Kiedy komornik popełnia przestępstwo poświadczenia nieprawdy - opinia prawna

25.11.2005

Stan faktyczny

Proszę o opinię czy jest to poświadczenie nieprawdy i w oparciu o jaki przepis. Komornik prowadzący egzekucję wraz z wierzycielem (są oni przyjaciółmi) zaproponowali mi (nie chcę użyć słowa „wymusili”), że egzekucja odbędzie się w następujący sposób: Ja wystawię faktury sprzedaży na zajmowany towar, na fakturach tych będzie stwierdzenie „zapłacono gotówką”, a kwota wynikająca z tych faktur będzie odpisana od mojego zadłużenia. W pewnym sensie mnie przekonali, komornik powiedział że w prasie nie ukaże się zawiadomienie o licytacji i.t.d. Dodatkowo wierzyciel domagał się ode mnie oświadczenia, że ja te pieniądze otrzymałem. Ja byłem tak zdenerwowany, że nie byłem w stanie własnoręcznie takiego oświadczenia napisać, dlatego wierzyciel sam je napisał, a ja się na nim podpisałem. Dla dodania temu oświadczeniu wiarygodności, wierzyciel poprosił komornika, aby ten podpisał się na nim jako świadek, co też komornik uczynił. Oczywiście kolejny raz zostałem oszukany, kwota wynikająca z tych faktur od mojego zadłużenia nie została odpisana, a wierzyciel za faktury te mi nie zapłacił.

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks karny (Dz. U. 1997 r., nr 88 poz. 553 ze zmianami),
Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. 1997 r., nr 133 poz. 882 ze zmianami).

W przedstawionej sytuacji mamy do czynienia z podpisaniem przez komornika oświadczenia, w którym przedsiębiorca poświadcza odbiór pewnej kwoty pieniężnej od innego przedsiębiorcy. Podpisanie takiego oświadczenia wraz z adnotacją, że poświadczenie odbioru kwoty nastąpiło w obecności komornika może mieć konsekwencje karne w postaci poświadczenia nieprawdy, pod warunkiem spełnienia dodatkowych przesłanek. Poświadczenie nieprawdy jest czynem penalizowanym w art. 271 § 1 kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem, funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Aby warunki odpowiedzialności karnej na podstawie tego przepisu zostały spełnione, muszą zostać spełnione znamiona tego czynu zabronionego. Po pierwsze, poświadczenia nieprawdy musi dopuścić się funkcjonariusz publiczny. Zgodnie z art. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, komornik sądowy jest funkcjonariuszem publicznym działającym przy sądzie rejonowym. Ze wskazanej definicji wynika bezpośrednio, że komornik jest funkcjonariuszem publicznym. Należy jednak zaznaczyć, że komornik posiada status funkcjonariusza publicznego tylko w trakcie wypełniania swych obowiązków zawodowych. Należałoby więc udowodnić, że poświadczenie nieprawdy miało miejsce w toku wykonywania czynności komorniczych. Po drugie, poświadczenie nieprawdy może nastąpić jedynie w dokumentach wystawianych przez funkcjonariusza publicznego (tj. dokumentach, do których wystawienia komornik jest upoważniony). Spełnienie tego znamiona czynu zabronionego określonego w art. 271 § 1 k.k. w analizowanym przypadku jest wątpliwe. Należy zauważyć, że dokument, w którym komornik poświadczył, że dana kwota została wypłacona jest dokumentem prywatnym a nie urzędowym i nie jest dokumentem wystawionym przez komornika w ramach wykonywanej przez niego funkcji. Stanowisko takie uzasadnione jest także na gruncie istniejącego orzecznictwa sądowego. Jak wynika z postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2002 roku (sygn. II KKN 139/01, opubl. LEGALIS), przestępstwo z art. 271 § 1 KK dawniej art. 266 § 1 KK polega na poświadczeniu nieprawdy co do okoliczności mającej znaczenie prawne w autentycznym dokumencie wystawionym przez osobę składająca takie poświadczenie. Poświadczenie nieprawdy może polegać na potwierdzeniu okoliczności które w ogóle nie miały miejsca lub też ich przeinaczeniu albo zatajeniu. Przestępstwo poświadczenia nieprawdy ma charakter umyślny. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 listopada 2000 roku (sygn. IV KKN 407/00, opubl. LEGALIS) stwierdzono natomiast, że podmiotem przestępstwa określonego w art. 266 dkk może być funkcjonariusz publiczny, albo "inna osoba upoważniona do wystawienia dokumentu". Sformułowanie to wskazuje po pierwsze, że chodzi tu o dokument, który się "wystawia", a nie "sporządza", a po wtóre, że ta "inna osoba" wymieniona obok funkcjonariusza publicznego ma spełniać owe czynności jakby w uzupełnieniu kompetencji tego funkcjonariusza i dlatego musi być do tego "upoważniona".