Projekt ustawy o rodzinach zastępczych i rodzinnych domach dziecka

7.7.2008

Poselski projekt ustawy o rodzinnej opiece zastępczej jest teraz w Sejmie.

Ogólna charakterystyka projektu ustawy o rodzinnych formach opieki zastępczej

Projekt ustawy swym zakresem obejmuje wszelkie kwestie związane z opieką nad dzieckiem pozbawionym opieki rodziny biologicznej. Dzięki zebraniu w jednym akcie normatywnym regulacji dotyczących:

zasad sprawowania rodzinnej opieki zastępczej;
form rodzinnej opieki zastępczej;
praw dziecka umieszczonego w rodzinnej opiece zastępczej;
praw i obowiązków rodziców zastępczych;
zadań władz publicznych w zakresie zapewnienia dziecku rodzinnej opieki zastępczej

- zostanie stworzony system opieki nad dzieckiem, który w sposób sprawny i kompleksowy ma możliwość zapewnić dziecku pozbawionemu opieki rodziny biologicznej szanse wychowania rodziny stabilnym i rodzinnym środowisku wychowawczym.

Jakim celom ma służyć nowa ustawa?

Głównym celem ustawy jest zapewnienie każdemu dziecku stabilnego, trwałego i rodzinnego środowiska wychowawczego. Obowiązek w tym zakresie spoczywa na Państwie. Aby w odpowiedni sposób zaakcentować to doniosłe zadanie, jakie ma do spełnienia władza publiczna, projekt ustawy zawiera preambułę.

Przyjęcie nowych rozwiązań pozwoli na udzielenie rodzinie biologicznej, która nie zapewnia dziecku opieki, szybkiej i skutecznej pomocy, tak by dziecko mogło do niej wrócić. Gdy jednak pomimo udzielonej odpowiedniej pomocy rodzina biologiczna nie jest w stanie zapewnić dziecku odpowiedniej opieki, a jego dobro jest w tej rodzinie zagrożone, koniecznym jest podjęcie działań przez Państwo. Rodziny zastępcze jako forma opieki niewątpliwe rodzinna, a nadto posiadająca cechy trwałości i stabilności, mogą zastępować rodzinę biologiczną, gdy nie ma perspektyw opieki rodziny biologicznej dla dziecka lub adopcji.

Z zasady dziecko nie powinno być umieszczane w placówka opiekuńczo-wychowawczych innych niż rodzinne, gdyż instytucje te nie są w stanie zaspokoić podstawowego prawa dziecka, jakim jest wychowanie w rodzinie. W związku z powyższym władza publiczna powinna starać się pozyskiwać rodzinne formy opieki nad dzieckiem dla każdego dziecka umieszczonego w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

Zakres ustawy określony w art. 1 wyznacza pięć obszarów objętych regulacją wynikających z istoty samej ustawy, ale także z praktycznej potrzeby jednoznacznego określenia praw i obowiązków dzieci oraz rodziców zastępczych. Wyznaczenie odpowiednich zadań władzom publicznym przy jednoczesnym sformułowaniu form rodzinnej opieki zastępczej zapewni stworzonemu systemowi należyte funkcjonowanie i ułatwi w praktyce tworzenie i wspieranie rodzin zastępczych.

Jak wygląda dotychczasowy stan prawny w tym zakresie?

Dotychczasowy stan prawny obejmuje szereg regulacji znajdujących się w kilku odrębnych aktach prawnych, takich jak ustawa o pomocy społecznej lub Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Obowiązujące normy prawne cechuje znaczna ogólność, co w praktyce powoduje powstawanie licznych wątpliwości interpretacyjnych i skutkuje niejednolitą praktyką postępowania w ramach opieki zastępczej na różnych obszarach kraju. Brak spójności w interpretacji przepisów przysparza wielu rodzinom zastępczym praktycznych problemów w sprawowaniu opieki nad dziećmi, a ponadto nie zachęca rodzin, które mogłyby starać się o status rodzin zastępczych, do podjęcia się obowiązków związanym z opieką nad dziećmi. Podstawowe zasady dotyczące systemu rodzinnej opieki nad dzieckiem są zawarte w ustawie z dnia 12 marca 2004 roku o opiece społecznej oraz w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym z 25 lutego 1964 r.. Pewne ogólne uregulowania pomocnicze, ogólne zasady oraz przepisy szczegółowe zawarte są w szeregu innych aktów prawnych (np. Kodeks cywilny, Kodeks postępowania administracyjnego, Kodeks postępowania cywilnego, ustawa o samorządzie powiatowym).

Ponadto szczegółowo tą problematykę regulują rozporządzenia:

Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 5 listopada 2004 r. w sprawie określenia zryczałtowanej kwoty na utrzymanie dziecka oraz stawek na bieżące funkcjonowanie placówki rodzinnej;
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie udzielania pomocy na usamodzielnienie, kontynuowanie nauki oraz zagospodarowanie;
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 18 października 2004 r. w sprawie rodzin zastępczych;
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 14 lutego 2005 r. w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych;
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 30 września 2005 r. w sprawie ośrodków adopcyjno-opiekuńczych.

Definicje

Definicje zawarte w art.2 służą ujednoliceniu terminologicznemu sformułowań użytych w ustawie, a jednocześnie funkcjonujących obecnie jednak w różnych pojęciowo znaczeniach. Mając na uwadze porządkujący charakter ustawy, zdecydowano się na zdefiniowanie rodzinnej opieki zastępczej z podkreśleniem jej tymczasowego charakteru wynikającego z konstrukcji prawnej, która zakłada określony czas trwania rodzinnej opieki zastępczej. Dziecko umieszczone w takiej opiece powinno, z zasady wrócić albo do rodziny biologicznej albo, jeśli nie jest to możliwe, powinno trafić do adopcji, która zapewnia mu trwałe, rodzinne i stabilne środowisko wychowawcze. Wprowadzenie definicji rodzinnej opieki zastępczej ma doprecyzować, czym są rodziny zastępcze oraz kiedy i jak mają być ustanawiane.

Rodzina zastępcza powinna być ustanowiona, gdy dziecko jest pozbawione trwale lub czasowo opieki rodzinnej np. gdy dziecko zostało porzucone przez rodziców lub gdy rodzice nie są w stanie zająć się dzieckiem i w związku z tym zagrożone jest jego dobro. W takiej sytuacji zabranie dziecka z rodziny jest dopuszczalne, jeżeli nie ma możliwości pracy z rodziną biologiczną i dzieckiem bez zabierania go z tej rodziny. Zabranie dziecka z rodziny biologicznej ma być ostatecznością, gdy jego dobro jest zagrożone i pod warunkiem, że równocześnie zostanie podjęta praca z rodziną biologiczną.

Projektodawcy za niecelowe uznali wprowadzanie nowej definicji rodziny, stąd odesłanie do ustawy o pomocy społecznej.

Dobro dziecka przede wszystkim...

Wyznaczone przez art. 3 zasady sprawowania rodzinnej opieki zastępczej zawierają naczelną zasadę kierowania się dobrem dziecka. W ten sposób nawiązano do ugruntowanej i mającej wspaniałe tradycje zasady, która nakazuje wszelkie podejmowane działania analizować pod kątem efektu, jakie przyniosą w pierwszej kolejności dla dziecka (Orz SN z 15.9.1951 r., C 715/51, PIP 1952, Nr). Z tego też powodu w sposób szczególnie dobitny podkreślono konieczność podjęcia starań zmierzających do powrotu dziecka do rodziny biologicznej.

Ponieważ Państwo musi kłaść nacisk na dobro i interes jednostki, czyli na interes konkretnego dziecka, obowiązkiem władzy publicznej będzie więc zawsze zapewnienie mu możliwości wychowywania się w rodzinie biologicznej, a gdy ta nie jest w stanie zapewnić mu opieki, w rodzinnych formach opieki. Z zasady tej wynika również obowiązek państwa zapewnienia pomocy rodzinie poprzez podejmowanie działań na rzecz powrotu dziecka, nad którym sprawowana jest rodzinna opieka zastępcza do rodziny biologicznej. W projekcie działania te zostały uszczegółowione poprzez dodanie zasad, na których ma polegać ta pomoc.

Państwo powinno też dbać o poszukiwanie rodzinnych form opieki zastępczej, zanim zdecyduje się umieścić dziecko w formie instytucjonalnej oraz dobierać formy rodzinnej opieki zastępczej w taki sposób, aby dziecko, nad którym jest sprawowana rodzinna opieka zastępcza miało możliwość kontaktu z rodziną biologiczną.

Jakie formy rodzinnej opieki zastępczej mają funkcjonować?

W ustawie utrzymano w art. 4 dotychczasowy zasadniczy podział form rodzinnej opieki zastępczej na rodziny zastępcze oraz rodzinne domy dziecka. Nowością tego rozwiązania jest natomiast wprowadzenie nowej formy, jaką są rodzinne domy dziecka. Podmioty te to dotychczasowe placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego jednak z uwagi na charakter tych placówek uznano za zasadne umieszczenie ich w rodzinnych formach opieki. Podobnie zachowano dotychczasowy podział rodzin zastępczych.

Na czym ma polegać współpraca pomiędzy rodzicami zastępczymi a przedstawicielami władzy publicznej?

Generalna zasada wyrażona w art. 5 wyraża zasadę współpracy pomiędzy rodzicami zastępczymi a przedstawicielami władzy publicznej w zakresie zadań określonych w projekcie. Oparta jest na partnerstwie i wzajemnym poszanowaniu. Zapis ten ma na celu wyznaczenie partnerskich relacji pomiędzy tymi dwoma podmiotami, z pominięciem wszelkich tendencji władczych z którejkolwiek strony.

Jakie prawa dziecka przewidziano w projekcie?

Katalog praw dziecka, zamieszczony w art. 6, zawiera szczegółowe wyliczenie będące jednocześnie wyznaczeniem granic, w zakresie których mają poruszać się osoby sprawujące opiekę nad dziećmi oraz władze publiczne obowiązane do współdziałania w tej opiece.

Wedle propozycji Posłów, dziecko ma prawo do stabilnego, trwałego i rodzinnego środowiska wychowawczego, uzyskiwanego przede wszystkim poprzez pozyskiwanie rodzin adopcyjnych dla dzieci pozbawionych opieki rodziny biologicznej i bez perspektyw na powrót do tej rodziny. Ważne jest również respektowanie podmiotowości dziecka, jego opinii i światopoglądów.

Dziecko nie może stać się przedmiotem opieki, ale musi być pełnoprawnym podmiotem, który ma możliwość zrozumienia i zaakceptowania decyzji podejmowanych w jego sprawie. Ważne jest zatem, aby zgodnie z normami Konwencji o prawach dziecka zapewnić dziecku takie zastępcze środowisko rodzinne, aby mogło zachować swoją tożsamość kulturową. Katalog praw dziecka obejmuje również ochronę przed poniżającym traktowaniem i karaniem oraz zakaz stosowania kar cielesnych. To oczywiste prawo w praktyce często nie jest respektowane.

Jakie mają być zadania władz publicznych w zakresie rodzinnej opieki zastępczej?

Dział II projektowanej ustawy wyznacza zadania władz publicznych w zakresie rodzinnej opieki zastępczej. W art. 9 określono zadania wojewody w tym zakresie. Nowymi zadaniami wojewody są określone w art. 8 ust 1 pkt 2 wyznaczenie ośrodka adopcyjno-opiekuńczego wykonującego zadania ośrodka adopcyjno-opiekuńczego na terenie powiatów w których takiego ośrodka nie ma oraz prowadzenie rejestru obejmującego dane o kandydatach na rodziców zastępczych oraz o dzieciach oczekujących na umieszczenie w rodzinnej opiece zastępczej. W celu maksymalnego uproszczenia procedury pozyskiwania rodzin zastępczych dla dzieci, dla których koniecznym jest ustanowienie opieki zastępczej, ustawa stwarza system rejestracji danych, który pozwoli na stosunkowo dużym obszarze (województwo) ustalić w sposób aktualny dane konkretnych osób mających uczestniczyć w rodzinnej opiece zastępczej. Tak szczegółowa hipoteza, rezygnująca z przeniesienia uregulowania zakresu gromadzonych danych do rozporządzenia, wynika z doniosłości konieczności gromadzenia danych osobowych, do czego kompetencja powinna wynikać z ustawy.

Szczegółowo zakreślono obowiązki dla powiatów ustanawiając je zadaniami własnymi tej jednostki samorządu terytorialnego. Jako podmioty, które są odpowiedzialne za realizację zadań powiatu ustawa wskazuje Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie (zwane dalej PCPR) oraz Ośrodki Adopcyjno-Opiekuńcze (OAO) oraz Ośrodki Pomocy Społecznej (OPS),jednak nie wykluczając, że poza nimi powiat może posłużyć się w celu realizacji swych zadań innymi jednostkami organizacyjnymi. Zarówno kompetencje PCPR oraz OAO i OPS są szczegółowo określone w ustawie.

Art. 11 ustawy nakłada na gminę w zakresie wskazanym dla powiatu obowiązki odnośnie spokrewnionych z dzieckiem rodzin zastępczych. Rozdzielenie kompetencji pomiędzy gminę i powiat w zakresie wskazanym w ustawie ma na celu powierzenie całości spraw związanych z rodzinami zastępczymi spokrewnionymi gminie (Ośrodki Pomocy Społecznej), a powiatom (Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie) pozostawienie kwestii dotyczących rodzin zastępczych niespokrewnionych. Zmiana taka w pierwszej kolejności ma na celu zwiększenie „profesjonalizacji" rodzin zastępczych niespokrewnionych. Osoby, które pełnią taką funkcję, mają być partnerami dla pracowników PCPR. Inaczej sytuacja przedstawia się w stosunku do rodzin spokrewnionych, które najczęściej dość blisko związane są z rodziną biologiczną. Wspólnie z pracownikiem socjalnym powinny pracować nad powrotem dziecka do rodziców. Pracownicy tych instytucji niejednokrotnie znają takie rodziny najlepiej. Istnieje także sytuacja pewnego rodzaju nadużywania instytucji rodziny zastępczej spokrewnionej. Wielokrotnie pełnią ją rodziny, gdy tak naprawdę dziecko nie jest pozbawione trwale lub czasowo opieki rodziców lub jednego z nich. Często w takich sytuacjach wystarczyłoby orzeczenie opieki prawnej lub innego rodzaju ograniczenie władzy rodzicielskiej, mającej na celu przeciwdziałanie pewnej niewydolności rodziny (zobowiązanie rodziców do określonego działania, nadzór kuratorski). Z praktyki funkcjonowania rodzin zastępczych spokrewnionych wiadomo, że wielokrotnie są one ustanawiane przez sąd w sytuacjach, kiedy nie dochodzi do pozbawienia dziecka opieki. Natomiast w rodzinie takiej występuje problem we właściwym sprawowaniu tej opieki. Wielokrotnie są to rodziny z grup szczególnego ryzyka, dotknięte problemem alkoholowym, wymagające pracy socjalnej. W tej sytuacji pomocą takiej rodzinie powinna zajmować się gmina. Głównym problemem tych rodzin są problemy społeczne, których rozwiązywanie jest określone jako obowiązkowe zadanie własne gminy. Z takiej perspektywy należy pracować z tymi rodzinami, natomiast kwestia opieki zastępczej jest kwestią niejako wtórną, wynikającą z problemów społecznych, a niekoniecznie jest uzasadniona pozbawieniem dziecka w tej rodzinie opieki.

Ustawa zakłada przeniesienie spraw organizacyjnych związanych z opieką zastępczą w rodzinach spokrewnionych do gmin i OPS, przy jednoczesnym pozostawieniu specjalistycznej pomocy i wsparciu jednostek powiatowych.

Podstawowym też zadaniem OPS będzie praca z rodziną biologiczną dziecka umieszczonego w rodzinnej opiece zastępczej na rzecz jego powrotu do rodziny biologicznej. W chwili zabrania dziecka wyznaczony pracownik OPS powinien z rodziną ustalić plan pracy na rzecz zmiany sytuacji, tak aby dziecko mogło do rodziny wrócić. W celu efektywnego wykonywania działań służących powrotowi dziecka do rodziny biologicznej Ośrodek Pomocy Społecznej może zawrzeć z rodziną umowę określającą szczegółowy zakres realizacji tych działań. Pracownik będzie też musiał zawiadamiać Sąd o sytuacjach uzasadniających powrót dziecka do rodziny a także takich kiedy rodzina nie realizuje umowy. Z doświadczeń wiadomo, iż taka praktyka jest najbardziej efektywna przez pierwszy rok od zabrania dzieci, wtedy rodzina najbardziej się stara, a po dłuższym okresie przyzwyczaja się już do tego stanu i często nie robi nic aby odzyskać dziecko. Dlatego trzeba od razu wykorzystać potencjał rodziny i zmobilizować ją do pracy. Jeżeli jednak rodzina nie podejmie współpracy i mimo udzielonej realnej pomocy nie będzie próbowała poprawić swojej sytuacji i stworzyć warunki umożliwiające dziecku powrót, w takiej sytuacji Sąd będzie rozważał podjęcie decyzji o odebraniu władzy rodzicielskiej i oddaniu dziecka do adopcji. Z zasady przepis ten ma za zadanie zmobilizować władzę publiczną do skuteczniejszej pracy z rodziną (pracownik odpowiedzialny za nią może być również rozliczany z podjętych działań) ale też ma służyć szybszemu podejmowaniu decyzji w sprawach dziecka, tak aby jego sytuacja prawna nie byłą latami zawieszona. Nadto, projektodawcy zależy, aby zapewnić rodzinom biologicznym prawa do realnej pomocy (terapii, kursu, pomocy materialno-bytowej) tak, aby praca na rzecz powrotu dziecka do rodziny stała się rzeczywista.

Rozdział drugi działu II szczegółowo reguluje zakres działalności PCPR. Przygotowanie rodziny do przyjęcia dziecka, w tym udzielenie szczegółowych informacji odnośnie potrzeb dziecka (art. 13) spoczywa na PCPR. W przypadku konieczności poszukiwania rodziny zastępczej dla dziecka właściwość terytorialną oraz kolejność działań określa dla PCPR art. 14.

Art. 15 podkreśla i precyzuje konieczność podtrzymywania więzi emocjonalnej łączącej dziecko umieszczone w niespokrewnionej z dzieckiem i zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem rodzinie zastępczej z rodzicami biologicznymi i innymi osobami bliskimi dziecku. Takie wskazanie na PCPR ma na celu wyznaczenie podmiotu odpowiedzialnego na szczeblu powiatu za umożliwianie tych kontaktów oraz dbałość o wzajemne relacje w tym zakresie.

Ustawa ustanawia w strukturze PCPR osobę koordynatora rodzin zastępczych w celu maksymalnego ułatwienia rodzinom zastępczym kontaktu z poszczególnymi instytucjami oraz zapewnienia im należytego wsparcia ze strony PCPR (art.17). Koordynator jest naturalnym łącznikiem pomiędzy PCPR a rodzinami zastępczymi w zakresie posiadanych przez siebie kompetencji i obowiązków. Zakres działań wskazuje na profesjonalny charakter pracy w zakresie rodzicielstwa zastępczego oraz na bycie pośrednikiem pomiędzy rodziną zastępczą, a poszczególnymi podmiotami wymienionymi w przepisach.

Zadania własne powiatu w zakresie rodzicielstwa zastępczego są realizowane (jak wskazano wyżej) przez OAO. Część z tych zadań może zostać zlecona innym podmiotom, z wyjątkiem jednak PCPR. Zakres działalności OAO ma charakter ściśle profesjonalny i jest związany z fachową pomocą związaną z przygotowaniem i funkcjonowaniem rodzin zastępczych (art. 20).

Wszelkie kompetencje PCPR w zakresie spokrewnionych rodzin zastępczych ustawa powierza Ośrodkowi Pomocy Społecznej (zwanymi dalej OPS). Tego rodzaju regulacja wynika z praktyki wskazującej na częsty kontakt rodzin spokrewnionych z OPS. Mając na względzie zakres pomocy, jaki jest udzielany rodzinom spokrewnionym oraz charakter tej pomocy, jest w pełni uzasadnione przekazanie wskazanych kompetencji OPS.

Jak będą uregulowane rodziny zastępcze?

Dział III ustawy został poświęcony rodzinom zastępczym. Poszczególne artykuły od 23 do 44 określają sposób i formę sprawowania rodzinnej opieki zastępczej. Art. 23 określa krąg dzieci, którym zapewnia się opiekę zastępczą. Art. 24 ustanawia zasady wykonywania opieki zastępczej. Ust. 2 ustanawia ogólną zasadę osobistego wykonywania opieki z odstępstwami przewidzianymi w ustawie, a wynikającymi z przyczyn niezależnych od rodziców zastępczych poza pkt. 3, który wynika z charakteru zawodowej rodziny zastępczej. Obowiązek zapewnienia dziecku właściwych warunków rozwoju powinien być interpretowany z uwzględnieniem kryteriów zawartych w art. 24 ust. 3, które wskazują na zakres aktywności rodziców zastępczych.

Art. 26 ustanawia kryteria dla osób, które mogą sprawować funkcję rodziców zastępczych.

Dobór tych kryteriów warunkowany jest wyłącznie zapewnieniem dziecku należytej opieki na warunkach określonych w ustawie. Do katalogu tego dodano wymóg który mówi o tym, że rodziną zastępczą nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo popełnione umyślnie. Ustęp 2 określa zasady dobory dziecka do właściwego rodzaju rodziny zastępczej. Dobór ten jest dokonywany przez OAO.

Art. 30-33 określają szczegółowe zasady dotyczące rodzin zastępczych, w tym liczbę dzieci przebywających w tym samym czasie w rodzinie zastępczej oraz wyjątki, w których określone limity mogą zostać przekroczone.

Art. 34 odnosi się do zakazu łączenia różnych typów rodzin zastępczych, określając sytuacje, w których jednak takie łączenie jest możliwe.

Rozdział drugi działu III ustawy zawiera przepisy dokonujące systemowego podziału rodzin zastępczych. Poszczególne regulacje dotyczą trybu ustanawiania i warunków funkcjonowania rodzin zastępczych. W szczególności wprowadza się rozróżnienie liczby dzieci umieszczonych w jednej rodzinie zastępczej w zależności od jej typu. Przy uwzględnieniu okoliczności związanych z osobą dziecka oraz warunków, w jakich dziecko trafia do rodziny zastępczej, rozróżnia się ich poszczególne typy. W celu profesjonalizacji sprawowania opieki nad dzieckiem, a także stworzenia warunków zachęcających do utworzenia rodziny zastępczej. Ponadto projekt wprowadza uwarunkowania dotyczące możliwości utworzenia zawodowej rodziny zastępczej. W art. 36 wymienia dodatkowe obowiązki jakie stawiane są zawodowym niespokrewnionym z dzieckiem rodzinom zastępczym. W kolejnych przepisach określone są zasady na jakich rodzina zastępcza niespokrewniona z dzieckiem uzyskuje status rodziny zawodowej, także zasady podpisywania, rozwiązywania przez starostę umów z zawodowymi niespokrewnionymi z dzieckiem rodzinami zastępczymi oraz prawa, które wiążą się z pełnieniem funkcji zawodowej rodziny zastępczej. Pomiędzy właściwym miejscowo starostą oraz rodzicami zastępczymi zostaje zawarta umowa o charakterze cywilnoprawnym co umożliwia dochodzenie swoich praw wynikających z umowy na zasadach ogólnych. W czasie trwania umowy na mocy art. 41 rodzicom zastępczym przysługuje prawo do nie sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem w okresie 26 dni w przeciągu 12 miesięcy.

W ustawie określa się między innymi wysokość podstawy wynagrodzenia dla zawodowych rodzin zastępczych. Projekt przewiduje ustalenie nowej wysokości dolnego progu wynagrodzenia dla zawodowych wielodzietnych i specjalistycznych niespokrewnionych z dzieckiem rodzin zastępczych. Zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami rodziny te otrzymują wynagrodzenie w wysokości od minimalnego wynagrodzeniem do 120% podstawy. W rezultacie dochodzi do tego typu sytuacji, że w tym samym powiecie rodziny wychowujące minimum troje dzieci mogą otrzymać minimalne wynagrodzenie (57% podstawy), podczas gdy rodziny będące w gotowości do przyjęcia dziecka otrzymują 80% podstawy. Aby zapobiec tego typu sytuacjom jako najniższy „próg" wynagrodzenia zaproponowano 80% podstawy, tj. w wysokości wynagrodzenia jakie otrzymują obecnie zawodowe rodziny zastępcze o charakterze pogotowia rodzinnego w okresie pozostawania w gotowości przyjęcia dziecka.

Kolejną zmianą w obszarze wynagrodzeń jest zmiana podstawy naliczania. W projekcie wprowadzono pojęcie „podstawy wynagrodzenia", która jest ustalona kwotowo w wysokości 1820 zł Począwszy od 1 stycznia 2008 r. podstawa wynagrodzenia będzie corocznie waloryzowana wskaźnikiem waloryzacji równym wskaźnikowi waloryzacji wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, co pozwoli zachować wartość realną tych wynagrodzeń.

Należy wskazać, że prawa i obowiązki rodziców zastępczych zostały sformułowane w taki sposób, aby prawa dziecka nie naruszały praw rodziców i, przeciwnie, aby prawa rodziców nie naruszały praw dziecka. Prawa rodziców wynikające z ustawy przysługują im wobec wszelkich podmiotów, które w jakikolwiek sposób mogą mieć wpływ na realizację tych praw. Ustawa w tym zakresie nie zawiera żadnego ograniczenia.

Jakie przepisy mają dotyczyć rodzinnych domów dziecka (RDD)?

Dział IV projektu ustawy dotyczy rodzinnych domów dziecka (RDD). Projekt wskazuje na podmioty które mogą prowadzić rodzinne domy dziecka oraz określa charakter i cele zakładania rodzinnych domów dziecka. Ponadto w projekcie określono: sposób funkcjonowania rodzinnego domu dziecka, krąg dzieci przebywających w RDD i sposoby pracy z nimi, wymogi stawiane wychowawcom, organizacje oraz standardy w zakresie w zakresie opieki i wychowania w RDD. Ponadto, określono sposób i zakres sprawowania nadzoru w zakresie ww. standardów.

Sposób usamodzielniania pełnoletnich wychowanków

Dział V projektu ustawy określa sposób usamodzielniania pełnoletnich wychowanków opuszczających rodziny zastępcze oraz RDD. Projekt definiuje pojęcie osoby usamodzielnianej oraz określa zakres i zasady usamodzielniania. Określone są rodzaje pomocy jakimi jest objęta osoba usamodzielniana. Przepisy te bazują w dużej mierze na dotychczasowych rozwiązaniach, natomiast zmiany dotyczą kwestii wysokości pomocy dla osób opuszczające niespokrewnione z dzieckiem rodziny zastępcze oraz zawodowe niespokrewnione z dzieckiem rodziny zastępcze.

Zasady finansowania rodzinnej opieki zastępczej

Dział VI określa zasady finansowania rodzinnej opieki zastępczej, świadczenia dla rodzin zastępczych, zasady ich naliczania, wysokość oraz warunki w których przysługują. Projekt ustawy rozszerza katalog świadczeń dla rodzin zastępczych. Pierwszym z zaproponowanych świadczeń jest dofinansowanie wyjazdów wakacyjnych dzieci przebywających w rodzinach zastępczych. Środowisko rodzin zastępczych wielokrotnie postulowało przyznanie tego rodzaju dofinansowania, ponieważ wysokie koszty utrzymania dzieci nie pozwalają na zorganizowanie wypoczynku i często dzieci z rodzin zastępczych spędzają wakacje w domach albo też korzystają z możliwości wyjazdów kolonijnych refundowanych przez ośrodki pomocy społecznej dla dzieci z najbiedniejszych rodzin. Wychodząc naprzeciw tym postulatom, wprowadzono zwrot kosztów do zorganizowanych form wypoczynku w wysokości nieprzekraczającej 30% podstawy.

Natomiast drugim świadczeniem jest pomoc pieniężna z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego w wysokości nie niższej niż 6,1 % podstawy.

Podstawa prawna:

Poselski projekt ustawy o rodzinnej opiece zastępczej (sejmowy druk nr 628);
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o opiece społecznej (Dz. U. 2004 r., Nr 64, poz. 593, ze zm.);
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 r., Nr 9, poz. 59, ze zmianami);

Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 5 listopada 2004 r. w sprawie określenia zryczałtowanej kwoty na utrzymanie dziecka oraz stawek na bieżące funkcjonowanie placówki rodzinnej (Dz. U. 2004 r., Nr 245, poz. 2461);
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie udzielania pomocy na usamodzielnienie, kontynuowanie nauki oraz zagospodarowanie (Dz. U. 2005 r., Nr 6, poz. 45);
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 18 października 2004 r. w sprawie rodzin zastępczych (Dz. U. 2004 r., Nr 233, poz. 2344);
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 14 lutego 2005 r. w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych (Dz. U. 2005 r., Nr 37, poz. 331);
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 30 września 2005 r. w sprawie ośrodków adopcyjno-opiekuńczych (Dz. U. 2005 r., Nr 205, poz 1701)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl