20.9.2020

A.J.
Zespół e-prawnik.pl

Kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa”

SN wskazał, że kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.

Uchwała SN

W dniu 16 września br. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów po rozpoznaniu w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zagadnienia prawnego w sprawie o sygn. III UZP 1/20, podjął uchwałę następującej treści:

Kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz. U. z 2020 r., poz. 723) powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.

Porady prawne

Czego dotyczyła spawa?

Powyższa uchwała została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne przedstawione przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku i przekazane do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi Sądu Najwyższego postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2020 r.:

"1. Czy kryterium "pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa" określone w art. 13 b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 288 z późn. zm.) wprowadzone ustawą z dnia 16 grudnia 2016 r. (Dz. U. z 2016 r., poz. 2270) zostaje spełnione w przypadku formalnej przynależności do służb w wymienionych w tym przepisie cywilnych i wojskowych instytucji i formacji w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r., potwierdzonej stosowną informacją Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu wydaną w trybie art. 13 a ust. 1 ustawy, czy też kryterium to powinno być oceniane na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu?

2. w przypadku uznania, że kryterium formalnej przynależności do służb w wymienionych w tym przepisie cywilnych i wojskowych instytucji i formacji od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. jest wystarczające do przyjęcia spełnienia przesłanki z art. 13 b ust. 1 ustawy, to czy skutkuje ponownym obniżeniem świadczenia emerytalnego wobec funkcjonariusza organów bezpieczeństwa publicznego państwa, któremu w 2009 r. obniżono świadczenie emerytalne na podstawie art. 15 b w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67 z późn. zm.)?" 

Jak SN uzasadnił swoje orzeczenie?

W ustnym uzasadnieniu omawianej uchwały Sąd Najwyższy podkreślił, że podziela pogląd, że państwo jest uprawnione do rozliczeń z byłym reżimem, który w warunkach demokratycznych został skutecznie zdyskredytowany. Zatem środki demontażu po byłych totalitarnych systemach dadzą się pogodzić z ideą demokratycznego państwa prawa, bowiem zasada ochrony praw nabytych nie rozciąga się na prawa ustanowione niesprawiedliwie.

Na tle ustawy z 2016 r. powstała wątpliwość czy ustawodawca chce oceniać czyny jednostki czy zmierza do ustanowienia odpowiedzialności zbiorowej. Zdaniem Sądu Najwyższego pozbawienie uprawnień emerytalnych, często nabytych już w wolnej Polsce na podstawie prawa ustanowionego w demokratycznym państwie, może dotyczyć tych osób, które w trakcie służby na rzecz totalitarnego państwa dopuściły się naruszeń podstawowych praw i wolności człowieka. Tylko takie rozwiązanie jest sprawiedliwe.

Przypisania odpowiedzialności w oderwaniu od konkretnych czynów nie da się pogodzić z preambułą Konstytucji. Ustawodawca stanowiąc Ją miał na uwadze, że „pomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka były w naszej Ojczyźnie łamane, pragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji publicznych zapewnić rzetelność i sprawność”.

W ocenie Sądu Najwyższego ta wskazana gwarancja standardu postępowania odcina nas dzisiaj od metod działań typowych dla państw totalitarnych.

"Nie możemy działać jak państwo totalitarne, które nie przestrzegało żadnych reguł i żadnych praw jednostki do rzetelnego i sprawiedliwego procesu. Stalibyśmy się wówczas niczym innym, jak tym samym systemem, który krytykujemy" wyjaśnał sędzia sprawozdawca. W rezultacie miejsce pracy i okres pełnienia służby nie może być jedynym kryterium pozbawienia prawa do zaopatrzenia emerytalnego osób, które na przykład przeszły już proces weryfikacji i pracowały czy pełniły służbę w wolnej Polsce.

Ustawa nakazuje obniżyć emeryturę osobom, które „pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa". Sąd wskazał, że o "służbie na rzecz totalitarnego państwa" można mówić w ujęciu szerokim, to znaczy - byłeś zatrudniony w określonym czasie i miejscu, dlatego stracisz uprawnienia emerytalne. Można też powiedzieć, że istnieje definicja państwa totalitarnego w ujęciu wąskim, to znaczy - tracisz świadczenie, jeżeli w swojej służbie naruszałeś podstawowe prawa i wolności innych osób, zwłaszcza osób walczących o niepodległość, suwerenność, i o wolną Polskę.

W ocenie Sądu Najwyższego w składzie rozpoznającym przedstawione zagadnienie prawne, tylko to ostatnie rozumienie ustawy jest akceptowalne.

Kończąc wygłaszanie ustnych motywów dzisiejszej uchwały sędzia sprawozdawca podkreślił, że „system prawa powinien być wykładany w sposób wnikliwy i wymaga wnikliwego spojrzenia. Musimy go postrzegać jako całość. Jeśli wykładnia prawa ma być dokonana w gniewie, który pokona roztropność, to wynik takiej wykładni nie da się obronić”.

Porady prawne

Potrzebujesz porady prawnej?

Prawo do świadczeń pomocy społecznej

Prawo do świadczeń pomocy społecznej

Jakie są zasady udzielania świadczeń pomocy społecznej? Prawo do świadczeń pomocy społecznej przysługuje osobom posiadającym obywatelstwo polskie, zamieszkującym i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz cudzoziemcom, zamieszkującym i przebywający świadczenia pomocy (...)

Prawo spadkowe - co reguluje prawo spadkowe?

Prawo spadkowe - co reguluje prawo spadkowe?

Co określamy mianem "prawo spadkowe"? Prawo spadkowe jest częścią prawa cywilnego. Jego normy są wyodrębnione w osobnej księdze k.c. na podstawie kryterium: normowania skutków prawnych śmierci człowieka (osoby fizycznej) jako podmiotu praw i obowiązków majątkowych w dziedzinie (...)

Kto może otrzymywać zasiłek rodzinny?

Kto może otrzymywać zasiłek rodzinny?

Ile wynosi zasiłek rodzinny? Wysokość zasiłku rodzinnego wynosi miesięcznie: 95,00 zł na dzi zasiłek rodzinny, dziecko, rodzic, opiekun, dzieci, matka, ojciec, kryterium dochodowe, dochód, rodzina

Dla kogo zasiłek rodzinny?

Dla kogo zasiłek rodzinny?

Ile wynosi zasiłek rodzinny? Wysokość zasiłku rodzinnego wynosi obecnie miesięcznie: 95 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia zasiłek rodzinny, dziecko, rodzic, wsparcie, rodziny z dziećmi, świadczenia rodzinne, dodatki, kryterium dochodowe

Wniosek o „500+” bez dodatkowych dokumentów

Wniosek o „500+” bez dodatkowych dokumentów

Nowy uproszczony wniosek o świadczenie wychowawcze w ramach programu „Rodzina 500+” jest krótki i bardzo łatwy do wypełnienia. Dzięki zniesieniu kryterium dochodowego nie wymaga też dołączania żadnych dodatkowych dokumentów. Uproszczenie wniosku 500+, dokument, wniosek, (...)

Dla kogo świadczenia rodzinne?

Dla kogo świadczenia rodzinne?

Przyznanie prawa do zasiłku rodzinnego uzależnione jest m.in. od spełnienia kryterium dochodowego. Jakie jeszcze świadczenia rodzinne i na jakich zasadach można otrzymać? Jakie świadczenia rodzinne można otrzymać? świadczenie rodzicielskie, dodatek, świadczenia rodzinne, rodzina, (...)

Rodzina 500+ w pigułce

Rodzina 500+ w pigułce

Program Rodzina 500 plus to 500 zł miesięcznie na drugie i kolejne dziecko niezależnie od dochodu. Rodziny o niskich dochodach otrzymają wsparcie także dla pierwszego lub jedynego dziecka przy spełnieniu kryterium przeciętnego miesięcznego dochodu 800 zł netto lub 1.200 zł w przypadku wychowywania (...)

Złóż wniosek o 500+

Złóż wniosek o 500+

Świadczenie 500 zł to wsparcie długofalowe Program Rodzina 500 plus to 500 zł miesięcznie na drugie i kolejne dziecko niezależnie od dochodu. Rodziny o niskich dochodach otrzymają wsparcie także dla pierwszego lub jedynego dziecka przy spełnieniu kryterium przeciętnego miesięcznego dochodu (...)

Jak uzyskać 500 zł z programu „Rodzina 500 plus”?

Jak uzyskać 500 zł z programu „Rodzina 500 plus”?

Najważniejsze informacje o programie  Program „Rodzina 500 plus” to 500 zł miesięcznie na drugie i kolejne dziecko do ukończenia 18 roku życia. Rodziny o niskich dochodach otrzymają wsparcie także na pierwsze dziecko po spełnieniu kryterium dochodowego. 500 zł, Rodzina 500 plus, (...)

Becikowe 2015 - dokumenty, zasady przyznawania

Becikowe 2015 - dokumenty, zasady przyznawania

Dla kogo becikowe? Becikowe jest świadczeniem rodzinnym wypłacanym po urodzeniu dziecka, nie później niż do ukończenia przez nie pierwszego roku życia. Jest to jednorazowa zapomoga wypłacana na wniosek opiekuna dziecka: rodzica, opiekuna prawnego lub faktycznego.   Zasady przyznawania (...)

Prawo do świadczeń pomocy społecznej

Prawo do świadczeń pomocy społecznej

Jakie są zasady udzielania świadczeń pomocy społecznej? Prawo do świadczeń pomocy społecznej przysługuje osobom posiadającym obywatelstwo polskie, zamieszkującym i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz cudzoziemcom, zamieszkującym i przebywający świadczenia pomocy (...)

Prawo spadkowe - co reguluje prawo spadkowe?

Prawo spadkowe - co reguluje prawo spadkowe?

Co określamy mianem "prawo spadkowe"? Prawo spadkowe jest częścią prawa cywilnego. Jego normy są wyodrębnione w osobnej księdze k.c. na podstawie kryterium: normowania skutków prawnych śmierci człowieka (osoby fizycznej) jako podmiotu praw i obowiązków majątkowych w dziedzinie (...)

Kto może otrzymywać zasiłek rodzinny?

Kto może otrzymywać zasiłek rodzinny?

Ile wynosi zasiłek rodzinny? Wysokość zasiłku rodzinnego wynosi miesięcznie: 95,00 zł na dzi zasiłek rodzinny, dziecko, rodzic, opiekun, dzieci, matka, ojciec, kryterium dochodowe, dochód, rodzina

Dla kogo zasiłek rodzinny?

Dla kogo zasiłek rodzinny?

Ile wynosi zasiłek rodzinny? Wysokość zasiłku rodzinnego wynosi obecnie miesięcznie: 95 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia zasiłek rodzinny, dziecko, rodzic, wsparcie, rodziny z dziećmi, świadczenia rodzinne, dodatki, kryterium dochodowe

Wniosek o „500+” bez dodatkowych dokumentów

Wniosek o „500+” bez dodatkowych dokumentów

Nowy uproszczony wniosek o świadczenie wychowawcze w ramach programu „Rodzina 500+” jest krótki i bardzo łatwy do wypełnienia. Dzięki zniesieniu kryterium dochodowego nie wymaga też dołączania żadnych dodatkowych dokumentów. Uproszczenie wniosku 500+, dokument, wniosek, (...)

Dla kogo świadczenia rodzinne?

Dla kogo świadczenia rodzinne?

Przyznanie prawa do zasiłku rodzinnego uzależnione jest m.in. od spełnienia kryterium dochodowego. Jakie jeszcze świadczenia rodzinne i na jakich zasadach można otrzymać? Jakie świadczenia rodzinne można otrzymać? świadczenie rodzicielskie, dodatek, świadczenia rodzinne, rodzina, (...)

Rodzina 500+ w pigułce

Rodzina 500+ w pigułce

Program Rodzina 500 plus to 500 zł miesięcznie na drugie i kolejne dziecko niezależnie od dochodu. Rodziny o niskich dochodach otrzymają wsparcie także dla pierwszego lub jedynego dziecka przy spełnieniu kryterium przeciętnego miesięcznego dochodu 800 zł netto lub 1.200 zł w przypadku wychowywania (...)

Złóż wniosek o 500+

Złóż wniosek o 500+

Świadczenie 500 zł to wsparcie długofalowe Program Rodzina 500 plus to 500 zł miesięcznie na drugie i kolejne dziecko niezależnie od dochodu. Rodziny o niskich dochodach otrzymają wsparcie także dla pierwszego lub jedynego dziecka przy spełnieniu kryterium przeciętnego miesięcznego dochodu (...)

Jak uzyskać 500 zł z programu „Rodzina 500 plus”?

Jak uzyskać 500 zł z programu „Rodzina 500 plus”?

Najważniejsze informacje o programie  Program „Rodzina 500 plus” to 500 zł miesięcznie na drugie i kolejne dziecko do ukończenia 18 roku życia. Rodziny o niskich dochodach otrzymają wsparcie także na pierwsze dziecko po spełnieniu kryterium dochodowego. 500 zł, Rodzina 500 plus, (...)

Becikowe 2015 - dokumenty, zasady przyznawania

Becikowe 2015 - dokumenty, zasady przyznawania

Dla kogo becikowe? Becikowe jest świadczeniem rodzinnym wypłacanym po urodzeniu dziecka, nie później niż do ukończenia przez nie pierwszego roku życia. Jest to jednorazowa zapomoga wypłacana na wniosek opiekuna dziecka: rodzica, opiekuna prawnego lub faktycznego.   Zasady przyznawania (...)

Zezwolenie na wykonywanie pracy przez cudzoziemców

Zezwolenie na wykonywanie pracy przez cudzoziemców

Cudzoziemcem jest osoba która nie posiada obywatelstwa polskiego. W wielu dziedzinach, w tym również w zakresie możliwości zatrudnienia cudzoziemców, polskie prawo różnicuje sytuację cudzoziemców w zależności od kraju ich pochodzenia, gdzie zasadnicze kryterium (...)

Zapytaj prawnika:

Dodaj załącznikDodaj załącznik

Oświadczenia i zgody RODO:


PORADY PRAWNIKA

Zasiłki a sposób ustalenia dochodów

Zasiłki a sposób ustalenia dochodów

Jakiego rodzaju dochody brane są pod uwagę przy ustalaniu kryterium dochodu dla osoby ubiegającej się o pomoc z OPS (zasiłek rodzinny, zasiłek alimentacyjny, zaliczka alimentacyjna)? Czy tylko dochody z tytułu pracy, czy również renty, alimenty, dochody okazjonalne (nagrody), stypendia itp.? (...)

Usługa turystyczna

Usługa turystyczna

Dla klienta krajowego (firmy) zakupiłem usługę turystyczną w Szwajcarii (noclegi, wyżywienie). Jak mam opodatkować to zdarzenie w ujęciu ustawy o VAT, marża, czy zasady ogólne. W jaki sposób wprowadza się do kpir przychód i odpowiednio koszt, w jakie pozycje księgi i w jakich kwotach, tj, (...)

Ochrona danych a dostęp do akt

Ochrona danych a dostęp do akt

W związku z moim przypuszczeniem, że wydana decyzja budowlana jest niezgodna w znacznym stopniu ze stanem faktycznym, poprosiłam o dostęp do archiwum dokumentacji budynku sąsiadującego z moją działką. Odmówiono mi możliwości skopiowania projektu budynku, oraz mapy do celów projektowych tego (...)

Przebywanie w domu opieki społecznej a majątek

Przebywanie w domu opieki społecznej a majątek

Siostra moja ze względu na swój stan zdrowia być może będzie musiała przebywać w Domu Opieki Społecznej. Ma działkę z domkiem. Utrzymuje się z niewysokiej renty inwalidzkiej. Jak wygląda sprawa kosztów pobytu w Domu Opieki? Czy ze względu na fakt, że jej dochody nie są wystarczające (...)

Zniesienie współwłasności działki niepodzielnej

Zniesienie współwłasności działki niepodzielnej

Działka która z racji zbyt małej powierzchni nie nadaje się w świetle naszego prawa do podziału zamieszkiwana jest przez dwóch współwłaścicieli z których jeden jest ubezwłasnowolniony całkowicie i nad nim opiekę sprawuje osoba trzecia. Czy sąd na wniosek opiekuna może dokonać sprzedaży (...)

Zasiłki a sposób ustalenia dochodów

Zasiłki a sposób ustalenia dochodów

Jakiego rodzaju dochody brane są pod uwagę przy ustalaniu kryterium dochodu dla osoby ubiegającej się o pomoc z OPS (zasiłek rodzinny, zasiłek alimentacyjny, zaliczka alimentacyjna)? Czy tylko dochody z tytułu pracy, czy również renty, alimenty, dochody okazjonalne (nagrody), stypendia itp.? (...)

Usługa turystyczna

Usługa turystyczna

Dla klienta krajowego (firmy) zakupiłem usługę turystyczną w Szwajcarii (noclegi, wyżywienie). Jak mam opodatkować to zdarzenie w ujęciu ustawy o VAT, marża, czy zasady ogólne. W jaki sposób wprowadza się do kpir przychód i odpowiednio koszt, w jakie pozycje księgi i w jakich kwotach, tj, (...)

Ochrona danych a dostęp do akt

Ochrona danych a dostęp do akt

W związku z moim przypuszczeniem, że wydana decyzja budowlana jest niezgodna w znacznym stopniu ze stanem faktycznym, poprosiłam o dostęp do archiwum dokumentacji budynku sąsiadującego z moją działką. Odmówiono mi możliwości skopiowania projektu budynku, oraz mapy do celów projektowych tego (...)

Przebywanie w domu opieki społecznej a majątek

Przebywanie w domu opieki społecznej a majątek

Siostra moja ze względu na swój stan zdrowia być może będzie musiała przebywać w Domu Opieki Społecznej. Ma działkę z domkiem. Utrzymuje się z niewysokiej renty inwalidzkiej. Jak wygląda sprawa kosztów pobytu w Domu Opieki? Czy ze względu na fakt, że jej dochody nie są wystarczające (...)

Zniesienie współwłasności działki niepodzielnej

Zniesienie współwłasności działki niepodzielnej

Działka która z racji zbyt małej powierzchni nie nadaje się w świetle naszego prawa do podziału zamieszkiwana jest przez dwóch współwłaścicieli z których jeden jest ubezwłasnowolniony całkowicie i nad nim opiekę sprawuje osoba trzecia. Czy sąd na wniosek opiekuna może dokonać sprzedaży (...)

Prawo do świadczeń z pomocy społecznej

Prawo do świadczeń z pomocy społecznej

Jestem rozwódką. Najmuję mieszkanie, w którym zameldowane są moje dzieci, ale obecnie zamieszkuje tylko jeden syn z rodziną (żona i dziecko bez meldunku). Ja przebywam w mieszkaniu swojego konkubenta. 3 lata temu zabrali mi rentę, skończył mi się również zasiłek dla bezrobotnych. W obecnej (...)