Większe zabezpieczenie interesów pokrzywdzonych i inne propozycje zmian w postępowaniu cywilnym

Czego dotyczy projekt?

Do Sejmu trafił poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, który wprowadza zmiany w zakresie prawa organizacji społecznych do wytaczania powództwa na rzecz obywateli w sprawach o roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym oraz do wstępowania do postępowania w każdym jego stadium. Poza tym proponowana nowelizacja dotyczy możliwości wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem wydanym na skutek skargi o wznowienie, w przypadku gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie oraz zaliczenia roszczenia o wyłożenie z góry kosztów leczenia do katalogu roszczeń pieniężnych podlegających zabezpieczeniu nowacyjnemu.

Które organizacje społeczne będą mogły wytaczać powództwa na rzecz obywateli?

Projektowana nowelizacja poszerza katalog organizacji społecznych, które mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli i wstępować za ich zgodą do już toczących się postępowań (art. 61 K.p.c.). Taka inicjatywa legislacyjna - zdaniem projektodawców - wychodzi naprzeciw oczekiwaniom społecznym (szczególnie poszkodowanych deliktami, tj. czynami niedozwolonymi) oraz uwzględnia postulat wyrażony w tej sprawie przez Rzecznika Praw Obywatelskich. Przedstawiona propozycja może mieć znaczenie praktyczne szczególnie w tych wypadkach, gdy istnieją trudności w realizacji uprawnień procesowych przez samego poszkodowanego (np. przedłużająca się rekonwalescencja). Projektowana nowelizacja przewiduje, iż organizacje społeczne, do których zadań statutowych należy pomoc ofiarom przestępstw, będą mogły w sprawach o roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, który stanowi przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego w  postępowaniu karnym, wytaczać za zgodą obywateli powództwa na ich rzecz oraz, za zgodą powoda, wstępować do postępowania w każdym jego stadium.

Co ma się zmienić w zakresiedopuszczalności wznowienia postępowania?

Wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 listopada 2006 r.

(sygn. akt. SK 19/05) przepis art. 416 K.p.c. w zakresie, w jakim wyłącza dopuszczalność wznowienia postępowania w sytuacji, gdy podstawą skargi o  wznowienie jest art. 401¹ K.p.c., uznany został za niezgodny z art. 190 ust. 4, a przez to z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wobec powyższego konieczna stała się taka zmiana art. 416 k.p.c., aby przepis ten nie wyłączał dopuszczalności wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem wydanym na skutek skargi o wznowienie, w przypadku gdy podstawą skargi o wznowienie jest orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności aktu normatywnego, na podstawie którego wydane zostało zaskarżone orzeczenie, z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą (art. 401¹ K.p.c.).

Stąd w projekcie proponuje się dodanie w art. 416 K.p.c. § 2, zgodnie z którym zakazu wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem wydanym na skutek skargi o wznowienie nie stosuje się, w przypadku gdy wznowienie nastąpiło na podstawie wznowienia określonej w art. 401¹ K.p.c.

Na czym ma polegać wprowadzenie możliwości nowacyjnego zabezpieczenia także w zakresie roszczenia o wyłożenie z góry kosztów leczenia?

Zakłady ubezpieczeń często wstrzymują się z wypłatą świadczenia do chwili prawomocnego zakończenia postępowania karnego przeciwko sprawcy. W tym stanie rzeczy projektodawcy proponują poszerzenie możliwości, które dają poszkodowanym przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o zabezpieczeniu. Chodzi tu o zabezpieczenie nowacyjne, które polega na stworzeniu na czas trwania procesu nowej prowizorycznej sytuacji, w której na zobowiązanego byłby nałożony obowiązek zapłaty, jednorazowo albo okresowo, pewnej sumy pieniężnej. Celem zabezpieczenia w  tym przypadku nie jest zapewnienie egzekucyjnego wykonania przyszłego wyroku, lecz natychmiastowe dostarczenie uprawnionemu środków utrzymania. W tym zakresie zabezpieczenie prowadzi do prowizorycznego zaspokojenia uprawnionego, a zakaz z art. 731 K.p.c. nie ma zastosowania.

Ten szczególny sposób zabezpieczenia jest określony w art. 753 § 1 K.p.c., który stanowi: „W sprawach o alimenty zabezpieczenie może polegać na zobowiązaniu obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej. W sprawach tych podstawą zabezpieczenia jest jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia.”

Art. 753¹ § 1 K.p.c. stanowi zaś, że przepis art. 753 K.p.c. stosuje się odpowiednio m.in. do zabezpieczenia roszczeń o rentę z tytułu odpowiedzialności za uszkodzenie ciała lub utratę życia żywiciela albo rozstrój zdrowia.

Te możliwości szybkiej reakcji w drodze zabezpieczenia przewidzianego w art. 753 § 1 K.p.c. nie obejmują żądania wyłożenia z góry sumy potrzebnej na koszty leczenia (o którym mowa w art. 444 § 1 zd. 2 K.c.). Przed nowelizacją przepisów o zabezpieczeniu takie stanowisko zajął na gruncie ówczesnej normy art. 753 § 2 K.p.c. - zbliżonej do obecnie obowiązującej - Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 czerwca 1970 r. (III CRN 112/70, OSPiKA 1972, z. 1, poz. 1).

Ponieważ nie powinna budzić wątpliwości zasadność wprowadzenia możliwości nowacyjnego zabezpieczenia także w zakresie tego roszczenia, proponuje się stosowną nowelizację art. 753¹  § 1 K.p.c. Zgodnie z projektem pkt 1 tego przepisu ma przewidywać ją w przypadku roszczeń o „rentę, a także wyłożenie z góry kosztów leczenia, z  tytułu odpowiedzialności za uszkodzenie ciała lub utratę życia żywiciela albo rozstrój zdrowia oraz o  zmianę uprawnień objętych treścią dożywocia na dożywotnią rentę”.

Podstawa prawna:

• Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego ( sejmowy druk nr 100)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl