Żądaj odszkodowania za naruszenie konkurencji

Implementacja dyrektywy

Celem uchwalonej ustawy z dnia 21 kwietnia 2017 r. o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji jest transpozycja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/104/UE z dnia 26 listopada 2014 r. w sprawie niektórych przepisów regulujących dochodzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia prawa konkurencji państw członkowskich i Unii Europejskiej, objętego przepisami prawa krajowego (Dz.Urz.UE L 349 z 05.12.2014, str. 1, zwanej dalej dyrektywą 2014/104/UE) do prawa polskiego.

Dyrektywa 2014/104/UE wprowadza standardy dochodzenia roszczeń o naprawienie szkody wynikłej z naruszenia prawa konkurencji i uwzględnia obszerne orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dotyczące prywatnoprawnych konsekwencji antykonkurencyjnych praktyk. Regulacje przyjęte w dyrektywie 2014/104/UE mają służyć zachowaniu równowagi między publicznoprawnym i prywatnoprawnym mechanizmem realizowania prawa konkurencji oraz zapewnieniu pełnego prawa do naprawienia szkody osobom poszkodowanym naruszeniami unijnych reguł konkurencji. Umożliwienie dochodzenia naprawienia szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji ma zarazem pozwolić na wzmocnienie skuteczności zakazów przewidzianych w art. 101 i art. 102 TFUE.

Zasady odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez naruszenie prawa konkurencji

Przyjęta ustawa określa zasady odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez naruszenie prawa konkurencji oraz zasady dochodzenia roszczeń z tego tytułu w postępowaniu cywilnym.

Przyjęta w ustawie definicja naruszenia prawa konkurencji określa, iż naruszeniem takim jest naruszenie zakazów określonych w art. 101 lub w art. 102 TFUE oraz zakazów określonych w art. 6 lub art. 9 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Ustawa wprowadza również definicję kartelu, określając, iż jest to porozumienie lub praktyki, uzgodnione przez co najmniej dwóch przedsiębiorców, będących wobec siebie konkurentami, i które zmierzają do koordynowania działań konkurencyjnych na rynku lub wpływania na istotne czynniki konkurencji, w szczególności polegające na ustalaniu lub koordynowaniu cen zakupu lub sprzedaży lub innych warunków transakcji handlowych, ustalanie poziomu produkcji lub sprzedaży, podziale rynków i klientów, zmowie przetargowej, ograniczaniu przywozu lub wywozu lub działaniach antykonkrencyjnych podejmowanych przeciwko innym konkurentom.

Ustawa określa, iż przedsiębiorca, który dokonał naruszenia prawa konkurencji jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej komukolwiek tym naruszeniem, chyba że nie ponosi winy. Ustawa przyjmuje również domniemanie, że naruszenie prawa konkurencji wyrządza szkodę.

Ustawa przewiduje, że w przypadku roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji termin przedawnienia, o którym mowa w art. 442[1] § 1 zdanie pierwsze Kodeksu cywilnego, wynosi 5 lat, a jego bieg nie rozpoczyna się przez czas trwania naruszenia. Bieg terminu przedawnienia, o którym mowa w art. 442[1] § 1 zdanie drugie Kodeksu cywilnego, rozpoczyna się od dnia zaprzestania naruszenia.

Bieg przedawnienia ulega zawieszeniu z chwilą wszczęcia przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) postępowania antymonopolowego albo przez Komisję Europejską lub organ ochrony konkurencji innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej postępowania przeciwko sprawcy naruszenia prawa konkurencji, których przedmiotem jest naruszenie będące podstawą roszczenia o naprawienie szkody. Zawieszenie biegu przedawnienia ustaje po upływie roku od uprawomocnienia się orzeczenia stwierdzającego naruszenie prawa konkurencji lub zakończenia postępowania w inny sposób.

Ustawa przyjmuje, że w zakresie nieuregulowanym do odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną naruszeniem prawa konkurencji (np. kartelem, zmową cenową) stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o czynach niedozwolonych.

Zasady dochodzenia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji 

W zakresie regulacji dotyczących zasad dochodzenia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji ustawa wskazuje, że sprawy takie należą do właściwości sądów okręgowych.

Powództwo w sprawie objętej zakresem uchwalonej ustawy może być wytoczone, za zgodą powoda będącego konsumentem wyrażoną na piśmie, również przez organizacje pozarządowe, do których zadań statutowych należy ochrona konsumentów.

Nakaz wyjawienia środka dowodowego

W ramach postępowania, Sąd, na pisemny wniosek powoda, który uprawdopodobnił swoje roszczenie i zobowiązał się, że uzyskany w ten sposób dowód będzie wykorzystany jedynie na potrzeby toczącego się postępowania, może nakazać pozwanemu lub osobie trzeciej wyjawić środek dowodowy służący stwierdzeniu faktu istotnego dla rozstrzygnięcia, znajdujący się w ich posiadaniu. Wyjawienia środka dowodowego znajdującego się w posiadaniu powoda lub osoby trzeciej może żądać również pozwany, który zobowiązał się, że uzyskany w ten sposób dowód będzie wykorzystany jedynie na potrzeby toczącego się postępowania. We wniosku o wyjawienie środka dowodowego wskazuje się fakt podlegający stwierdzeniu oraz środek dowodowy wraz z jego możliwie dokładnym opisem. W przypadku wniosku obejmującego kilka środków dowodowych jednego rodzaju wskazuje się w szczególności ich rodzaj, przedmiot, czas i miejsce powstania, a także inne istotne cechy umożliwiające identyfikację tych środków. Prawomocne postanowienie nakazujące wyjawienie środka dowodowego stanowi tytuł egzekucyjny przeciwko osobie obowiązanej do wyjawienia środka dowodowego.

Jeżeli strona uchyla się od wykonania prawomocnego postanowienia nakazującego wyjawienie środka dowodowego lub dopuszcza się zniszczenia takiego środka w celu udaremnienia jego wyjawienia, sąd może:

1. uznać za ustalone fakty, które mają zostać stwierdzone przy pomocy tego środka, chyba że strona, która uchyla się od wykonania prawomocnego postanowienia o wyjawieniu środka dowodowego lub dopuszcza się zniszczenia takiego środka, wykaże co innego;
2. obciążyć tę stronę obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania, w całości lub w części, niezależnie od wyniku sprawy.

Natomiast, jeśli strona:

1. w złej wierze złożyła wniosek o wyjawienie środka dowodowego lub
2. naruszyła ograniczenia dotyczące prawa wglądu, zapoznawania się bądź korzystania z dowodu lub
3. wykorzystała dowód w innym celu niż na potrzeby toczącego się postępowania

– sąd pominie dowód wyjawiony na podstawie postanowienia wydanego na wniosek tej strony. Ponadto strona, która dopuściła się powyższych zachowań podlega także karze grzywny w kwocie do dwudziestu tysięcy złotych.

Ustalanie wysokości szkody 

Ustalenia prawomocnej decyzji Prezesa UOKiK o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję lub prawomocnego wyroku sądu wydanego w wyniku wniesienia środka odwoławczego od takiej decyzji wiążą sąd w postępowaniu o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji co do stwierdzenia naruszenia prawa konkurencji.

Przy ustalaniu wysokości szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji sąd może posiłkować się wskazanymi w przyjętej ustawie wytycznymi Komisji Europejskiej wydanymi w sprawie dochodzenia roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia prawa konkurencji.

Inne zmiany

Ustawa przewiduje ponadto wprowadzenie zmiany w obowiązującej ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2017 r., poz. 459), polegającej na doprecyzowaniu art. 442¹ § 1 poprzez wskazanie, iż roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega również przedawnieniu z upływem lat 3 od dnia, w którym poszkodowany przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Nowa regulacja przewiduje również wprowadzenie zmian w ustawie z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. z 2017 r., poz. 229) oraz ustawie z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. z 2003 r., poz. 1503, z późn. zm.), polegających na dostosowaniu regulacji tych ustaw do obecnie uchwalonej ustawy.

Kiedy nowe zasady wejdą w życie? 

W zakresie przepisów przejściowych uchwalona ustawa przewiduje, że przepisy ustawy stosuje się do roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji, które nastąpiło po wejściu w życie ustawy. Ponadto zasady uchwalonej ustawy dotyczące dochodzenia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji w postępowaniu cywilnym stosuje się również do postępowań o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji wszczętych po dniu wejścia w życie obecnie uchwalonej ustawy, bez względu na to, kiedy nastąpiło naruszenie prawa konkurencji. Natomiast w sprawach, w których postępowanie o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji zostało wszczęte przed dniem wejścia w życie ustawy, postępowanie prowadzi się według przepisów dotychczasowych. 

Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.