Upadłość konsumencka
Jakie nowe przepisy wprowadzają upadłość konsumencką?
Część osób niebędących w stanie spłacać swoich zobowiązań finansowych będzie wkrótce miała prawo ogłosić upadłość. Z końcem marca 2009 r. wprowadzony zostanie nowy typ postępowania oddłużeniowego, określanego jako upadłość konsumencka. Możliwość tzw. upadłości konsumenckiej będą miały osoby fizyczne, które nie są przedsiębiorcami. Nowe przepisy przewidują, że postępowanie upadłościowe będzie dotyczyć wyłącznie tych osób, które stały się niewypłacalne na skutek wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności. O ogłoszeniu upadłości będzie decydował sąd. Oddłużenie będzie z reguły połączone z zobowiązaniem dłużnika do pokrycia przynajmniej części swoich zobowiązań. Nie będzie ono jednak mogło być stosowane częściej niż raz na 10 lat.
- Takie są założenia wchodzącej w życie 31 marca 2009 r. ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Należy ona do tzw. pakietu na rzecz przedsiębiorczości.
Po nowelizacji Prawo upadłościowe i naprawcze będzie dodatkowo regulować zasady wspólnego dochodzenia roszczeń wierzycieli od niewypłacalnych dłużników będących osobami fizycznymi nie prowadzącymi działalności gospodarczej, których niewypłacalność powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności. Postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej będzie uregulowane jako jedno z postępowań odrębnych. Nowy tytuł V w części trzeciej tej ustawy będzie regulował postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Przepisy tego tytułu będą stosowane wobec osób fizycznych, do których nie ma zastosowania postępowanie przewidziane dla przedsiębiorców. Dotychczas takie osoby fizyczne pozbawione były zdolności upadłościowej na gruncie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze. Sytuacja dłużników-konsumentów była więc dotychczas w Polsce znacznie różna od sytuacji podmiotów gospodarczych.
Na gruncie przepisów Prawa upadłościowego i naprawczego w odniesieniu do przedsiębiorców istnieje od dawna wiele sposobów na umożliwienie kontrolowanego zakończenia prowadzonej przez nich działalności, a czasem nawet powrotu do życia gospodarczego. Pozycja osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, w przypadku problemów finansowych, była dotąd znacznie gorsza.
Na jakich założeniach opiera się upadłość konsumencka?
Upadłość konsumencka jest znanym, na świecie postępowaniem prowadzącym do oddłużenia osób fizycznych w sytuacji, gdy ich zobowiązania przekraczają ich możliwości finansowe. Postępowanie to polega na zbiorczym dochodzeniu roszczeń wierzycieli i próbie ich zaspokojenia w możliwym zakresie. Prowadzi ono do umorzenia części długu konsumenta, którego nie zdołał on spłacić. Skala oddłużenia zależy od sytuacji materialnej i zarobków dłużnika.
Współcześnie prawie we wszystkich rozwiniętych krajach uświadomiono sobie konieczność przeciwdziałania zjawisku określanemu mianem wykluczenia społecznego, które przybiera na sile w okresach kryzysów gospodarczych, aczkolwiek nie tylko w takich okresach. Doświadczenie innych państw wskazuje, że regulacja prawna upadłości konsumenckiej, żeby spełniała swoje funkcje i nie stwarzała zagrożenia dla wierzycieli oraz bezpieczeństwa obrotu prawnego, musi odpowiadać następującym założeniom:
oddłużenie musi ustanawiać wyjątek, a nie regułę - dłużnik może skorzystać z tego trybu tylko w wyjątkowych przypadkach i tylko wtedy, gdy daje gwarancję, że oddłużenie wykorzysta na nowy start wżyciu inie będzie się już lekkomyślnie zadłużał,
możliwość oddłużenia stanowi przywilej dla dłużnika,
dłużnik powinien w maksymalnym stopniu spłacić swych wierzycieli,
wierzyciele muszą mieć zapewnioną możliwość obrony ich praw,
postępowanie powinno być możliwie jak najtańsze [zob. uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - druk sejmowy nr 831].
Takie też intencje przyświecały projektodawcom nowych przepisów. Zadbali oni, by „upadłościowe postępowanie konsumenckie" było możliwie najbardziej odformalizowane i mało kosztowne.
