Kredyt konsumencki na nowych zasadach

Dnia 12 czerwca 2008 r. weszła w życie dyrektywa dotycząca umów o kredyty konsumenckie. Termin transpozycji (implementacji) tej dyrektywy do porządku krajowego upływa 12 maja 2010 r. Jeśli w tym czasie państwo członkowskie nie dostosuje doń swych przepisów, obywatele będą mogli powołać się bezpośrednio na regulacje dyrektywy (o ile zostaną spełnione warunki bezpośredniej skuteczności). 

Jaka nowa dyrektywa dotyczy kredytów konsumenckich?

Dłuższy termin na odstąpienie od umowy oraz zwiększenie kwoty udzielanego kredytu - to niektóre zmiany wprowadzane przez nową dyrektywę w sprawie umów o kredyt konsumencki. Przepisy wejdą w życie najpóźniej w czerwcu 2010 roku.

Przepisy dyrektywy, przyjętej przez Parlament Europejski i Radę 23 kwietnia 2008 roku, mają wdrożyć wszystkie państwa członkowskie UE. Nowe przepisy ułatwią zaciąganie kredytów konsumenckich w innych krajach Unii oraz ujednolicą ochronę konsumentów. Cechą charakterystyczną dyrektywy jest zasada maksymalnej harmonizacji kierunkowej, która oznacza, że wybrane zagadnienia muszą zostać uregulowane w taki sam sposób przez wszystkich członków UE. Zasady, na jakich udziela się w Polsce kredytów do kwoty 80 tys. złotych lub jej równowartości w walucie obcej reguluje obecnie ustawa o kredycie konsumenckim z 2001 roku. Przepisy, które wejdą w życie w 2010 roku obejmą kredyty o wartości do 75 000 euro (według obecnego kursu to 340 tys. zł), a nie tak, jak w tej chwili - do 80 tys. zł.

Zgodnie z obecnymi przepisami konsument może odstąpić od umowy w ciągu 10 dni od jej podpisania bez podawania przyczyny. Przy zawieraniu umowy klient powinien otrzymać od kredytodawcy wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy - z oznaczeniem jego imienia, nazwiska (nazwy) i adresu zamieszkania (siedziby). Jeżeli umowa o kredyt nie zawierała takiej informacji, można od niej odstąpić w terminie 10 dni od dnia jej otrzymania na piśmie, nie później jednak niż w terminie 3 miesięcy od dnia zawarcia umowy. Dyrektywa wydłuża termin na odstąpienie od umowy do 14 dni od momentu jej zawarcia, dając konsumentowi więcej czasu na dokładne przemyślenie decyzji.

Jakie zmiany wprowadza nowa dyrektywa?

Istotnym elementem, który wprowadza dyrektywa, jest Europejski Ujednolicony Formularz Kredytowy, który ma zawierać wszystkie podstawowe informacje o kredycie, takie jak koszty pożyczki, ubezpieczenia itp. Na ich podstawie konsumenci mają podjąć świadomą decyzję odnośnie zaciąganego kredytu, a także będą mogli z łatwością porównywać oferty różnych przedsiębiorców, ponieważ standardowy formularz zostanie wprowadzony we wszystkich państwach członkowskich.

Duży nacisk położony został na sposób komunikacji z potencjalnym klientem w reklamach. Nowe unijne prawo wymaga, aby oprócz rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania konsument otrzymywał cały pakiet szczegółowych informacji zawsze wtedy, gdy kredytodawca podaje koszt uzyskania pożyczki.

Wraz z wejściem w życie dyrektywy instytucje udzielające kredytów będą mogły otrzymać rekompensatę w przypadku, gdy konsument wcześniej spłaci zaciągniętą pożyczkę. Zgodnie z obowiązującą ustawą o kredycie konsumenckim wcześniejsza spłata kredytu nie pociąga za sobą żadnych opłat. Wprowadzana zmiana nie będzie jednak dotyczyła wszystkich kredytów, a jedynie pożyczek o stałej stopie oprocentowania. Poszczególne państwa członkowskie UE mogą też wprowadzić przepisy, zgodnie z którymi kredytodawcy przysługiwałaby rekompensata tylko w sytuacji, gdy spłacona przed terminem kwota przekracza w ciągu 12 miesięcy określoną wartość (ustaloną m.in. w stosunku do średniej wysokości udzielanych w Polsce kredytów).

Wejście w życie dyrektywy pomoże także w wyeliminowaniu praktyk, które budzą poważne wątpliwości. Do Urzędu docierają liczne sygnały, że niektóre instytucje parabankowe pobierają od konsumentów wysoką opłatę przygotowawczą, po czym decydują o nieudzielaniu kredytu, nie oddając jednocześnie pobranej kwoty. Polskie przepisy przewidują, że łączna kwota wszystkich opłat, prowizji oraz innych kosztów związanych z zawarciem umowy o kredyt konsumencki nie może przekroczyć 5 proc. udzielonej pożyczki. Zgodnie z obecnie obowiązującym prawem opłata przygotowawcza nie podlega zwrotowi. Zmieni się to po wdrożeniu nowej regulacji.

Dyrektywa wprowadza także obowiązek badania zdolności kredytowej konsumenta przed udzieleniem kredytu przez wszystkie instytucje udzielające pożyczek. Obecnie taki obowiązek spoczywa jedynie na bankach, nie muszą tego robić np. SKOK-i.

Założenia dyrektywy, zmiany w jej przepisach oraz skutki nowych unijnych regulacji były głównym tematem debaty zorganizowanej 31 marca br. przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Wzięli w niej udział przedstawiciele Komisji Europejskiej, niemieckiej administracji, środowisk naukowych oraz biznesu.  

Źródło: www.uokik.gov.pl

Jaki jest cel dyrektywy w sprawie umów o kredyt konsumencki?

Dwie trzecie Europejczyków zaciąga kredyt na zakup mebli, sprzętu AGD lub samochodu. Jednak zasady udzielania kredytów konsumenckich są nadal regulowane prawem krajowym. Parlament Europejski przyjął w drugim czytaniu 16 stycznia 2008 r. propozycję otwarcia krajowych rynków kredytów konsumenckich, co przyczyni się do wzmocnienia konkurencji zapewniając jednocześnie ochronę interesów konsumentów i kredytodawców.

Dyrektywa ma na celu harmonizację pewnych podstawowych elementów prawnych, takich jak standardowe informacje podawane w reklamie, informacje udzielane przed zawarciem umowy, informacje zamieszczane w umowach, całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, prawo odstąpienia od umowy, przedterminowa spłata. Autorem sprawozdania Parlamentu Europejskiego był niemiecki deputowany Kurt LECHNER (EPP-ED, DE). 

Procedura legislacyjna  

Pierwszy wniosek Komisji został przedstawiony jesienią 2002 roku i poddany pierwszemu czytaniu w Parlamencie Europejskim w kwietniu 2004 roku. Dopiero we wrześniu 2007 roku Rada przedstawiła wspólne stanowisko w tej sprawie. Do głosowania nad wspólnym stanowiskiem Rady posłowie zgłosili 63 poprawki, z tego dwie zmieniające treść całej propozycji. Jedna z nich została zgłoszona przez grupe EPP-ED, druga przez grupy PES i ALDE. W ostatniej chwili przed głosowaniem udało się osiągnąć porozumienie kompromisowe z Radą, którego podstawą stała się wersja projektu zgłoszona przez grupy PES i ALDE, poparta ostatecznie z niewielką zmianą przez grupę EPP-ED.  

Co się zmieni?  

Wraz z wejściem w życie dyrektywy konsumenci zyskają prawo do wyboru najkorzystniejszej oferty kredytowej w swoim lub innym kraju członkowskim UE, a także dostęp do produktów bankowych niedostępnych w kraju ich pochodzenia.   Dyrektywa określa także wymogi związane z przekazywaniem informacji finansowych związanych z kredytem w kampaniach reklamowych. Klienci powinni zyskać poczucie, że dokonują świadomego wyboru produktu, a kredytodawcy będą musieli informować o stopie procentowej oraz wszelkich opłatach stanowiących całkowity koszt kredytu.  

Harmonizacja obejmie wymogi informacyjne przed zawarciem umowy i informacje umowne. Łatwiej będzie obliczyć całkowity koszt kredytu. Również bankom łatwiej będzie oferować swoje produkty klientom z całej Unii Europejskiej, a gospodarka UE będzie mogła wykorzystać potencjał rynku kredytów konsumenckich, który jest szacowany na 800 mld euro rocznie. Zniesienie barier powinno zaowocować zwiększeniem konkurencji, a co za tym idzie, poprawą jakości świadczonych usług i większą różnorodnością dostępnych produktów bankowych dla klientów.  

Obowiązki informacyjne  

Kredytodawca będzie zobowiązany do przekazywania potencjalnemu klientowi informacji pozwalających na podjęcie odpowiedzialnej decyzji. Ma to zapobiec nadmiernemu zadłużaniu się klientów. Kredytodawca będzie musiał ocenić wypłacalność klienta w oparciu o informacje zgromadzone w bankowych bazach danych. Klienci, którym bank odmówi udzielenia kredytu będą mogli zażądać wglądu do informacji na swój temat w bazie danych i dokonania korekt wszelkich nieprawidłowych zasadniczych danych.  

Informacje potrzebne do porównania różnych ofert w celu podjęcia decyzji, czy zawrzeć umowę o kredyt klient powinien otrzymać w postaci Standardowego europejskiego arkusza informacyjnego, przed związaniem się umową o kredyt. Jeżeli umowa zostanie zawarta na żądanie konsumenta z zastosowaniem środków porozumiewania się na odległość, kredytodawca dostarczy konsumentowi pełnych informacji dotyczących umowy przedwstępnej za pomocą tego samego formularza natychmiast po zawarciu umowy o kredyt.  

Wcześniejsza spłata kredytu i odstąpienie od umowy  

Ten zapis proponowanej dyrektywy był do ostatnich chwil przedmiotem twardych negocjacji między przedstawicielami Parlamentu i Rady, jak również między grupami politycznymi w samym Parlamencie.   Proponowana dyrektywa zagwarantuje klientom prawo do wcześniejszej spłaty zaciągniętego kredytu, a kredytodawcom prawo do sprawiedliwej i obiektywnie uzasadnionej rekompensaty za ewentualne koszty bezpośrednio związane z przedterminową spłatą kredytu, pod warunkiem, że przedterminowa spłata przypada na okres, w którym stopa oprocentowania kredytu jest stała.  

W wyjątkowych przypadkach kredytodawca będzie mógł zażądać wyższej rekompensaty (niż koszty bezpośrednio związane z przedterminową spłatą), jeśli udowodni, że poniesie stratę z powodu różnicy w wysokości stopy referencyjnej w chwili udzielania kredytu i w chwili jego przedterminowej spłaty.  

Rekompensata nie może przekraczać 1% spłacanej przed terminem części kwoty kredytu, jeżeli okres pomiędzy przedterminową spłatą a uzgodnionym wygaśnięciem umowy o kredyt przekracza jeden rok. Jeżeli okres ten nie przekracza jednego roku, rekompensata nie może przekraczać 0,5% spłacanej przed terminem części kwoty kredytu.  

Rekompensata nie może być wyższa niż kwota odsetek, jakie konsument zapłaciłby w okresie pomiędzy przedterminową spłatą a uzgodnionym wygaśnięciem umowy o kredyt.  

Dyrektywa określa także sytuacje, kiedy nie będzie można  żądać rekompensaty za przedterminową spłatę (jeżeli spłata została dokonana na mocy umowy ubezpieczenia zawartej w celu zabezpieczenia spłaty kredytu, w przypadku kredytów w rachunku bieżącym lub jeżeli spłata przypada na okres, w którym stopa oprocentowania kredytu nie jest stopą stałą).  

Kredytobiorca będzie mógł w terminie 14 dni odstąpić od umowy. W przypadku umowy o kredyt wiązany okres ten może być skrócony do siedmiu dni na życzenie kredytobiorcy, na przykład w sytuacji, gdy zależy mu na szybszym otrzymaniu dostawy lub skorzystaniu z towarów lub usług finansowanych na mocy umowy kredytowej. 

Zakres dyrektywy  

Zgodnie z kompromisową propozycją posłów regulacjami objęte zostaną umowy o kredyt konsumencki o wartości od 200 do 75000 euro. Zakresem dyrektywy nie będą objęte będą transakcje dokonywane za pomocą kart debetowych z odroczonym terminem płatności, za które pobierane są tylko niewielkie opłaty. Dyrektywa nie obejmie również umów o kredyt w rachunku bieżącym i kredytów hipotecznych.  

Dyrektywa przyjęta przez Parlament po zatwierdzeniu przez Radę wejdzie w życie dwudziestego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Państwa członkowskie będą mieć dwa lata na przyjęcie i publikację przepisów wykonawczych i administracyjnych niezbędnych do jej wykonania.  

Kurt LECHNER (EPP-ED, DE) Sprawozdawca  

A6-0504/2007

Rekomendacja do drugiego czytania dotyczącego wspólnego stanowiska Rady mającego na celu przyjęcie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG

Źródło: Serwis prasowy Parlamentu Europejskiego, redakcja polska

Podstawa prawna:

• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.Urz. L 133 z 22.5.2008, s. 66-92)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl