Pora na ograniczenie zatorów płatniczych

Sejm uchwaliÅ‚ ustawÄ™, która ma ograniczyć zatory pÅ‚atnicze. Nowelizacja przewiduje: skrócenie terminów zapÅ‚aty, uprawnienie prezesa UrzÄ™du Ochrony Konkurencji i Konsumentów do Å›cigania dużych przedsiÄ™biorstw generujÄ…cych najwiÄ™ksze zatory, obowiÄ…zek dla najwiÄ™kszych firm raportowania do MPiT swoich praktyk pÅ‚atniczych oraz ulgÄ™ na zÅ‚e dÅ‚ugi w PIT i CIT.

Ograniczenie zatorów pÅ‚atniczych

Ograniczenie zatorów pÅ‚atniczych, czyli opóźnieÅ„ w pÅ‚aceniu kontrahentom – to gÅ‚ówny cel ustawy przeciwdziaÅ‚ajÄ…cej zatorom, którÄ… już uchwaliÅ‚ Sejm. Zatory powodujÄ…, że firmy majÄ… kÅ‚opoty z pÅ‚ynnoÅ›ciÄ… finansowÄ…. UtrudniajÄ… też ich rozwój. GÅ‚ówne rozwiÄ…zania ustawy przygotowanej przez MPiT to: skrócenie terminów zapÅ‚aty; uprawnienie prezesa UOKiK do Å›cigania przedsiÄ™biorstw generujÄ…cych najwiÄ™ksze zatory; zobowiÄ…zanie najwiÄ™kszych firm do raportowania do MPiT swoich praktyk pÅ‚atniczych; ulga na zÅ‚e dÅ‚ugi w PIT i CIT (na wzór tej w VAT). 

Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów pÅ‚atniczych ma wejść w życie 1 stycznia 2020 roku.

– "Bardzo siÄ™ cieszÄ™, że Sejm uchwaliÅ‚ ustawÄ™ ograniczajÄ…cÄ… zatory. To nasza recepta na zjawisko, które wpÄ™dza przedsiÄ™biorców w kÅ‚opoty. Zatory wywoÅ‚ujÄ… efekt domina – firma, która nie otrzymuje pieniÄ™dzy w terminie, sama nie ma za co pÅ‚acić swoim kontrahentom, brakuje jej pieniÄ™dzy na spÅ‚atÄ™ kredytów czy opÅ‚aty. CzÄ™sto odbywa siÄ™ to kosztem pracowników, którzy albo nie otrzymujÄ… pensji, albo dostajÄ… je po terminie. W skrajnych przypadkach zatory doprowadzajÄ… nawet do upadku przedsiÄ™biorstw. Wystarczy przypomnieć losy podwykonawców na budowach dróg. Co wiÄ™cej, opóźnione pÅ‚atnoÅ›ci uderzajÄ… w rozwój firm, którym brakuje pieniÄ™dzy na inwestycje. To z kolei godzi we wzrost gospodarczy. Trudno dÅ‚użej spokojnie przyglÄ…dać siÄ™ temu patologicznemu zjawisku. Dlatego przygotowaliÅ›my nowe przepisy" – stwierdziÅ‚a minister Jadwiga Emilewicz. 

Marek Niedużak, wiceszef MPiT odpowiedzialny za prace nad projektem, wskazaÅ‚: – "Ustawa ta powstaÅ‚a zgodnie z naszÄ… filozofiÄ…, która polega na tym, że najpierw sÅ‚uchamy przedsiÄ™biorców, a dopiero potem tworzymy przepisy. PoprzedziÅ‚a jÄ… Zielona KsiÄ™ga i jej konsultacje. Analiza sytuacji pokazaÅ‚a, że uzasadnione jest uchwalenie ustawy, która ograniczy zatory. Uregulowania wymagajÄ… przede wszystkim takie sytuacje, w których duże firmy o stabilnej sytuacji finansowej, wykorzystujÄ… swojÄ… pozycjÄ™ -  narzucajÄ… sÅ‚abszym kontrahentom wydÅ‚użone terminy zapÅ‚aty lub nie pÅ‚acÄ… im w umówionym terminie. TworzÄ…c nowe prawo, wzorowaliÅ›my siÄ™ na Wielkiej Brytanii, Francji, Irlandii czy Holandii. Po wejÅ›ciu przepisów w życie bÄ™dziemy monitorować to, jak siÄ™ sprawdzajÄ…, bo firmy stosujÄ…ce niechlubne praktyki zazwyczaj chcÄ… omijać nowe regulacje. BÄ™dziemy na to reagować".

Jak jest?

WedÅ‚ug szacunków od 80 do 90 proc. przedsiÄ™biorstw w Polsce nie otrzymuje zapÅ‚aty w ustalonym terminie. Dodatkowo, w praktyce mamy do czynienia z narzucaniem nawet 180-dniowych terminów pÅ‚atnoÅ›ci.

Jak podaÅ‚ w marcu BIG InfoMonitor, w pierwszym kwartale tego roku odsetek przedsiÄ™biorstw, którym kontrahenci w ostatnich szeÅ›ciu miesiÄ…cach opóźnili pÅ‚atnoÅ›ci o ponad 60 dni, wyniósÅ‚ 49 procent. W analogicznym okresie 2018 r. byÅ‚o to 53 proc., a w ostatnim kwartale ub.r. 54 proc. Najgorzej pod tym wzglÄ™dem jest w budownictwie i transporcie, w tych branżach ponad 60 proc. firm dotknęły takie problemy. Na drugim biegunie jest przemysÅ‚ – tu kÅ‚opotów z nieterminowoÅ›ciÄ… kontrahentów doÅ›wiadcza 43 proc. przedsiÄ™biorstw.

Z Europejskiego Raportu PÅ‚atnoÅ›ci za 2017 r. wynika, że blisko poÅ‚owa polskich firm jest zmuszana do akceptowania dÅ‚ugich terminów pÅ‚atnoÅ›ci. WedÅ‚ug przedsiÄ™biorców co czwarty kontrahent zalega z zapÅ‚atÄ…, bo jest to dla niego forma taniego kredytowania swojej dziaÅ‚alnoÅ›ci – unika w ten sposób brania droższych kredytów bankowych. GÅ‚ównie duże firmy kredytujÄ… siÄ™ kosztem mikro-, maÅ‚ych i Å›rednich przedsiÄ™biorstw. Niekorzystnie odbija siÄ™ to na dziaÅ‚alnoÅ›ci najmniejszych firm (np. powoduje trudnoÅ›ci z wprowadzeniem na rynek nowych produktów, prowadzi do ograniczenia obrotów, a w konsekwencji zysków). AkceptujÄ… one jednak takÄ… sytuacjÄ™, bo zależy im na utrzymaniu dobrych relacji z kontrahentami, którzy majÄ… mocnÄ… pozycjÄ™ w swoich branżach. JednoczeÅ›nie przedsiÄ™biorcom, którzy nie otrzymujÄ… zapÅ‚aty za swoje towary i usÅ‚ugi, czÄ™sto brakuje pieniÄ™dzy na regulowanie swoich zobowiÄ…zaÅ„ wobec innych uczestników rynku.

Kluczowe rozwiÄ…zania

30 dni na zapÅ‚atÄ™ dla podmiotów publicznych

Skrócenie – do maksymalnie 30 dni od dnia dorÄ™czenia faktury – terminów zapÅ‚aty w transakcjach handlowych, w których dÅ‚użnikiem jest podmiot publiczny (z wyłączeniem podmiotów leczniczych).

60 dni na zapłatę dla firm większych w relacji z mniejszymi

Skrócenie – do maksymalnie 60 dni – terminu zapÅ‚aty w transakcjach, w których wierzycielem jest mikro-, maÅ‚e lub Å›rednie przedsiÄ™biorstwo, a dÅ‚użnikiem duża firma (tzw. transakcja asymetryczna).

To dłużnik udowodni, że termin zapłaty nie jest rażąco nieuczciwy

W przypadku ustalenia miÄ™dzy podmiotami równorzÄ™dnymi (np. dwiema Å›rednimi firmami) terminu zapÅ‚aty dÅ‚uższego niż 60 dni – w razie sporu miÄ™dzy nimi to dÅ‚użnik, a nie wierzyciel bÄ™dzie musiaÅ‚ udowodnić, że ustalony termin zapÅ‚aty nie byÅ‚ rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela.

BÄ™dzie można odstÄ…pić od umowy, gdy termin zapÅ‚aty przekracza 120 dni 

Możliwość odstÄ…pienia przez wierzyciela od umowy lub jej wypowiedzenia, gdy ustalony w niej termin zapÅ‚aty zostaÅ‚ nadmiernie wydÅ‚użony – przekracza 120 dni, liczonych od daty dorÄ™czenia dÅ‚użnikowi faktury lub rachunku, potwierdzajÄ…cych dostarczenie towaru lub wykonanie usÅ‚ugi, a ustalenie tego terminu byÅ‚o rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela (w tej sytuacji wierzyciel bÄ™dzie mógÅ‚ odstÄ…pić od caÅ‚oÅ›ci umowy lub od jej niewykonalnej części).

Największe firmy będą raportować MPiT swoje praktyki płatnicze

Coroczne przekazywanie przez najwiÄ™kszych podatników podatku dochodowego od osób prawnych (grupy kapitaÅ‚owe i firmy, których dochód przekracza rocznie 50 mln euro), ministrowi ds. gospodarki (MPiT) sprawozdaÅ„ o stosowanych przez siebie terminach zapÅ‚aty. Sprawozdania te bÄ™dÄ… publicznie dostÄ™pne, czyli bÄ™dzie można siÄ™ z nich dowiedzieć, jak duzi partnerzy realizujÄ… swoje zobowiÄ…zania oraz ocenić ryzyko wchodzenia z nimi w relacje biznesowe. Pierwsze raporty dotyczÄ…ce praktyk pÅ‚atniczych majÄ… być opublikowane w 2021 r. (zostanÄ… w nich podane informacje za 2020 r.).

UOKiK bÄ™dzie mógÅ‚ karać firmy, które najbardziej ociÄ…gajÄ… siÄ™ z pÅ‚aceniem kontrahentom  

Na firmy, które najbardziej opóźniajÄ… regulowanie swoich zobowiÄ…zaÅ„, prezes UrzÄ™du Ochrony Konkurencji i Konsumentów bÄ™dzie nakÅ‚adaÅ‚ kary pieniężne. Najpierw prezes UOKiK – z urzÄ™du lub na wniosek – oceni, czy doszÅ‚o do nadmiernego opóźnienia, a jeÅ›li tak, to przy wymierzaniu kary bÄ™dzie uwzglÄ™dniaÅ‚ wartość niezapÅ‚aconych faktur i dÅ‚ugość opóźnieÅ„ w pÅ‚atnoÅ›ciach. Nie bÄ™dzie jednak karany dÅ‚użnik, który nie pÅ‚aci, ponieważ jemu również nie pÅ‚acÄ….

Firmy, które nie dostajÄ… zapÅ‚aty na czas, zyskajÄ… prawo do ulgi na zÅ‚e dÅ‚ugi w PIT i CIT 

Wprowadzenie przepisów majÄ…cych na celu rozpoznawania skutków w podatkach PIT i CIT tzw. zÅ‚ych dÅ‚ugów (w tym tzw. ulgÄ™ na zÅ‚e dÅ‚ugi), na wzór mechanizmu funkcjonujÄ…cego w podatku VAT. Oznacza to, że wierzyciel, który nie otrzyma zapÅ‚aty w ciÄ…gu 90 dni od upÅ‚ywu terminu okreÅ›lonego w umowie lub na fakturze, bÄ™dzie mógÅ‚ pomniejszyć podstawÄ™ opodatkowania o kwotÄ™ wierzytelnoÅ›ci (z kolei dÅ‚użnik bÄ™dzie miaÅ‚ obowiÄ…zek podniesienia podstawy opodatkowania o kwotÄ™, której nie zapÅ‚aciÅ‚).

Odsetki za opóźnienia w transakcjach handlowych wzrosnÄ… z obecnych 9,5 do 11,5 proc. 

Podniesienie wysokoÅ›ci odsetek ustawowych za opóźnienia w transakcjach handlowych o dwa punkty procentowe, tj. do 11,5 proc., tak aby kredytowanie siÄ™ kosztem firm byÅ‚o droższe niż uzyskanie pieniÄ™dzy np. z kredytu komercyjnego. Jedynie w transakcjach, w których dÅ‚użnikiem jest podmiot leczniczy, odsetki pozostanÄ… na dotychczasowym poziomie, tj. 9,5 proc.

Będzie łatwiej zabezpieczyć w sądzie roszczenie

Uproszczenie procedury zabezpieczajÄ…cej przed sÄ…dem cywilnym w sprawach o roszczenia pieniężne z tytuÅ‚u transakcji handlowych, w których wartość wynagrodzenia nie przekracza 75 tys. zÅ‚. Oznacza to, że nie trzeba bÄ™dzie wykazywać interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia przez sÄ…d – wystarczy, że powód uprawdopodobni roszczenie i okoliczność, że należność nie zostaÅ‚a uregulowana przez co najmniej 3 miesiÄ…ce od dnia upÅ‚ywu terminu pÅ‚atnoÅ›ci okreÅ›lonego w fakturze lub umowie. DziÄ™ki temu, po uzyskaniu zabezpieczenia, powód bÄ™dzie miaÅ‚ wiÄ™kszÄ… gwarancjÄ™ odzyskania swoich należnoÅ›ci w przypadku korzystnego wyroku sÄ…du.

Wyższe rekompensaty za koszty odzyskiwania należności

Zróżnicowanie wysokoÅ›ci rekompensat za poniesione koszty zwiÄ…zane z odzyskiwaniem należnoÅ›ci (obecnie taka rekompensata wynosi 40 euro od każdej niezapÅ‚aconej wierzytelnoÅ›ci lub jej części). Po zmianach bÄ™dÄ… wyznaczone trzy progi: 

  • 40 euro – gdy Å›wiadczenie pieniężne nie przekracza 5000 zÅ‚; 
  • 70 euro –  gdy Å›wiadczenie pieniężne jest wyższe od 5000 zÅ‚, ale niższe niż 50 000 zÅ‚; 
  • 100 euro – gdy Å›wiadczenie pieniężne jest równe lub wyższe od 50 000 zÅ‚. 

Dodatkowo wprowadzono mechanizm zapobiegajÄ…cy nadużywaniu prawa do rekompensat. JednoczeÅ›nie przyjÄ™to, że podmiot publiczny nie bÄ™dzie musiaÅ‚ dochodzić rekompensaty za poniesione koszty zwiÄ…zane z odzyskiwaniem należnoÅ›ci, gdy jej wysokość jest równa lub wyższa od wynagrodzenia za dostawÄ™ towaru lub wykonanie usÅ‚ugi.

Nieuzasadnione wydÅ‚użanie terminów zapÅ‚aty stanie siÄ™ czynem nieuczciwej konkurencji 

UzupeÅ‚nienie katalogu czynów nieuczciwej konkurencji (w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji) o dziaÅ‚anie polegajÄ…ce na nieuzasadnionym wydÅ‚użaniu terminów zapÅ‚aty za dostarczone produkty lub wykonane usÅ‚ugi.