Zmiany w zasiłkach, czyli ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego znowelizowana

7.2.2005

8 lutego 2005 r. wchodzą w życie zmiany ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Co się zmieni w zasiłkach chorobowych?

Tak ja dotąd zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Jednak oprócz tego, że na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby traktuje się niemożność wykonywania pracy w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o chorobach zakaźnych i zakażeniach, czy też z powodu przebywania w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego bądź stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej w celu leczenia uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych to także od wejścia w życie nowelizacji traktuje się tak niemożność wykonywania pracy wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów.

Do tej pory regułą było, iż zasiłek chorobowy przysługiwał przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby nie dłużej jednak niż przez 6 miesięcy, a jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została gruźlicą - nie dłużej niż przez 9 miesięcy. Obecnie czas ten został określony ilością dni, a nie miesięcy, co oznacza, że zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została gruźlicą - nie dłużej niż przez 270 dni.

Uchylony został przepis, który do tej pory dawał możliwość przedłużenia okresu zasiłkowego o dalsze 3 miesiące w przypadku, gdy ubezpieczony był nadal niezdolny do pracy z powodu choroby, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokowały odzyskanie zdolności do prac. Tym samym nie może takiego przedłużenia orzec już lekarz orzecznik ZUS.

Czy zmieni się wysokość zasiłku chorobowego?

Co do zasady w tym zakresie nie będzie żadnych zmian. Nadal miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku, natomiast miesięczny zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku.

Nieco zmieniają się reguły wypłaty zasiłku w wysokości 100% podstawy wymiaru. Do tej pory miesięczny zasiłek chorobowy wynosił 100% podstawy wymiaru zasiłku, jeżeli niezdolność do pracy:

przypadała w okresie ciąży,
powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy,
trwała nieprzerwanie ponad 90 dni, począwszy od 91 dnia tej niezdolności.

W obecnym brzmieniu zarówno ciąża jak i wypadek w drodze do pracy lub z pracy pozostają powodem wypłaty 100%, jednak trzeci z powodów to niezdolność do pracy lub niemożność wykonywania pracy, która powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.

Czy zmienią się zasady wypłaty świadczenia rehabilitacyjnego?

Nadal świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Nadal także przysługuje ono przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy.

Obecnie jednak szczegółowo została uregulowana zasada, zgodnie z którą o powyższych okolicznościach orzeka lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Od orzeczenia lekarza orzecznika ubezpieczonemu przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Poza tym Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia lekarza orzecznika. Natomiast orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie wniesiono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stanowi podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczenia rehabilitacyjnego.

Świadczenie rehabilitacyjne nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub do świadczenia przedemerytalnego – tak jak dotychczas. Dodano jednak do tego katalogu osobę uprawnioną do urlopu dla poratowania zdrowia, udzielonego na podstawie odrębnych przepisów.

Czy zmieni się wysokość świadczenia rehabilitacyjnego?

Tak. Do tej pory świadczenie rehabilitacyjne wynosiło 75% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, a jeżeli niezdolność do pracy powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy albo jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży - 100% tej podstawy.

Po zmianie świadczenie rehabilitacyjne wynosi 90% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy, 75% tej podstawy za pozostały okres, a jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży - 100% tej podstawy.

Dla celów obliczenia świadczenia rehabilitacyjnego podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia tego świadczenia podlega waloryzacji według następujących zasad:

jeżeli pierwszy dzień okresu, na który przyznano świadczenie rehabilitacyjne, przypada w l kwartale kalendarzowym danego roku, podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia tego świadczenia ulega podwyższeniu o procent wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych w III kwartale w stosunku do l kwartału ubiegłego roku kalendarzowego,
jeżeli pierwszy dzień okresu, na który przyznano świadczenie rehabilitacyjne, przypada w II kwartale kalendarzowym danego roku, podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia tego świadczenia ulega podwyższeniu o procent wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych w IV kwartale w stosunku do II kwartału ubiegłego roku kalendarzowego,
jeżeli pierwszy dzień okresu, na który przyznano świadczenie rehabilitacyjne, przypada w III kwartale kalendarzowym danego roku, podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia tego świadczenia ulega podwyższeniu o procent wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych w l kwartale tego roku kalendarzowego w stosunku do III kwartału ubiegłego roku kalendarzowego,
jeżeli pierwszy dzień okresu, na który przyznano świadczenie rehabilitacyjne, przypada w IV kwartale kalendarzowym danego roku, podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia tego świadczenia ulega podwyższeniu o procent wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych w II kwartale tego roku kalendarzowego w stosunku do IV kwartału ubiegłego roku kalendarzowego.

Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", w terminie do ostatniego dnia każdego kwartału kalendarzowego, wskaźnik waloryzacji obowiązujący w następnym kwartale.

Czy zmieniają się zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłków przysługujących ubezpieczonym będącym pracownikami?

Tak i to znacznie. Do tej pory podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowiło przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 6 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Obecnie po zmianie za okres 12 miesięcy kalendarzowych. Poza tym jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem okresu tych 12 miesięcy, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.

Nadal obowiązuje zasada, zgodnie z którą podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za jeden dzień niezdolności do pracy stanowi jedna trzydziesta część wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku. Jednak podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia uzyskanego u płatnika składek w okresie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w trakcie którego powstała niezdolność do pracy, a nie jak dotychczas z uwzględnieniem wynagrodzenia uzyskanego w okresie ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje zasiłek. W związku z tym uległy także zmianie zasady obliczania przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Uchylony został przepis regulujące zasady waloryzacji zasiłku chorobowego w przypadku upływu 6-miesięcznego okresu zasiłkowego i przedłużenia wypłaty (gdyż takiej możliwości przedłużenia wypłaty już nie ma).

Czy zmieniają się zasady dokumentowania niezdolności do pracy?

W zasadzie nie. Został jedynie dodany przepis, który wskazuje jak należy dokumentować niemożność wykonywania pracy z powodu poddania się niezbędnym badaniom lekarskim. Przepis ten stanowi, iż przyczynę niemożności wykonywania pracy wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz niezdolności do pracy wskutek poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów określa zaświadczenie wystawione przez lekarza na zwykłym druku.

Czy coś się zmieni w kodeksie pracy?

Tak. Chodzi o zmiany w przepisie dającym możliwość rozwiązania z pracownikiem umowy bez wypowiedzenia. Zasada pozostaje ta sama, to znaczy pracodawca tak jak do tej pory może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa dłużej niż 3 miesiące gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy. Jednak drugi powód został zmodyfikowany. Do tej pory pracodawca mógł rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę wtedy, gdy niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwała dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową, a obecnie gdy niezdolność ta trwa dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową.

Druga zmiana w kodeksie pracy to oczywiście ta dotycząca świadczeń przysługujące w okresie czasowej niezdolności do pracy. Obecnie dodany został trzeci powód wypłaty pracownikowi takiego świadczenia, tzn. niezdolność pracownika do pracy wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów - w okresie nie przekraczającym 33 dni w roku kalendarzowym - pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia.

Co z dotychczasowymi zasiłkami?

Zasiłki chorobowe, do których prawo powstało przed dniem wejścia w życie ustawy, wypłaca się na warunkach i w wysokości określonych w przepisach dotychczasowych, za cały okres nieprzerwanej niezdolności do pracy. Okres wypłaty zasiłku chorobowego nie może być krótszy niż 182 dni, a w przypadku gdy okres zasiłkowy zostanie przedłużony, nie może trwać dłużej niż 270 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą - nie dłużej niż 360 dni. Zasada ta ma odpowiednie zastosowanie do świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego, macierzyńskiego i opiekuńczego.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2005 r., Nr 10, poz. 71),
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. 1999 r., Nr 60, poz. 636 ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl