Notarialne poświadczenie dziedziczenia
Na czym będzie polegało notarialne poświadczenie dziedziczenia?
W dniu 2 października 2008 roku wejdzie w życie nowelizacja ustawy prawo o notariacie oraz niektórych innych ustaw, w tym Kodeksu cywilnego i Kodeksu postępowania cywilnego. Ustawa ta wprowadza do polskiego systemu prawa nową instytucję - notarialne poświadczenie dziedziczenia.
Instytucja pozasądowego poświadczenia prawa do spadku znana znana jest innym europejskim porządkom prawnym. Stanowi ona ułatwienie dochodzenia roszczeń spadkowych oraz przyśpieszenie postępowania w tym zakresie.
Zmiany wprowadzające niniejszą instytucję dotyczą wyłącznie spraw niespornych oraz przypadków dziedziczenia z ustawy i z mocy testamentów zwykłych, pozostawiając możliwość wyboru pomiędzy drogą postępowania sądowego a poświadczeniem dziedziczenia przed notariuszem uczestnikom postępowania. Jeśli jednak uczestnicy nie będą zgodni co do okoliczności stwierdzenia nabycia spadku, niemożliwe będzie wydanie aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza i jedyna drogą stwierdzenia nabycia spadku pozostanie uzyskanie takiego aktu na drodze postępowania sądowego.
Wprowadzone zmiany mają na celu przyspieszenie postępowania w tym zakresie oraz odciążenie sądów w postępowaniu spadkowym. Nadanie notariuszom uprawnienia do sporządzenia poświadczenia dziedziczenia ma także na celu umożliwienie spadkobiercom wyboru sposobu stwierdzenia nabycia spadku. O ile sądowe stwierdzenie nabycia spadku może być dokonane wyłącznie w siedzibie sądu spadku, o tyle notarialne poświadczenie dziedziczenia może być dokonane w dowolnej miejscowości.
Zmiany Kodeksu cywilnego
Zmiany, jakie zachodzą w Kodeksie cywilnym, dotyczą zrównania notarialnego poświadczenia dziedziczenia z postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku. W związku z tym sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę, natomiast notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych (ustawa prawo o notariacie) sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Domniemywa się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą.
Przeciwko domniemaniu wynikającemu ze stwierdzenia nabycia spadku nie można powoływać się na domniemanie wynikające z zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia.
Tak stwierdzenie nabycia spadku, jak i poświadczenie dziedziczenia nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od otwarcia spadku, chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku.
Względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia.
Jeżeli ten, kto uzyskał stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, lecz spadkobiercą nie jest, rozporządza prawem należącym do spadku na rzecz osoby trzeciej, osoba, na której rzecz rozporządzenie następuje, nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działa w złej wierze.
Procedura sporządzania pozasądowego poświadczenia praw do spadku
Przed sporządzeniem aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz sporządza protokół dziedziczenia przy udziale wszystkich osób, mogących być spadkobiercami ustawowymi bądź też testamentowymi. Jednocześnie notariusz poucza osoby biorące udział w spisywaniu protokołu o obowiązku ujawnienia wszelkich okoliczności objętych treścią protokołu oraz o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych oświadczeń.
Protokół dziedziczenia obejmuje w szczególności:
-
zgodne żądanie poświadczenia dziedziczenia złożone przez osoby biorące udział w spisywaniu protokołu,
-
oświadczenia o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi,
-
oświadczenia o znanych testamentach spadkodawcy lub braku takich testamentów,
-
oświadczenia, że w odniesieniu do spadku nie zostało uprzednio wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i nie toczy się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku ani nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia,
-
oświadczenia, czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne oraz który spośród spadkobierców powołanych do spadku z ustawy odpowiada warunkom przewidzianym do dziedziczenia gospodarstwa rolnego (nie obowiązuje dla spadków otwartych o dniu 13 lutego 2001 roku),
-
oświadczenia, czy spadkodawca w chwili śmierci był cudzoziemcem lub, nie posiadając żadnego obywatelstwa, nie zamieszkiwał w Rzeczypospolitej Polskiej albo w skład spadku wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości położonej za granicą,
-
oświadczenia, czy były składane oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, czy zostało wydane orzeczenie dotyczące niegodności dziedziczenia oraz czy były zawierane umowy z przyszłym spadkodawcą w przedmiocie zrzeczenia się dziedziczenia po nim,
-
wzmiankę o pouczeniu przez notariusza o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń
Dodatkowym elementem protokołu sporządzonego przez notariusza jest oświadczenie o przyjęciu spadku (wprost bądź z dobrodziejstwem inwentarza) bądź też o odrzuceniu spadku. Oświadczenia takie składane są, jeśli od otwarcia spadku nie upłynęło 6 miesięcy oraz jeśli spadkobiercy nie złożyli wcześniej takich oświadczeń - w innym przypadku w akcie należy zamieścić wzmiankę o o dacie, miejscu i treści złożonych przez poszczególnych spadkobierców oświadczeń.
