Osoba niewidoma u notariusza
Zgodnie z art. 87 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku – Prawo o notariacie (jedn. tekst: Dz. U. z 2008 roku Nr 189, poz. 1158 ze zm.), jeżeli osoba biorąca udział w czynnościach jest niewidoma, głucha, nie ma lub głuchoniema, notariusz – na życzenie takiej osoby – powinien przywołać do czynności wskazaną przez nią zaufaną osobę; o powyższym notariusz powinien uprzedzić osoby zainteresowane. Do pewnego notariusza zgłosiła się osoba cierpiąca na zaćmę. Widziała bardzo słabo, pod słońce jedynie kontury osób. Sporządziła testament w formie aktu notarialnego, ale nie była w stanie się podpisać, w związku z czym - zgodnie z decyzją notariusza - złożyła na testament/" title="testamencie" >testamencie tuszowy odcisk palca. Po jej śmierci powstał spór co do ważności testamentu, bowiem notariusz nie zastosował ww. przepisu. Spór sprowadzał się do tego, jak rozumieć określenie "osoba niewidoma". Sprawa na skutek skargi kasacyjnej trafiła do Sądu Najwyższego, który stwierdził, że
Niewidomym w rozumieniu art. 87 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku – Prawo o notariacie (jedn. tekst: Dz. U. z 2008 roku Nr 189, poz. 1158 ze zm.) jest osoba dotknięta utratą wzroku lub znacznym zaburzeniem widzenia, niezależnie od czasu i przyczyny powstania tego upośledzenia.
W uzasadnieniu Sąd Najwyższy wskazał, że chodzi o niewidomych, inwalidów wzroku, niewidzących od urodzenia, oraz o ociemniałych, tj. osoby, które utraciły zdolność widzenia w wieku późniejszym. Przemawia za tym nie tylko cel przepisu, ale także argumenty historyczne. Przykładowo, w tych sytuacjach, w których współcześnie ustawodawca posługuje się pojęciem "osoba niewidoma", w starszych aktach prawnych używano sformułowania "osoba ślepa", obejmującego osoby dotknięte ślepotą wrodzoną lub nabytą, chodził o osoby niewidzące, bez względu na przyczynę i czas powstania tego upośledzenia (np. art. 36 ustawy z dnia 25 maja 1951 roku – Prawo o notariacie, jedn. tekst: Dz. U. z 1963 roku Nr 19, poz. 106 ze zm., albo art. 86 Dekretu z dnia 8 października 1964 roku – Prawo spadkowe, Dz. U. Nr 60, poz. 328 ze zm.).
Warto jednak zwrócić uwagę, że chociaż Sąd Najwyższy rozstrzygnął tę wątpliwość zgodnie z kierunkiem skargi kasacyjnej, to jednak jej nie uwzględnił. Zwrócił bowiem uwagę, że testatorka była w kancelarii notarialnej z drugą osobą, która wprawdzie nie uczestniczyła w sporządzaniu testamentu, ale cały czas pozostawała w poczekalni, gotowa świadczyć niezbędną pomoc. Poza tym spadkodawczyni oświadczyła swoją wolę ustnie, po czym sporządzony akt został jej odczytany, a jako osoba niemogąca pisać opatrzyła go tuszowym odciskiem kciuka prawej dłoni. Przebieg wydarzeń wskazuje więc, że nie doszło w postępowaniu przed notariuszem do poważnych uchybień, a w każdym razie takich, które mogłyby doprowadzić do nieważności dokonanej czynności (testamentu). Sąd Najwyższy wyjaśnił już we wcześniejszych orzeczeniach, że nieważność testamentu sporządzonego w formie aktu notarialnego powodują tylko takie uchybienia, które wywołują uzasadnione wątpliwości dotyczące prawdziwości ujętych w akcie zdarzeń.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2011 roku, sygn. akt III CSK 67/10, Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Zbiór Dodatkowy 2011 - Numer D, poz. 78
Zespół
e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?