W sprawie dotyczącej przestępstwa z art. 296 k..k. Sąd Okręgowy przedstawił Sądowi Najwyższemu następujące zagadnienie prawne: Czy spółka jawna może brać udział w postępowaniu karnym w charakterze pokrzywdzonego? SN nie podjął uchwały w tym przedmiocie, ale w uzasadnieniu postanowienia stwierdził, że
Spółka jawna może występować w postępowaniu karnym w charakterze pokrzywdzonego, gdyż stosuje się wobec niej odpowiednio przepisy o osobach prawnych (art. 33[1] § 1 k.c.).
Z art. 49 § 1 k.p.k. wynika, że pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Spółka jawna nie jest osobą prawną (ani oczywiście osobą fizyczną). Ma jednak zdolność do czynności prawnych oraz zdolność sądową i procesową (może zatem występować w procesie cywilnym jako strona i podejmować czynności procesowe). Na podstawie art. 33¹ § 1 k.c. stosuje się do niej odpowiednio przepisy o osobach prawnych.
Poza możliwością występowania jako strona w postępowaniu cywilnym, spółka jawna może być też stroną w postępowaniu administracyjnym (tak wynika z orzecznictwa sądów administracyjnych). Z treści art. 25 § 1 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia (pokrzywdzonym jest ten, czyje dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez wykroczenie) wynika, że również w takich sprawach spółka jawna może występować w charakterze pokrzywdzonego. SN zwrócił również uwagę, że przedmiotem ochrony art. 296 k..k. jest majątek miedzy innymi spółki jawnej. Podobnie w art. 585 k.s.h. mowa jest o działaniu na szkodę spółki, także spółki jawnej.
Ze względu na powyższe SN doszedł do wniosku, że przepis art. 49 k.p.k. nie może być rozumiany w oderwaniu od innych przepisów, w szczególności art. 33¹ § 1 k.c. Prawo powinno być spójne i uporządkowane, dlatego przepisy o pokrzywdzonym należy je tak wykładać, by uwzględnić również inne jego dziedziny, a nie tylko prawo karne.
SN zauważył, że również Kodeks cywilny posługuje się w art. 1 pojęciami osoby fizycznej i osoby prawnej. W art. 49 k.p.k. posłużono się zatem tymi samymi terminami. Przepis art. 33¹ § 1 k.c. zaczął obowiązywać 25 września 2003 roku. Wprowadzono go, gdyż w polskim systemie prawnym od dawna funkcjonują także podmioty, które nie są osobami fizycznymi ani osobami prawnymi (tzw. niepełne osoby prawne). Wcześniej problem takich podmiotów budził wiele kontrowersji wśród prawników, dlatego wprowadzono przepis, który nakazuje stosować do tych jednostek organizacyjnych odpowiednio przepisy o osobach prawnych. SN uznał, że znaczenie tego przepisu rozciąga się poza prawo cywilne i dotyczy również postępowania karnego.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 2011 roku, sygn. akt I KZP 7/11