Rozliczenia gotówkowe sÄ… odmianÄ… rozliczeÅ„ pieniężnych, czyli Å›wiadomych i zgodnych z przepisami obowiÄ…zujÄ…cego prawa przemieszczanie Å›rodków pieniężnych pomiÄ™dzy osobami prawnymi i fizycznymi. Rozliczenia gotówkowe natomiast polegajÄ… generalnie rzecz biorÄ…c na wrÄ™czeniu obiegowych znaków pieniężnych, czeku gotówkowego lub dokonywaniu za poÅ›rednictwem przekazu pocztowego, pobrania pocztowego bÄ…dź przekazu bankowego. Sama ustawa prawo bankowe stanowi, iż rozliczenia pieniężne mogÄ… być przeprowadzane za poÅ›rednictwem banków, jeżeli przynajmniej jedna ze stron rozliczenia (dÅ‚użnik lub wierzyciel) posiada rachunek bankowy. Ustawa przewiduje dwojaki sposób przeprowadzania rozliczeÅ„ pieniężnych: gotówkowo i bezgotówkowo. Niniejsza porada zajmie siÄ™ rozliczeniami tego pierwszego typu.
W jaki sposób przeprowadzane sÄ… rozliczenia gotówkowe?
Sposób zredagowania przepisu prawa bankowego odpowiedniego w tym zakresie Å›wiadczy o tym, iż wyÅ‚Ä…cznie dopuszczalnymi formami rozliczeÅ„ gotówkowych sÄ… czek gotówkowy oraz wpÅ‚ata gotówki na rachunek wierzyciela.
Na czym polega rozliczanie za pomocÄ… czeku?
Czek jest z caÅ‚a pewnoÅ›ciÄ… dokumentem, który w swej treÅ›ci powinien zawierać okreÅ›lone elementy, w tym w szczególnoÅ›ci polecenie bezwarunkowe zapÅ‚acenia oznaczonej sumy pieniężnej. OczywiÅ›cie polecenie to musi mieć swojego adresata i w tym wypadku jest nim trasat, którym - przy czekach wystawionych i pÅ‚atnych w Polsce - może być tylko bank.
Czek musi speÅ‚niać szereg wymogów formalnych, musi wiÄ™c mieć postać dokumentu pisemnego i musi być opatrzony wÅ‚asnorÄ™cznym podpisem wystawcy. Do posÅ‚ugiwania siÄ™ czekiem konieczny jest jeszcze jeden bardzo ważny element, mianowicie umowa czekowa. To ona wÅ‚aÅ›nie uprawnia wystawcÄ™ czeku do rozporzÄ…dzania funduszami za pomocÄ… czeku. W praktyce umowa czekowa nie ma charakteru samodzielnego, lecz stanowi element innej umowy Å‚Ä…czÄ…cej wystawcÄ™ czeku z bankiem (np. umowa rachunku bankowego zawierajÄ…ca stosownÄ… klauzulÄ™, umowa rachunku bankowego bez odnoÅ›nej klauzuli nie uprawnia posiadacza rachunku bankowego do wystawiania czeków).
Czym siÄ™ charakteryzuje polecenie rozliczeniowe?
PrzyjÄ™te sÄ… w obrocie bankowym polecenia rozliczeniowe o charakterze jednostkowym (dotyczÄ…ce pojedynczego rozliczenia) albo ogólnym (tzw. zlecenia staÅ‚e, gdzie z reguÅ‚y chodzi o dokonywanie wiÄ™kszej liczby rozliczeÅ„ w terminach okreÅ›lonych przez klienta, chodzi przy tym z reguÅ‚y o rozliczenia z okreÅ›lonego tytuÅ‚u lub tytuÅ‚ów na rzecz jednego lub wielu beneficjentów). Co od zasady jest tak, że bank może odmówić realizacji polecenia rozliczeniowego tylko w przypadkach przewidzianych w przepisach szczególnych albo w umowie stron.
Należy przewidzieć także i takie sytuacje, gdy zÅ‚ożone zostanie kilka poleceÅ„ rozliczeniowych w jednym czasie. W takiej sytuacji bank może odmówić realizacji polecenia rozliczeniowego w przypadku braku wystarczajÄ…cej iloÅ›ci Å›rodków pieniężnych na rachunku posiadacza, którego rachunek ma zostać obciążony. JeÅ›li posiadacz rachunku zÅ‚ożyÅ‚ równoczeÅ›nie kilka poleceÅ„ rozliczeniowych, a Å›rodki znajdujÄ…ce siÄ™ na rachunku nie wystarczajÄ… na realizacjÄ™ wszystkich poleceÅ„, to bank, jeżeli umowa stron nie stanowi inaczej, może odmówić realizacji wszystkich poleceÅ„.
Pamiętaj, że:
- W prawie bankowym zostaÅ‚ sformuÅ‚owany zakaz tzw. zastÄ™pczego honorowania czeków, czyli zakaz wypÅ‚aty sumy czekowej osobie uprawnionej z czeku przez bank nie bÄ™dÄ…cy trasatem czeku bez uprzedniego uzyskania „pokrycia” od trasata. Banki mogÄ… zawierać porozumienia, w których - na zasadach wzajemnoÅ›ci - okreÅ›lÄ… inny tryb przedstawiania czeków gotówkowych do zapÅ‚aty z rachunków oszczÄ™dnoÅ›ciowo-rozliczeniowych. Chodzi tu o porozumienia uprawniajÄ…ce bank niebÄ™dÄ…cy trasatem do wypÅ‚aty (na rachunek banku-trasata) sumy czekowej niezwÅ‚ocznie po przedstawieniu czeku do zapÅ‚aty bez koniecznoÅ›ci uprzedniego uzyskania pokrycia,
- Bank, który otrzymaÅ‚ polecenie rozliczeniowe, jest zobowiÄ…zany do jego wykonania, jeÅ›li nie zachodzÄ… przesÅ‚anki zwalniajÄ…ce go od tego obowiÄ…zku. Wykonanie polecenia powinno nastÄ…pić niezwÅ‚ocznie, chyba że w umowie (regulaminie) postanowiono inaczej,
- Prawo odmowy realizacji polecenia rozliczeniowego wynikajÄ…ce z umowy wiąże siÄ™ albo z samym jej charakterem albo z wyÅ‚Ä…czeniem przez strony okreÅ›lonej formy rozliczeÅ„, bÄ…dź też wreszcie z tzw. zastrzeżeniem (blokadÄ…) rachunku. Niezależnie od powyższego bank może odmówić realizacji polecenia rozliczeniowego, gdy stwierdzi jego braki formalne,
- Bank może wykonać polecenie rozliczeniowe mimo braku wystarczajÄ…cej iloÅ›ci Å›rodków na rachunku, udzielajÄ…c posiadaczowi rachunku kredytu w odpowiedniej wysokoÅ›ci. W omawianej sytuacji zÅ‚ożenie polecenia rozliczeniowego (np. polecenia przelewu) może być potraktowane przez bank jako oferta zawarcia umowy o udzielenie kredytu.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jednolity: Dz. U. 2002 r., Nr 72, poz. 665 ze zmianami).