Nowa regulacja w zakresie doświadczeń na zwierzętach

27 marca weszła w życie ustawa o doświadczeniach na zwierzętach, która określa zasady ich przeprowadzania.

W jakich okolicznościach dopuszczalne jest przeprowadzania doświadczeń na zwierzętach?

Ustawa postanawia, iż doświadczenia na zwierzętach są dopuszczalne (jeżeli celów tych nie można osiągnąć bez użycia zwierząt) tylko wtedy, gdy są konieczne do:

1. opracowania, wytwarzania, kontroli jakości, zapewnienia skuteczności i testowania bezpieczeństwa produktów leczniczych, środków spożywczych oraz innych substancji, preparatów i wyrobów w celu:
   a) zapobiegania, rozpoznawania lub leczenia chorób, złego stanu zdrowia lub innego nieprawidłowego stanu, lub ustalenia szkodliwego wpływu tych produktów, środków oraz substancji, preparatów i wyrobów na człowieka, zwierzęta lub rośliny,
   b) oceny, wykrywania, regulacji lub zmiany stanu fizjologicznego człowieka, zwierząt lub roślin,

   

2. ochrony zdrowia człowieka lub zwierząt przed chorobami,

3. ochrony środowiska w celu ochrony gatunków, zdrowia człowieka lub dobrostanu zwierząt,

4. podstawowych badań naukowych,

5. dydaktyki w szkołach wyższych.
   

Ustawa określa ogólne zasady postępowania ze zwierzętami, które mają zostać wykorzystane do doświadczeń.

Jakie postępowanie względem zwierząt jest zabronione?

Ustawa zabrania:

1. stosowania środków lub procedur mających na celu pozbawianie zwierząt używanych do doświadczeń zdolności wydawania głosu,

2. przeprowadzania dla celów dydaktycznych doświadczeń powodujących cierpienie zwierząt, jeżeli cel ten można osiągnąć w inny sposób,

3. przeprowadzania doświadczeń w celu testowania kosmetyków lub środków higienicznych.

Zabrania się wykorzystywania do doświadczeń zwierząt bezdomnych.

Ustawa przewiduje możliwość prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na hodowli zwierząt laboratoryjnych lub dostarczaniu zwierząt doświadczalnych. Wymaga to jednak uzyskania zezwolenia powiatowego lekarza weterynarii, której jest wydawane, jeżeli osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej spełnia warunki określone dla utrzymywania zwierząt doświadczalnych.

Jak uzyskać zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na hodowli zwierząt laboratoryjnych lub dostarczaniu zwierząt doświadczalnych?

W tym celu należy złożyć wniosek o wydanie zezwolenia, który powinien zawierać:

1. imię i nazwisko albo nazwę, miejsce zamieszkania albo siedzibę oraz adres wnioskodawcy,

2. imię i nazwisko, miejsce zamieszkania i adres osoby sprawującej opiekę nad utrzymywanymi zwierzętami;

3. imię i nazwisko, miejsce zamieszkania i adres osoby sprawującej nadzór nad osobą, o której mowa w pkt 2,

4. wykaz gatunków zwierząt, które będą hodowane lub dostarczane,

5. informację o wyposażeniu obiektów, w których zwierzęta będą utrzymywane.

Do wniosku o wydanie zezwolenia dołącza się dokumenty potwierdzające kwalifikacje osób. Powiatowy lekarz weterynarii w terminie 14 dni od dnia wydania zezwolenia zawiadamia o tym ministra właściwego do spraw nauki i przekazuje powyższe dane.

Czy ustawa powołuje nowe organy?

Tak. Zgodnie z postanowieniami ustawy tworzy się Krajową Komisję Etyczną, do zadań której należy - między innymi - ustalanie i przekazywanie lokalnym komisjom etycznym standardów przeprowadzania doświadczeń na zwierzętach oraz stopnia inwazyjności tych doświadczeń, powoływanie lokalnych komisji etycznych i określanie ich właściwości miejscowej, rozpatrywanie odwołań od uchwał lokalnych komisji etycznych.

Kto dba o przestrzeganie przepisów ustawy?

Inspekcja Weterynaryjna sprawuje nadzór nad utrzymywaniem, hodowlą, prowadzeniem ewidencji zwierząt doświadczalnych w jednostkach doświadczalnych, jednostkach hodowlanych i u dostawców. W ramach sprawowania tego nadzoru pracownicy Inspekcji Weterynaryjnej lub osoby wyznaczone zgodnie z przepisami o Inspekcji Weterynaryjnej mają prawo do kontroli jednostek doświadczalnych, jednostek hodowlanych i dostawców, w tym do:

1. wstępu do wszelkich obiektów oraz miejsc lub pomieszczeń, w których zwierzęta doświadczalne są hodowane, utrzymywane lub poddawane doświadczeniom,

2. żądania pisemnych lub ustnych informacji w zakresie objętym kontrolą,

3. żądania okazywania i udostępniania dokumentów dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na hodowli zwierząt laboratoryjnych lub dostarczaniu zwierząt doświadczalnych oraz dokumentów dotyczących przeprowadzania doświadczeń.

Jakie kary przewiduje ustawa za nieprzestrzeganie jej przepisów?

Ustawa sankcjonuje szereg zachowań względem zwierząt karami grzywny, karą ograniczenia wolności, a nawet karą pozbawienia wolności. Odpowiadać można za narażenie zwierząt doświadczalnych na zbędny ból, cierpienie, strach lub trwałe uszkodzenia w ich organizmie, za przeprowadzanie doświadczenia bez odpowiedniego znieczulenia,  za przeprowadzanie doświadczenia w celu testowania kosmetyków lub środków higienicznych, itp.

Co jest celem nowej ustawy?

Podstawowym powodem jej powstania było dostosowanie polskiego prawodawstwa w zakresie wykonywania doświadczeń na zwierzętach do prawa wspólnotowego. Uwzględniono tu bowiem zasadniczą w tym zakresie dyrektywę z dnia 24 listopada 1986 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i  administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów doświadczalnych i innych celów naukowych. Ustawa ta implementuje przepisy wspólnotowe w zakresie doświadczeń na zwierzętach. W pierwszej kolejności wdraża przepisy o charakterze materialnym, które określają zasady wykorzystywania zwierząt do doświadczeń.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 21 stycznia 2005 r. o doświadczeniach na zwierzętach (Dz. U. 2005 r., Nr 33, poz. 289).