Można dobrowolnie poddać się odpowiedzialności za przestępstwo skarbowe

Postawione Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne Sądu Rejonowego w Siemianowicach Śląskich dotyczyło więc odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe. Zdaniem pytającego sądu kwestionowane przepisy dają wprawdzie sprawcy możliwość skorzystania z przywileju dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, ale ustawodawca obwarowuje tę możliwość uprzednią wpłatą określonych kwot tytułem kary grzywny i kosztów postępowania. Jest to warunek, którego spełnienie dopiero w perspektywie może doprowadzić do sądowego ustalenia winy danej osoby, choć nie musi. Tego typu uregulowania prawne stawiają sprawców przestępstw skarbowych o stosunkowo niskiej szkodliwości społecznej w sytuacji gorszej, niż osoby oskarżane o popełnienie przestępstw o dużo wyższym ciężarze gatunkowym, które ponoszą faktyczną odpowiedzialność w postaci np. grzywien dopiero po sądowym stwierdzeniu ich sprawstwa i winy, a nie wcześniej. Jest to sprzeczne - zdaniem Sądu pytającego - z konstytucyjnymi zasadami państwa prawnego oraz zaufania obywatela do państwa i prawa.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 17 § 1 pkt 2 i 4 oraz art. 18 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy są zgodne z art. 42 ust. 1 i 3 oraz z art. 2 Konstytucji.

Oznacza to, iż przepisy dotyczące środka karnego w postacidobrowolnego poddania się odpowiedzialności za przestępstwo skarbowe zostały uznane za zgodne z Konstytucją. Zgodnie z nimi sąd może udzielić zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności tylko wtedy, gdy wina sprawcy i okoliczności popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości, a jednocześnie sprawca uiścił kwotę odpowiadającą co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za dany czyn zabroniony oraz co najmniej zryczałtowaną równowartość kosztów postępowania. Ponadto sąd, udzielając zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, orzeka tytułem kary grzywny kwotę uiszczoną przez sprawcę.

Trybunał stwierdził, że orzeczenie środka o charakterze represyjnym wobec jednostki następuje dopiero z chwilą udzielenia przez sąd zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności. Następuje to bowiem w momencie orzeczenia tytułem kary grzywny kwoty uiszczonej przez sprawcę. Zastosowanie środka o charakterze represyjnym jest reakcją na zachowanie zawinione. Sąd może udzielić zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności jedynie wtedy, gdy wina sprawcy i okoliczności popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości.

Wniosek organu o udzielenie sprawcy przez sąd zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności kierowany jest do sądu zamiast aktu oskarżenia. Wymaga zatem nie tylko uzgodnień ze sprawcą odnośnie ponoszonych przezeń dolegliwości majątkowych, ale przede wszystkim dokonania ustaleń wskazujących na istnienie podstaw jego odpowiedzialności w stopniu pozwalającym na wniesienie oskarżenia, a więc takich, które stwarzają przekonanie organu o sprawstwie danej osoby oraz o ponoszeniu przez nią odpowiedzialności za popełniony czyn. Stąd też wymóg wskazania w uzasadnieniu kierowanego do sądu wniosku organu dowodów, z których wynika, iż okoliczności popełnienia czynu i wina sprawcy nie budzą wątpliwości.

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 stycznia 2008 r., sygnatura akt P 35/06