Już jest spółka europejska!

1. rejestrację i niektóre zasady organizacji europejskiego zgrupowania interesów gospodarczych, w zakresie nieuregulowanym w rozporządzeniu nr 2137/85/EWG z dnia 25 lipca 1985 r. w sprawie europejskiego zgrupowania interesów gospodarczych,

2. powstanie, organizację i działalność spółki europejskiej, w zakresie nieuregulowanym w rozporządzeniu nr 2157/2001/WE z dnia 8 października 2001 r. w sprawie statutu spółki europejskiej (SE),

3. zasady zaangażowania pracowników w spółce europejskiej.

Co to jest i jak funkcjonuje Europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych?

W przypadku europejskiego zgrupowania interesów gospodarczych, w sprawach nieuregulowanych w rozporządzeniu 2137/85 oraz w ustawie do zgrupowania stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej. Zgłoszenia zgrupowania do rejestru oraz danych podlegających wpisowi dokonują zarządcy zgrupowania albo jego likwidatorzy, zgodnie z zasadami reprezentacji określonymi w umowie zgrupowania. Ustąpienie członka ze zgrupowania oraz rozwiązanie zgrupowania w wyniku uchwały członków może zgłosić do rejestru również każdy z jego członków. Klauzulę wyłączającą odpowiedzialność członka, który przystąpił do zgrupowania, za zobowiązania zgrupowania powstałe przed jego przystąpieniem, może zgłosić do rejestru również przystępujący członek.

Do zarządców zgrupowania stosuje się odpowiednio art. 201-211 i 293-300 (czyli przepisy dotyczące zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz jego odpowiedzialności cywilnoprawnej) Kodeksu spółek handlowych.

Poza przypadkami określonymi w rozporządzeniu 2137/85, członkostwo w zgrupowaniu ustaje z chwilą ogłoszenia upadłości członka. Do rozliczeń między członkami zgrupowania a zgrupowaniem stosuje się odpowiednio art. 65 Kodeksu spółek handlowych (czyli przepis dotyczący rozwiązania spółki i wystąpienia wspólnika spółki jawnej).

W braku odmiennego postanowienia umowy zgrupowania lub uchwały jego członków, likwidatorami zgrupowania są jego zarządcy. Uchwała wymaga jednomyślności, chyba że umowa zgrupowania stanowi inaczej.

Na jakich zasadach funkcjonować będzie spółka europejska?

Założenie spółki europejskiej

W założeniu SE może uczestniczyć - między innymi - spółka, która spełnia wymagania określone w art. 2 ust. 5 rozporządzenia 2157/2001. Jeżeli SE zakładana przez połączenie ma mieć siedzibę statutową poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, uchwałę o połączeniu podejmuje się w drodze jawnego i imiennego głosowania.

Akcjonariusze, którzy głosowali przeciwko uchwale o połączeniu, mogą żądać wykupu swoich akcji. Akcjonariusze składają spółce pisemne żądanie wykupu wraz z dokumentem uprawniającym do wykonywania praw z akcji w terminie dziesięciu dni od dnia podjęcia uchwały o połączeniu. Akcjonariusze spółki publicznej wraz z powyższym żądaniem, składają imienne świadectwo depozytowe wystawione zgodnie z przepisami Prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi.

Jeżeli spółka uczestnicząca w połączeniu w celu założenia SE, która ma mieć siedzibę statutową w innym państwie członkowskim, jest instytucją finansową z siedzibą statutową na terytorium RP, o zamiarze połączenia właściwy organ spółki zawiadamia właściwy organ nadzoru najpóźniej w dniu ogłoszenia planu połączenia. Właściwy organ nadzoru może, w terminie dwóch miesięcy od dnia ogłoszenia planu połączenia, w drodze decyzji administracyjnej, wyrazić sprzeciw wobec połączenia. Na decyzję organu nadzoru o sprzeciwie spółce przysługuje skarga do sądu administracyjnego.
W przypadku przekształcenia spółki akcyjnej w SE stosuje się odpowiednio art. 552-557, art. 558 § 2 pkt 1-3, art. 560, 561, art. 563 pkt 1-2 i 4-6 oraz art. 567-570 i 578-580 Kodeksu spółek handlowych (dotyczą przekształcania spółek).

Organy spółki europejskiej

Jeżeli w statucie SE przyjęto system dualistyczny, stosuje się przepisy tego rozporządzenia oraz niniejszego rozdziału.

Niezależnie od kompetencji przysługujących w tym zakresie radzie nadzorczej, członek zarządu może być odwołany lub zawieszony w czynnościach także przez walne zgromadzenie. Statut SE może przewidywać, że członkowie zarządu są powoływani lub odwoływani przez walne zgromadzenie. Członek rady nadzorczej delegowany do czasowego wykonywania czynności członka zarządu, który został odwołany, złożył rezygnację albo z innych przyczyn nie może sprawować swoich funkcji w radzie nadzorczej, może wykonywać te czynności przez okres nie dłuższy niż trzy miesiące. Rada nadzorcza SE składa się co najmniej z trzech członków, a jeżeli SE jest spółką publiczną - co najmniej z pięciu członków. Jeżeli statut nie stanowi inaczej, każdy członek rady nadzorczej może żądać od członków zarządu i pracowników SE przedstawienia radzie nadzorczej na jej najbliższym posiedzeniu dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień.

Jeżeli w statucie SE przyjęto system monistyczny, stosuje się przepisy tego rozporządzenia oraz niniejszego rozdziału. W takim przypadku w SE ustanawia się radę administrującą. Rada administrująca prowadzi sprawy SE i reprezentuje SE oraz sprawuje stały nadzór nad jej działalnością. Do kompetencji rady administrującej należą także wszystkie sprawy niezastrzeżone przez ustawy lub statut dla walnego zgromadzenia.

Rada administrująca może powierzyć prowadzenie spraw SE dyrektorowi wykonawczemu albo dyrektorom wykonawczym (delegacja kompetencji), chyba że ustawa lub statut stanowi inaczej. Rada administrująca może w każdym czasie zmienić albo cofnąć delegację kompetencji, o której mowa w zdaniu poprzedzającym. Delegacja kompetencji, jej zmiana albo cofnięcie wymaga uchwały rady administrującej. Rada administrująca wykonuje swoje kompetencje kolegialnie, chyba że statut stanowi inaczej. Poza tym rada administrująca może badać wszystkie dokumenty SE, żądać od dyrektora lub dyrektorów wykonawczych oraz pracowników sprawozdań lub wyjaśnień oraz dokonywać rewizji majątku SE. Przedstawienia radzie administrującej na jej najbliższym posiedzeniu dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień może żądać również każdy członek rady administrującej.

Jeżeli statut tak stanowi, rada administrująca może przekazać określone kompetencje komitetowi albo komitetom składającym się co najmniej z dwóch jej członków. W komitecie sprawującym nadzór nad działalnością SE nie może uczestniczyć członek rady administrującej będący dyrektorem wykonawczym. Organizację i sposób wykonywania czynności rady administrującej określa jej regulamin, który uchwala walne zgromadzenie, chyba że statut stanowi inaczej.

Rada administrująca może powołać jednego albo większą liczbę dyrektorów wykonawczych. Liczbę dyrektorów wykonawczych i ich kompetencje określa uchwała rady administrującej, chyba że statut stanowi inaczej. Dyrektorem wykonawczym może być członek rady administrującej lub osoba spoza jej składu; jednakże rada administrująca powinna co najmniej w połowie składać się z członków niebędących dyrektorami wykonawczymi. Statut może przewidywać surowsze wymagania w tym zakresie.

Dyrektor wykonawczy może być w każdym czasie odwołany przez radę administrującą. Nie pozbawia go to roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego będącego podstawą pełnienia funkcji dyrektora wykonawczego. Odwołanie z rady administrującej członka będącego dyrektorem wykonawczym jest równoznaczne z odwołaniem z funkcji dyrektora wykonawczego, chyba że uchwała o odwołaniu stanowi inaczej.

Organizację i sposób wykonywania czynności przez dyrektorów wykonawczych określa regulamin uchwalany przez radę administrującą. Dyrektorzy wykonawczy składają radzie administrującej, w terminie trzech miesięcy po upływie każdego roku obrotowego, łączne sprawozdanie z wykonania obowiązków. Wynagrodzenie dyrektorów wykonawczych ustala rada administrująca w uchwale podjętej przy udziale wyłącznie tych jej członków, którzy nie są dyrektorami wykonawczymi.

Przeniesienie siedziby statutowej spółki europejskiej

Akcjonariusze, którzy głosowali przeciwko uchwale o przeniesieniu siedziby statutowej SE z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do innego państwa członkowskiego, mogą żądać wykupu swoich akcji.  Powództwo o uchylenie albo o stwierdzenie nieważności takiej uchwały może być wytoczone nie później niż w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia uchwały. Wierzyciele, których roszczenia powstały przed dniem ogłoszenia uchwały o przeniesieniu siedziby statutowej SE z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do innego państwa członkowskiego, i którzy zgłosili swoje roszczenia w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia uchwały o przeniesieniu siedziby statutowej oraz uprawdopodobnili, że ich zaspokojenie jest zagrożone przez przeniesienie siedziby statutowej, mogą żądać zaspokojenia lub zabezpieczenia swoich roszczeń.

Zaangażowanie pracowników w spółce europejskiej

Ustawa posługuje się pojęciem specjalny zespół negocjacyjny, co oznacza nic innego jak zespół utworzony zgodnie z przepisami tej ustawy w celu zawarcia z właściwym organem spółek uczestniczących porozumienia w sprawie zasad zaangażowania pracowników w SE. Specjalny zespół negocjacyjny reprezentuje pracowników zatrudnionych w spółkach uczestniczących oraz w zainteresowanych spółkach zależnych i zakładach mających wejść w skład SE. Powołuje się go niezwłocznie po ogłoszeniu przez właściwe organy spółek uczestniczących planu połączenia, utworzenia holdingowej SE, przekształcenia spółki akcyjnej w SE albo uzgodnieniu planu powstania zależnej SE. Spółki uczestniczące określają dzień rozpoczęcia postępowania zmierzającego do utworzenia specjalnego zespołu negocjacyjnego. Powinien to być ten sam dzień dla wszystkich spółek uczestniczących.
W celu określenia podstawy podziału miejsc w specjalnym zespole negocjacyjnym, przypadających pracownikom z danego państwa członkowskiego, spółka uczestnicząca ustala liczbę pracowników na dzień rozpoczęcia postępowania. Przy ustalaniu liczby pracowników uwzględnia się zarówno osoby zatrudnione w pełnym, jak i niepełnym wymiarze czasu pracy w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy. Członkowie specjalnego zespołu negocjacyjnego są wybierani lub wyznaczani w każdym państwie członkowskim zgodnie z prawem tego państwa członkowskiego. Na każdą grupę pracowników zatrudnionych w danym państwie członkowskim, obejmującą 10 % liczby pracowników zatrudnionych ogółem w spółkach uczestniczących oraz zainteresowanych spółkach zależnych i zakładach we wszystkich państwach członkowskich, przypada jedno miejsce w specjalnym zespole negocjacyjnym.

Porozumienie w sprawie zaangażowania pracowników w spółce europejskiej

W terminie 14 dni od dnia powołania specjalnego zespołu negocjacyjnego, spółki uczestniczące zwołują pierwsze zebranie tego zespołu w celu zawarcia porozumienia, określającego zasady zaangażowania pracowników w SE. Specjalny zespół negocjacyjny wybiera ze swojego grona przewodniczącego oraz uchwala wewnętrzny regulamin. Przy wykonywaniu zadań specjalny zespół negocjacyjny może korzystać z pomocy powołanych przez siebie ekspertów.

Zasady standardowe zaangażowania pracowników w spółce europejskiej

Zasady standardowe zaangażowania pracowników w SE stosuje się od dnia jej rejestracji, w przypadku gdy:

1. spółki uczestniczące i specjalny zespół negocjacyjny tak postanowią albo

2. porozumienie nie zostanie zawarte w odpowiednim terminie i:
   a) właściwe organy spółek uczestniczących zdecydują o stosowaniu tych zasad i tym samym o kontynuowaniu postępowania rejestracyjnego i
   b) specjalny zespół negocjacyjny nie podejmie stosownej uchwały.

Zasady standardowe uczestnictwa w SE stosuje się wyłącznie w przypadkach:

1. utworzenia SE w drodze przekształcenia, jeżeli zgodnie z prawem państwa członkowskiego przepisy odnoszące się do uczestnictwa w radzie nadzorczej albo radzie administrującej spółki miały zastosowanie do spółki przekształconej w SE;

2. utworzenia SE w drodze połączenia, gdy:
   a) przed dniem rejestracji SE jedna lub więcej form uczestnictwa były stosowane w jednej lub więcej spółkach uczestniczących, obejmujących co najmniej 25 % łącznej liczby pracowników we wszystkich spółkach uczestniczących, albo
   b) przed dniem rejestracji SE jedna lub więcej form uczestnictwa były stosowane w jednej lub więcej spółkach uczestniczących, obejmujących mniej niż 25 % łącznej liczby pracowników we wszystkich spółkach uczestniczących, o ile specjalny zespół negocjacyjny tak postanowi. Specjalny zespół negocjacyjny podejmuje decyzję w tej sprawie po upływie terminu, o którym mowa w art. 77, lub przed upływem tego terminu, jeżeli strony zgodnie oświadczą, że negocjacje nad zawarciem porozumienia zakończyły się niepowodzeniem;

3. utworzenia SE w drodze utworzenia holdingowej SE albo zależnej SE, gdy:
   a) przed dniem rejestracji SE jedna lub więcej form uczestnictwa były stosowane w jednej lub więcej spółkach uczestniczących, obejmujących co najmniej 50 % łącznej liczby pracowników we wszystkich spółkach uczestniczących, albo
   b) przed dniem rejestracji SE jedna lub więcej form uczestnictwa były stosowane w jednej lub więcej spółek uczestniczących, obejmujących mniej niż 50 % łącznej liczby pracowników we wszystkich spółkach uczestniczących, o ile specjalny zespół negocjacyjny tak postanowi. Specjalny zespół negocjacyjny podejmuje decyzję w tej sprawie po upływie terminu, o którym mowa w art. 77, lub przed upływem tego terminu, jeżeli strony zgodnie oświadczą, że negocjacje nad zawarciem porozumienia zakończyły się niepowodzeniem.

Organ przedstawicielski

Organ przedstawicielski składa się z pracowników SE oraz jej spółek zależnych i zakładów, wyznaczonych lub wybranych spośród pracowników przez przedstawicieli pracowników, a w razie ich braku - przez zebrania załóg. Członkowie organu przedstawicielskiego są wyznaczani lub wybierani zgodnie z prawem państwa członkowskiego lub praktyką tego państwa.

Kadencja członków organu przedstawicielskiego trwa 4 lata. Liczba członków organu przedstawicielskiego oraz podział miejsc w tym organie podlegają weryfikacji co 2 lata, stosownie do zmiany liczby pracowników zatrudnionych w SE, jej spółkach zależnych i zakładach. W przypadku wystąpienia istotnej zmiany liczby pracowników zatrudnionych w SE, jej spółkach zależnych i zakładach, właściwy organ SE zwraca się do przedstawicieli pracowników, a w razie ich braku - do pracowników zatrudnionych w poszczególnych państwach członkowskich, o dokonanie ponownego wyznaczenia lub wyboru członków organu przedstawicielskiego. Z dniem wyznaczenia lub wyboru nowych członków organu przedstawicielskiego kończy się kadencja członków organu przedstawicielskiego pochodzących z państwa członkowskiego, którego dotyczą zmiany.

Organ przedstawicielski jest uprawniony do uzyskiwania informacji i prowadzenia konsultacji dotyczących SE lub którejkolwiek z jej spółek zależnych albo zakładów, w tym mających siedzibę w innym państwie członkowskim niż siedziba statutowa SE, jak również w sprawach wykraczających poza uprawnienia organów spółek podejmujących decyzje w danych państwach członkowskich.

Uczestnictwo

Pracownicy utworzonej SE oraz pracownicy jej spółek zależnych i zakładów lub organ przedstawicielski mają prawo wyboru, wyznaczenia lub rekomendowania osób do rady nadzorczej albo rady administrującej SE lub prawo wyrażenia sprzeciwu wobec wyznaczonych członków tych organów w liczbie równej najwyższej stosowanej liczbie występującej w spółkach uczestniczących przed dniem rejestracji SE.

Jeżeli przed rejestracją SE utworzonej w drodze przekształcenia, w spółce przekształcanej stosowano rozwiązania dotyczące uczestnictwa w radzie nadzorczej albo radzie administrującej, rozwiązania te mają zastosowanie w SE.

Ochrona praw pracowników w zakresie zaangażowania

Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z pracownikiem będącym członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego albo przedstawicielem pracowników w radzie nadzorczej albo radzie administrującej SE w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu bez zgody reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, a jeżeli pracownik nie jest reprezentowany przez zakładową organizację związkową - bez zgody okręgowego inspektora pracy właściwego miejscowo dla siedziby pracodawcy.

Pracodawca nie może zmienić jednostronnie warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracownika będącego członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego albo przedstawicielem pracowników w radzie nadzorczej albo radzie administrującej SE w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu bez zgody reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, a jeżeli pracownik nie jest reprezentowany przez zakładową organizację związkową - bez zgody okręgowego inspektora pracy właściwego miejscowo dla siedziby pracodawcy.

Pamiętaj, że:

• Zgrupowanie podlega wpisowi do rejestru na zasadach określonych dla spółek jawnych, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej,

• Spółka europejska podlega wpisowi do rejestru na zasadach określonych dla spółek akcyjnych, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej,

• Centralna Informacja Krajowego Rejestru Sądowego przekazuje dane, które podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym UE, do Urzędu Oficjalnych Publikacji UE w terminie miesiąca od ich ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 4 marca 2005 r. o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej (Dz. U. 2005 r., Nr 62, poz. 551).