Opodatkowanie praw autorskich - opinia prawna

Stan faktyczny

Niemiecki kontrahent, z którym mamy umowę o stałej współpracy, wypożyczył nam program AutoCad do konstruowania wyrobów, które produkujemy. Jako potwierdzenie otrzymaliśmy pismo stwierdzające oddanie programu do dyspozycji naszej firmie (nie została określona wartość programu, ani czas na jaki został wypożyczony). Czy czynność ta powinna być w jakiś sposób opodatkowana? Czy wymaga szczególnej umowy?

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

• Ustawa z dnia 12 listopada 1965 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. 1965 r., Nr 46, poz. 290 ze zmianami),

  

• Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity: Dz. U. 2000 r., Nr 80, poz. 904 ze zmianami),

• Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jednolity: Dz. U. 2000 r., Nr 54, poz. 654 ze zmianami).

Program komputerowy

Pierwszą, właściwie zasadniczą kwestią do omówienia jest udostępnienie Państwu korzystania z programu AutoCad i prawa autorskie do niego.

Program komputerowy, jak szereg innych przejawów twórczości chroniony jest postanowieniami z zakresu prawa autorskiego. Nawet w przypadku podmiotu zagranicznego należy się z nim liczyć, gdyż oprócz ustawy obowiązującej w obrębie naszego kraju obowiązują nas jeszcze postanowienia konwencji międzynarodowych.

W opisanym przypadku w pierwszej kolejności należy odnieść się do przepisów ustawy Prawo prywatne międzynarodowe (rozstrzygającą, które prawo jest właściwe w przypadku, gdy podmioty uczestniczące w danym stosunku prawnym pochodzą co najmniej z dwóch państw). Zgodnie z jego artykułem 27 jeżeli strony nie mają siedziby albo miejsca zamieszkania w tym samym państwie i nie dokonały wyboru prawa (a tak wynika z opisanego stanu faktycznego), stosuje się do zobowiązań z umowy o przeniesienie praw autorskich - prawo państwa, w którym w chwili zawarcia umowy ma siedzibę albo miejsce zamieszkania nabywca tych praw. Dlatego też z powyższych przyczyn wszelkie uwagi dotyczące praw autorskich do przedmiotowego programu komputerowego omawiać będziemy na podstawie polskiej ustawy o prawach autorskich jako obowiązującej w tym wypadku.

Z opisanego stanu faktycznego wynika, iż na dzień dzisiejszy korzystacie Państwo z programu komputerowego bezumownie. Istotną kwestią jest to, iż nie wiadomo, czy ów niemiecki kontrahent w ogóle miał/ma prawo udostępniać komukolwiek ten program, czyli posiada licencję (prawo korzystania z programu komputerowego) na niego z możliwością udzielania tzw. sublicencji. Prawo do udzielania sublicencji, czyli udzielania zezwolenia na korzystanie z utworu (tu programu komputerowego) w tym samym zakresie co sama licencja posiada ten podmiot - licencjobiorca, który posiada wyraźny zapis o tym w umowie. Zakładając, iż Państwa niemiecki kontrahent dysponuje taką umową, pozostaje do rozstrzygnięcia, czy sublicencji, z jakiej Państwo niewątpliwie korzystacie udzielił Państwu w sposób właściwy, zgodny z wymogami przepisów.

Od razu należy stwierdzić, iż niestety nie. Bowiem zgodnie z wymaganiami stawianymi przez przepisy ustawy Prawo autorskie umowa taka (bez względu na jej szczegóły) dla swej ważności musi zostać zawarta w formie pisemnej. Oświadczenie Państwa kontrahenta, o jakim wspominacie Państwo, z całą pewnością taką umową nie jest, gdyż o formie pisemnej można mówić wtedy, gdy dwie strony pod postanowieniami typowymi dla tego rodzaju stosunku prawnego złoża swoje podpisy. Nie może mieć tu miejsca zatem jednostronność. Poza tym, zgodnie z postanowieniami prawa autorskiego, umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu obejmować ma pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione. Poza tym regułą jest odpłatność takiej umowy, nieodpłatność musi wynikać wprost z jej postanowień. Jeżeli natomiast w umowie nie określono wysokości wynagrodzenia autorskiego, wysokość wynagrodzenia określa się z uwzględnieniem zakresu udzielonego prawa oraz korzyści wynikających z korzystania z utworu.

Z powyższych rozważań wynika, iż najlepszym posunięciem w tej chwili byłoby zawarcie z niemieckim kontrahentem pisemnej umowy licencyjnej (bądź sublicencyjnej). Stanowiłoby to coś w rodzaju próby uzdrowienia sytuacji, której nie sposób ocenić do końca trafnie z racji zaistniałych okoliczności. Poza tym zawarcie takiej umowy zagwarantuje Państwu pewne bezpieczeństwo. Posiadając umowę, a więc nabywając w sposób ważny prawo do korzystania z tego programu komputerowego - w razie potrzeby - będziecie mogli Państwo powoływać się między innymi na artykuł 55 prawa autorskiego, zgodnie z którym (ustęp 2) „jeżeli utwór ma wady prawne, zamawiający może od umowy odstąpić i żądać naprawienia poniesionej szkody”. Wadą prawną byłaby między innymi taka sytuacja, gdy Państwa niemiecki kontrahent nie był uprawniony do udzielania sublicencji na ów program.

Przepisy Prawa autorskiego zawierają przepisy szczególne odnoszące się do programów komputerowych. Z punktu widzenia opisanego stanu faktycznego istotnym jest przepis artykułu 74 ustęp 4, zgodnie z którym autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego obejmują prawo do:

1. trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu komputerowego w całości lub w części jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie; w zakresie, w którym dla wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania i przechowywania programu komputerowego niezbędne jest jego zwielokrotnienie, czynności te wymagają zgody uprawnionego,

2. tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub jakichkolwiek innych zmian w programie komputerowym, z zachowaniem praw osoby, która tych zmian dokonała,

3. rozpowszechniania, w tym użyczenia lub najmu, programu komputerowego lub jego kopii.

Treść przytoczonego powyżej przepisu potwierdza jednoznacznie tezę, iż użyczenie (jakie najprawdopodobniej miało miejsce w Państwa przypadku) należy do zakresu praw autorskich majątkowych. Wszystkie powyższe uwagi mają znaczenie ze względu na możliwość skorzystania z przepisów dotyczących ochrony praw autorskich, co w opisanym przypadku mogłoby mieć negatywne konsekwencje dla Państwa. Zgodnie z artykułem 79 prawa autorskiego twórca może żądać od osoby, która naruszyła jego autorskie prawa majątkowe, zaniechania naruszenia, wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione, potrójnej wysokości stosownego wynagrodzenia z chwili jego dochodzenia; twórca może również żądać naprawienia wyrządzonej szkody, jeżeli działanie naruszającego było zawinione. Należy tu w taki sam sposób interpretować uprawnienia podmiotu uprawnionego z praw autorskich majątkowych.

Podatki

Z punktu widzenia ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podatek dochodowy z tytułu uzyskanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez podatników przychodów - między innymi - z odsetek, z praw autorskich lub praw pokrewnych, itp. - ustala się w wysokości 10% tych przychodów. Przychodami natomiast z praw autorskich są przychody z korzystania z utworu będącego przedmiotem prawa autorskiego i z rozporządzania takim utworem.

Z drugiej strony, ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych w artykule 16b stanowi, iż amortyzacji podlegają nabyte nadające się do gospodarczego wykorzystania w dniu przyjęcia do używania - między innymi - autorskie lub pokrewne prawa majątkowe,  licencje, itp. o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane przez niego do używania na podstawie umowy licencyjnej (sublicencji), umowy najmu, dzierżawy lub umowy, zwane wartościami niematerialnymi i prawnymi.

W Państwa przypadku, w związku z nieodpłatnym nabyciem omawianego programu komputerowego, należy uwzględnić przepis artykułu 12 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, zgodnie z którym przychodami są - między innymi - Orzeczenia wartość otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw, a także wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń, z wyjątkiem świadczeń związanych z używaniem środków trwałych otrzymanych przez zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, spółki użyteczności publicznej z wyłącznym udziałem jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków od Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków w nieodpłatny zarząd lub używanie. Wynika z powyższego, iż podatku dochodowym będziecie państwo zmuszeni uwzględnić ów program.

Pozostaje jeszcze problem określenia jego wartości. Powołany już artykuł 12 tej samej ustawy, w ustępie 6 stanowi, iż wartość nieodpłatnych świadczeń ustala się:

• jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia - według cen stosowanych wobec innych odbiorców, 

• jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione - według cen zakupu, 
  jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu - w wysokości równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu,

• w pozostałych przypadkach - na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.

Vat

Jeśli chodzi o podatek od towarów i usług, to ustawa zawiera tylko wyraźne zwolnienie od podatku udzielanie licencji lub upoważnienie do korzystania z licencji oraz przeniesienie autorskiego prawa majątkowego w rozumieniu przepisów prawa autorskiego - w odniesieniu do programu komputerowego - bez pobrania należności na rzecz placówek oświatowych. Zatem wynika z tego, iż pomimo nieodpłatności powstał obowiązek zapłacenia podatku vat. W związku z brakiem jakichkolwiek innych zwolnień korzystania z praw autorskich należy przyjąć podstawową stawkę vat, czyli 22%.