Reforma organizacji i postępowania przed Komisją Prawa Autorskiego

Jakie zmiany mają dotyczyć praw autorskich?

Sejm zajmuje się obecnie rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw. Przewiduje on reformę organizacji i postępowania przed Komisją Prawa Autorskiego m.in. w zakresie zatwierdzania tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów i wykonań artystycznych oraz sporów związanych ze stosowaniem tabel i umów reemisji oraz tzw. wyznaczania organizacji właściwej. 

Skąd wzięła się potrzeba nowelizacji?

Projektowana ustawa jest następstwem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 stycznia 2006 r. (sygn. akt SK 40/04, Dz. U. Nr 21, poz. 164), w którym za niezgodny z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej został uznany art. 108 ust. 3 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Przepis ten utracił moc obowiązującą z dniem 1 września 2006 r.

Zakwestionowana regulacja dotyczyła postępowania przed Komisją Prawa Autorskiego w przedmiocie zatwierdzania przedstawianych przez organizacje zbiorowego zarządzania tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów lub artystycznych wykonań. Stawki wynagrodzeń określone w zatwierdzonych tabelach mają istotne znaczenie tak dla przyszłych, jak i aktualnych umów dotyczących obrotu prawami autorskimi. Głównym zarzutem Trybunału był brak możliwości uczestniczenia w tym postępowaniu w charakterze strony użytkowników praw autorskich lub pokrewnych (podmiotów korzystających z przedmiotów tych praw). Ich udział nie był bowiem zagwarantowany prawnie, lecz zależał on od uznania organizacji zrzeszającej użytkowników przez organ administracyjny za stronę lub podmiot na prawach strony. Stroną w postępowaniu o zatwierdzenie tabel wynagrodzeń była więc jedynie organizacja zbiorowego zarządzania, która złożyła wniosek o zatwierdzenie tabel.

W praktyce Komisji Prawa Autorskiego, ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, jako organu odwoławczego oraz sądów administracyjnych organizacje zrzeszające użytkowników były dopuszczane do postępowań na prawach strony. Nie gwarantowało to jednak możliwości uczestnictwa użytkowników w procesie tworzenia tabel, co nie dawało im równej pozycji jako uczestnikom postępowań.

Użytkownicy mieli bowiem jedynie prawo do składania wniosków i przedstawiania stanowisk, które mogły być wzięte pod uwagę przez organ tylko jako środek dowodowy i jako taki - swobodnie przez organ oceniane. Jeśli nawet takie stanowisko zostało dopuszczone przez organ, to nie było ono równoprawne ze stanowiskiem przedstawicieli właścicieli praw. Brak takiego równouprawnienia uniemożliwiał zaś skontrolowanie, w ramach kontroli sądowoadmi­nistracyjnej, prawidłowości zastosowania przez Komisję art. 109 ustawy o prawie autorskim, określającego charakter zatwierdzanych stawek wynagrodzeń.

Prawidłowy projekt tabel wynagrodzeń, zdaniem Trybunału, to taki, który został sporządzony przy równoprawnym współudziale przedstawicieli obu stron przyszłych potencjalnych umów. Zatwierdzenie w trybie publicznoprawnym tabel wynagrodzeń wywołuje bowiem, w pewnym zakresie, skutki podobne do przepisów powszechnie obowiązujących (organizacja zbiorowego zarządzania w umowach z podmiotami korzystającymi nie mogła skutecznie przyjąć stawki niższej niż wskazana w tabelach). Natomiast sam proces zatwierdzania następował w trybie przewidzianym dla rozstrzygania spraw indywidualnych i konkretnych. Uchylona regulacja, zdaniem Trybunału, takiego równouprawnienia nie zapewniała i przez to została uznana za niezgodną z Konstytucją.

Jakie zmiany proponuje się odnośnie zatwierdzania przedstawianych przez organizacje zbiorowego zarządzania tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów lub artystycznych wykonań?

Projekt ustawy, mimo dokonywania zasadniczej reformy procedury zatwierdzania stawek wynagrodzeń, utrzymuje instytucję Komisji Prawa Autorskiego (jako organu władzy publicznej) i reprezentatywnych zespołów orzekających, które będą zatwierdzać tabele na pierwszym etapie postępowania. Natomiast na etapie dalszym - jeśli zostanie złożony stosowny wniosek kwestionujący orzeczenie Komisji - tabe­le będzie zatwierdzał sąd powszechny. Zarówno postępowanie przed Komisją, jak i sądem, będzie się toczyć według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym, a organy orzekające będą miały prawo do merytorycznej ingerencji w treść tabel przedstawionych do zatwierdzenia.

Proponowana ustawa ma określić również charakter samych stawek (będą to stawki sztywne), możliwość ich zmiany oraz stosowania - w określonym przypadku - stawek odmiennych.

Nowością ma być też obowiązek przedstawienia tabel wynagrodzeń na tych polach eksploatacji, na których pośrednictwo organizacji zbiorowego zarządzania jest obligatoryjne z mocy prawa lub wymuszone charakterem eksploatacji. Przedstawione rozwiązania zapewnią także, iż tabele wynagrodzeń różnych organizacji dotyczące tych samych pól eksploatacji będą miały spójny charakter i będą uwzględniać poziom obciążeń podmiotów korzystających z praw autorskich i praw pokrewnych z tytułu wynagrodzeń za korzystanie z przedmiotów tych praw.

Jakie jeszcze zmiany przewidziano w projekcie?

Projektowana ustawa stanowi także całościową reformę organizacji i postępowania przed Komisją Prawa Autorskiego. Przewiduje bowiem zmiany również w zakresie pozostałych postępowań przed Komisją, tj. sporów związanych ze stosowaniem tabel i umów dotyczących reemisji oraz wyznaczania organizacji właściwej. Zmiany te przede wszystkim doprecyzowują obecne regulacje.

Komisja ma też uzyskać kompetencję do rozpatrywania innych spraw, mających charakter formalny lub interpretacyjny, takich jak odtwarzanie akt oraz uzupełnianie, sprostowanie lub dokonywanie wykładni jej orzeczeń. Potrzeba takiej regulacji wynikła z dotychczasowej praktyki Komisji.

Ta całościowa i mocno rozbudowana w stosunku do obecnej regulacja zostanie zamieszczona w odrębnym rozdziale ustawy o prawie autorskim - po rozdziale dotyczącym organizacji zbiorowego zarządzania, z którymi działalność Komisji Prawa Autorskiego jest nierozerwalnie związana.

Podstawa:

• Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw (sejmowy druk nr 1628);

• Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 2006 r., Nr 90, poz. 631, ze zm.)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl