Przywilej banku niezgodny z konstytucją

Zdanie odrębne zgłosił sędzia TK Wojciech Hermeliński.

Chodziło o przepis Prawa bankowego, który nadaje księgom rachunkowym banku oraz wyciągom z tych ksiąg moc prawną dokumentu urzędowego w postępowaniu cywilnym prowadzonym wobec konsumenta. W razie sporu przed sądem efekcie następuje zmiana reguł dowodowych, ponieważ to nie bank ma udowadniać, że pozwany konsument jest dłużnikiem, lecz pozwany konsument musi wykazać, że nie jest dłużnikiem z tytułu zobowiązań wykazanych w księgach rachunkowych banku.

To uprzywilejowanie banków wprowadzone zostało do polskiego systemu prawnego po II wojnie światowej i powtarzane w kolejnych przepisach regulujących działalność banków. TK uznał, że obecnie, w warunkach gospodarki rynkowej, jest to pozostałość po gospodarce nakazowo-rozdzielczej. Co prawda banki są instytucjami zaufania publicznego, ale to cecha pozanormatywna (nie uregulowana przez prawo), tymczasem omawiany przywilej ma znaczenie prawne i procesowe. Trybunał stwierdził brak argumentów uzasadniających utrzymywanie zakwestionowanego w niniejszej sprawie przywileju bankowego.

Zdaniem Trybunału uprzywilejowanie ksiąg bankowych i wyciągów z tych ksiąg w postępowaniu cywilnym prowadzi do naruszenia zarówno zasady równości stron w procesie, jak i zasady sprawiedliwości społecznej wywodzonej z art. 2 konstytucji. Nadto jest to rozwiązanie sprzeczne z konstytucyjną zasadą polityki państwa wynikającą z art. 76 konstytucji - zasadą ochrony praw konsumentów. Zwiększa bowiem i tak już istniejącą przewagę banku, czyli podmiotu profesjonalnego, wobec konsumenta.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

Wyrok Trybunału Konsytucyjnego z dnia 1 marca 2011 roku, sygn. akt P 7/09