Ważne zmiany w prawie karnym
Czemu mają służyć proponowane zmiany w prawie karnym?
Podstawowymi celami projektowanej ustawy, którą zajmuje się teraz Sejm, są:
- wyeliminowanie błędów wprowadzonych do kodyfikacji karnych w wyniku licznych nowelizacji,
- dostosowanie przepisów do standardów konstytucyjnych określonych w wyrokach Trybunału Konstytucyjnego oraz do wymogów wynikających z członkostwa Polski w Unii Europejskiej,
- podniesienie efektywności kryminalnopolitycznego oddziaływania za pomocą kary ograniczenia wolności oraz usprawnienie etapu wykonywania tej kary,
- poszerzenie możliwości stosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia,
- wprowadzenie rozwiązań poszerzających uprawnienia pokrzywdzonego oraz zakres ochrony jego interesów, w toku postępowania karnego,
- wprowadzenie nowych typów czynów do rozdziału XXV Kodeksu karnego, kryminalizujących coraz częściej występujące zachowania godzące w sferę wolności seksualnej oraz obyczajności, nieobjęte penalizacją na mocy obowiązującego stanu prawnego.
Jaki projekt przygotował Rząd?
W dniu 5 listopada 2008 r. w Ministerstwie Sprawiedliwości odbyła się konferencja prasowa, w której udział wzięli: Minister Sprawiedliwości - Prokurator Generalny Zbigniew Ćwiąkalski, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - Zbigniew Wrona oraz prokurator Tomasz Szafrański. Tematem konferencji były zmiany w prawie karnym w związku z przyjęciem przez Radę Ministrów projektu ustawy Kodeks karny, ustawy Kodeks postępowania karnego, ustawy Kodeks karny wykonawczy, ustawy Kodeks skarbowy oraz niektórych innych ustaw. Jest to zapowiadany od roku pakiet najpilniejszych zmian porządkujących sprzeczności w prawie karnym, powstałe w wyniku ciągłych jego zmian w ostatnich latach.
Usprawnienie wykonywania kary ograniczenia wolności, poszerzenie uprawnień pokrzywdzonego w procesie karnym, dostosowanie przepisów do wskazań Trybunału Konstytucyjnego oraz wymogów wynikających z członkostwa w Unii Europejskiej, to jedne z najważniejszych zmian. Projekt ponadto przewiduje nowe rozwiązania, ułatwiające prowadzenie efektywnej polityki kryminalnej i wzmacniające alternatywny charakter - w stosunku do kary pozbawienia wolności, innych rodzajów kar, w szczególności kary grzywny.
1. Reforma tzw. „sądów 24-godzinnych".
Wprowadzony w 2007 r. tryb przyspieszony czyli tzw. „sądy 24-godzinne" nie spełnił pokładanych w nim oczekiwań. Jak pokazują statystyki, w ten sposób sądzeni są głównie pijani rowerzyści i kierowcy. Tylko ułamek spraw dotyczy czynów o charakterze chuligańskim. Nowelizacja Kodeksu karnego nie likwiduje tego trybu, ale wprowadza zmiany które usprawnią postępowanie. Nadal będą rozpoznawane sprawy podlegające postępowaniu uproszczonemu, jeżeli sprawca zostanie ujęty na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa. Nie trzeba będzie jednak obligatoryjnie zatrzymywać sprawcy, osadzać go w areszcie i doprowadzać do sądu. Zgodnie z nowelizacją sprawcę będzie można wezwać do sądu w wyznaczonym terminie, nie później jednak niż w ciągu 72 godzin od chwili zatrzymania albo oddania sprawcy w ręce policji. Jeśli sprawca nie stawi się na rozprawę, sąd będzie mógł rozpoznać sprawę i wydać wyrok pod jego nieobecność. Będzie również można skazywać sprawców bez rozprawy, tj. w oparciu o uzgodniony przez oskarżonego i prokuratora wniosek, czyli wprowadza się możliwość tzw. skazania bez rozprawy, jak to ma to miejsce w trybie zwyczajnym. Ważną zmianą jest też rezygnacja z obligatoryjnej obrony przed sądem w sprawach prowadzonych w tym trybie. Pozwoli to na obniżenie kosztów trybu przyspieszonego.
2. Wprowadzenie możliwości umarzania spraw z zakresu obrony koniecznej już przez prokuratora
Przekroczenie granic obrony koniecznej pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu, w myśl projektu będzie skutkować niepodleganiem karze przez osobę odpierającą bezprawny zamach. Co więcej, postępowanie w takiej sprawie będzie mógł umorzyć prokurator już na etapie postępowania przygotowawczego, a nie tak jak teraz sąd wydając decyzję o odstąpieniu od wymierzenia kary. Dzięki tej zmianie osoby, które działając w obronie swego życia, mienia lub innych dóbr przekroczą granice obrony koniecznej, wskutek czego ucierpi napastnik, unikną negatywnych następstw, związanych z występowaniem w procesie karnym w charakterze oskarżonego, związanej z tym stygmatyzacji i obciążeń, zarówno psychicznych, jak i finansowych.
