działalność, o której mowa w pkt 1 i 2 (realizacja zadań publicznych na rzecz ogółu społeczności lub grupy podmiotów); 

6. mają statutowy kolegialny organ kontroli lub nadzoru, odrębny od organu zarządzającego i niepodlegający mu w zakresie wykonywania kontroli wewnętrznej lub nadzoru, przy czym członkowie organu kontroli i nadzoru: 

   • nie mogą być członkami organu zarządzającego ani pozostawać z nimi w stosunku pokrewieństwa, powinowactwa lub podległości z tytułu zatrudnienia, 

   • nie byli skazani prawomocnym wyrokiem za przestępstwo z winy umyślnej, 

   • mogą otrzymywać z tytułu pełnienia funkcji w takim organie zwrot uzasadnionych kosztów lub wynagrodzenie w wysokości nie wyższej niż określone w art. 8 pkt 8 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (czyli wynagrodzenie nie wyższe niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, czyli w 2003 r. maksymalnie 2215,66 zł);

7. statut lub inne akty wewnętrzne podmiotów ubiegających się o status organizacji pożytku publicznego zabraniają:

   • udzielania pożyczek lub zabezpieczania zobowiązań majątkiem organizacji w stosunku do jej członków, członków organów lub pracowników oraz osób bliskich pracownikom (czyli osób z którymi pracownicy pozostają w związku małżeńskim albo w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewieństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia albo są związani z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli),

   • przekazywania ich majątku na rzecz ich członków, członków organów lub pracowników oraz ich osób bliskich, na zasadach innych niż w stosunku do osób trzecich, w szczególności jeżeli przekazanie to następuje bezpłatnie lub na preferencyjnych warunkach, 

   • wykorzystywania majątku na rzecz członków, członków organów lub pracowników oraz ich osób bliskich na zasadach innych niż w stosunku do osób trzecich, chyba że to wykorzystanie bezpośrednio wynika ze statutowego celu podmiotu ubiegającego się o status organizacji pożytku publicznego,

   • zakupu na szczególnych zasadach towarów lub usług od podmiotów, w których uczestniczą członkowie organizacji, członkowie jej organów lub pracownicy oraz ich osób bliskich. 

Kościelne osoby prawne, których cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego nie muszą spełniać wszystkich przedstawionych wyżej warunków, aby uzyskać status organizacji pożytku publicznego, a w szczególności działalność pożytku publicznego nie musi być ich jedyną działalnością, a w związku z tym nie muszą przeznaczać całości dochodu na realizację zadań publicznych na rzecz ogółu społeczności lub wyodrębnionej ze względu na sytuację życiową lub materialną grupy podmiotów (np. na działalność domu samotnej matki nie muszą być przeznaczane dochody z innych źródeł uzyskiwanych przez kościelną osobę prawną, a jedynie dochody uzyskane w związku z prowadzeniem tej placówki). Z przyczyn oczywistych, do kościelnych osób prawnych wymóg dotyczący organu kontroli i nadzoru stosuje się z uwzględnieniem szczegółowych zasad organizacji i działania tych jednostek, uregulowanych w przepisach dla nich właściwych, w tym w statutach lub innych aktach wewnętrznych. 

Dostosowanie statutu organizacji do wymagań ustawy