Reforma organizacji i postępowania przed Komisją Prawa Autorskiego
Jakie zmiany mają dotyczyć praw autorskich?
Sejm zajmuje się obecnie rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw. Przewiduje on reformę organizacji i postępowania przed Komisją Prawa Autorskiego m.in. w zakresie zatwierdzania tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów i wykonań artystycznych oraz sporów związanych ze stosowaniem tabel i umów reemisji oraz tzw. wyznaczania organizacji właściwej.
Skąd wzięła się potrzeba nowelizacji?
Projektowana ustawa jest następstwem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 stycznia 2006 r. (sygn. akt SK 40/04, Dz. U. Nr 21, poz. 164), w którym za niezgodny z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej został uznany art. 108 ust. 3 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Przepis ten utracił moc obowiązującą z dniem 1 września 2006 r.
Zakwestionowana regulacja dotyczyła postępowania przed Komisją Prawa Autorskiego w przedmiocie zatwierdzania przedstawianych przez organizacje zbiorowego zarządzania tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów lub artystycznych wykonań. Stawki wynagrodzeń określone w zatwierdzonych tabelach mają istotne znaczenie tak dla przyszłych, jak i aktualnych umów dotyczących obrotu prawami autorskimi. Głównym zarzutem Trybunału był brak możliwości uczestniczenia w tym postępowaniu w charakterze strony użytkowników praw autorskich lub pokrewnych (podmiotów korzystających z przedmiotów tych praw). Ich udział nie był bowiem zagwarantowany prawnie, lecz zależał on od uznania organizacji zrzeszającej użytkowników przez organ administracyjny za stronę lub podmiot na prawach strony. Stroną w postępowaniu o zatwierdzenie tabel wynagrodzeń była więc jedynie organizacja zbiorowego zarządzania, która złożyła wniosek o zatwierdzenie tabel.
W praktyce Komisji Prawa Autorskiego, ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, jako organu odwoławczego oraz sądów administracyjnych organizacje zrzeszające użytkowników były dopuszczane do postępowań na prawach strony. Nie gwarantowało to jednak możliwości uczestnictwa użytkowników w procesie tworzenia tabel, co nie dawało im równej pozycji jako uczestnikom postępowań.
Użytkownicy mieli bowiem jedynie prawo do składania wniosków i przedstawiania stanowisk, które mogły być wzięte pod uwagę przez organ tylko jako środek dowodowy i jako taki - swobodnie przez organ oceniane. Jeśli nawet takie stanowisko zostało dopuszczone przez organ, to nie było ono równoprawne ze stanowiskiem przedstawicieli właścicieli praw. Brak takiego równouprawnienia uniemożliwiał zaś skontrolowanie, w ramach kontroli sądowoadministracyjnej, prawidłowości zastosowania przez Komisję art. 109 ustawy o prawie autorskim, określającego charakter zatwierdzanych stawek wynagrodzeń.
Prawidłowy projekt tabel wynagrodzeń, zdaniem Trybunału, to taki, który został sporządzony przy równoprawnym współudziale przedstawicieli obu stron przyszłych potencjalnych umów. Zatwierdzenie w trybie publicznoprawnym tabel wynagrodzeń wywołuje bowiem, w pewnym zakresie, skutki podobne do przepisów powszechnie obowiązujących (organizacja zbiorowego zarządzania w umowach z podmiotami korzystającymi nie mogła skutecznie przyjąć stawki niższej niż wskazana w tabelach). Natomiast sam proces zatwierdzania następował w trybie przewidzianym dla rozstrzygania spraw indywidualnych i konkretnych. Uchylona regulacja, zdaniem Trybunału, takiego równouprawnienia nie zapewniała i przez to została uznana za niezgodną z Konstytucją.
Jakie zmiany proponuje się odnośnie zatwierdzania przedstawianych przez organizacje zbiorowego zarządzania tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów lub artystycznych wykonań?
Projekt ustawy, mimo dokonywania zasadniczej reformy procedury zatwierdzania stawek wynagrodzeń, utrzymuje instytucję Komisji Prawa Autorskiego (jako organu władzy publicznej) i reprezentatywnych zespołów orzekających, które będą zatwierdzać tabele na pierwszym etapie postępowania. Natomiast na etapie dalszym - jeśli zostanie złożony stosowny wniosek kwestionujący orzeczenie Komisji - tabele będzie zatwierdzał sąd powszechny. Zarówno postępowanie przed Komisją, jak i sądem, będzie się toczyć według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym, a organy orzekające będą miały prawo do merytorycznej ingerencji w treść tabel przedstawionych do zatwierdzenia.
Proponowana ustawa ma określić również charakter samych stawek (będą to stawki sztywne), możliwość ich zmiany oraz stosowania - w określonym przypadku - stawek odmiennych.
