Poręczenie spłaty kredytów udzielonych spółce z o.o. w upadłości - opinia prawna

Opinia prawna

 Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

• Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zmianami),

• Ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. 2003 r., Nr 60, poz. 535 ze zmianami). 

Zasady dotyczące poręczenia

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić istotę poręczenia. Stosowne regulacje znajdują się w kodeksie cywilnym. Jak wiadomo przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał (artykuł 876 kc). Przyjęte jest, iż przedmiotem poręczenia może być każde zobowiązanie dłużnika, może zatem wynikać z umowy, jednostronnej czynności prawnej, itp. Zatem jak wprost wynika z przytoczonego artykułu 876 kodeksu cywilnego w razie niespełnienia przez dłużnika głównego świadczenia, świadczenie takie może spełnić poręczyciel. Najważniejsze z punktu widzenia poręczającego jest to, iż jego zobowiązanie (zobowiązanie poręczyciela) staje się wymagalne z chwilą wymagalności długu głównego, tj. z chwilą opóźnienia się dłużnika głównego ze spełnieniem świadczenia. Zobowiązanie poręczyciela wygasa dopiero wtedy, gdy wygaśnie zobowiązanie główne. 

Z opisanego stanu faktycznego wynika, iż jesteście Państwo poręczycielami spółki, co ma znaczenie z tej przyczyny, iż niewywiązanie się Państwa spółki z zobowiązania, wobec którego Państwo poręczaliście, rodzi Państwa odpowiedzialność. Zakładamy, iż udzielone przez Państwa poręczenie opiera się na przepisach kodeksu cywilnego, nie wprowadzono tu innego wariantu, czyli nie ograniczono Państwa odpowiedzialności za dług w żaden sposób. Ma to znaczenie z racji tego, iż w takim wypadku należy pamiętać także o treści artykułu 881 kodeksu cywilnego: „W braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny”. Przyjmujemy zatem wariant najbardziej prawdopodobny, raczej pewny w Państwa sytuacji, iż umowa poręczenia nie modyfikowała Państwa odpowiedzialności (czyli ma zastosowanie powyższy przepis). Z racji braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel (tu oboje Państwo) jest odpowiedzialny „jak współdłużnik solidarny”, co oznacza, że przepisy o solidarności mają zastosowanie do poręczenia. Odpowiedzialność poręczyciela jak dłużnika solidarnego polega na tym, że z chwilą, gdy dług główny staje się wymagalny, wierzyciel może według swego wyboru żądać całości lub części świadczenia od dłużnika głównego i poręczyciela łącznie lub od każdego z nich z osobna, przy czym aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela obaj dłużnicy pozostają zobowiązani. W Państwa sytuacji oznacza to po prostu, iż bank zamiast do spółki, może skierować swoje roszczenie o zwrot długu bezpośrednio do Państwa. Bardzo istotne jest to, iż zaspokojenie wierzyciela przez poręczyciela zwalnia dłużnika głównego z zobowiązania wobec wierzyciela. Jeżeli zatem spłacilibyście Państwo dług spółki wobec banku (jako poręczyciele), spółka zostałaby zwolniona z zobowiązania wobec banku. W wyniku takiego przebiegu zdarzeń poręczyciel wstąpiłby z mocy ustawy w prawa zaspokojonego wierzyciela do wysokości spełnionego świadczenia (w tym wypadku Państwo stalibyście się wierzycielami spółki). Taki poręczyciel, który wstąpił w prawa dotychczasowego wierzyciela może żądać od dłużnika głównego wszystkiego, co sam świadczył wierzycielowi z tytułu długu głównego.

Oczywiście zasada odpowiedzialności poręczyciela jako dłużnika solidarnego odnosi się także do przypadku, gdy poręczenie zostało udzielone przez kilka osób (bez względu na to, czy zaciągnęły swoje zobowiązanie wspólnie, czy odrębnie).

Zobowiązanie każdego z poręczycieli wobec wierzyciela jest niezależne od zobowiązań innych poręczycieli, a co za tym idzie także zwolnienie przez wierzyciela jednego poręczyciela z zobowiązania nie ma wpływu na zobowiązania pozostałych poręczycieli. Co do zasady stosunki pomiędzy poręczycielami są takie, jak pomiędzy dłużnikami solidarnymi. Poręczycielowi, który zaspokoił wierzyciela, przysługuje w stosunku do pozostałych poręczycieli prawo regresu według zasad określonych w przepisach o solidarności. Prawo to przysługuje poręczycielowi niezależnie od roszczenia w stosunku do dłużnika głównego z tytułu wstąpienia na miejsce zaspokojonego wierzyciela.

Odpowiedzialność rzeczowa i osobista

Kolejne zagadnienie, które należy wyjaśnić, to odpowiedzialność rzeczowa i odpowiedzialność osobista. Zarówno jedna jak i druga to „rodzaje” odpowiedzialności majątkowej. W przypadku odpowiedzialności osobistej dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem w takim zestawieniu, w jakim się on przedstawia w chwili wszczęcia egzekucji. Innymi słowy dłużnik odpowiada wobec wierzyciela w sposób nieograniczony, całym swoim obecnym i przyszłym majątkiem. W wypadku ponoszenia takiej odpowiedzialności wierzycielowi przysługuje wybór pomiędzy przedmiotami majątkowymi należącymi do dłużnika, z których chce się zaspokoić, a także wybór przymusowego sposobu zaspokojenia. Poza tym gdy jest kilku wierzycieli, a majątek dłużnika nie wystarczy na ich pełne zaspokojenie, każdy z nich uzyska tylko częściowe zaspokojenie, proporcjonalne do wysokości wierzytelności. Charakterystyczny dla spółek kapitałowych jest brak odpowiedzialności osobistej zarówno wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jak i akcjonariuszy spółki akcyjnej za zobowiązania tych spółek. Odpowiedzialność tę co do zasady ponosi sama spółka. Tak byłoby w Państwa przypadku, jednakże przyjęliście Państwo na siebie odpowiedzialność osobistą zawierając umowę poręczenia. 

Jeżeli chodzi natomiast o odpowiedzialność rzeczową, to zachodzi tu sytuacja, w której wierzyciel może skierować egzekucję względem określonych z góry przedmiotów majątkowych, i to bez względu na okoliczność, czyją są własnością w chwili egzekucji (co charakteryzuje np. zastaw, czy też hipotekę). Tak więc wierzyciel ma prawo do bezwzględnego, skutecznego erga omnes - wobec wszystkich - i bezpośredniego zaspokojenia się z tego przedmiotu niezależnie od tego, czyją jest własnością. 

Upadłość a poręczenie

Jeśli chodzi o upadłość likwidacyjną, w jakiej została postawiona Państwa spółka i omawianego poręczenia, to należy odwołać się do przepisów Prawa upadłościowego i naprawczego. W myśl artykułu 355 Prawa upadłościowego i naprawczego: „Sumę wydzieloną na zaspokojenie wierzytelności, za którą poręczyła osoba trzecia, wydaje się wierzycielowi w wysokości należnej mu w dniu sporządzenia planu podziału, poręczycielowi zaś do wysokości dokonanej zapłaty”. W Państwa przypadku występujecie Państwo wobec omawianego długu spółki jako osoby trzecie, stąd zastosowanie powyższej normy jest na miejscu. Jeżeli jako poręczyciele spłacicie Państwo wierzyciela (bank), jednocześnie nabędziecie spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty.

Podsumowując należy raz jeszcze podkreślić, iż bank (wierzyciel) w każdej chwili od momentu, kiedy dług stał się wymagalny, może zażądać spłaty zaciągniętego przez spółkę kredytu od Państwa jako od poręczycieli. Wynika to z istoty poręczenia.