Nadając klauzulę wykonalności sąd nie pilnuje wysokości odsetek

Od 20 lutego 2006 r. obowiązują przepisy o odsetkach maksymalnych (art. 359 § 2[1]-2[3] kodeksu cywilnego). Ustawodawca zadecydował, iż maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne). Na dzień sporządzenia tej informacji wynoszą one 28%. Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne.

Gdyby zatem zawarta została umowa, w której odsetki ustalono by na 40%, to sąd - w razie wniesienia przez wierzyciela powództwa przeciwko dłużnikowi - zasądziłby od dłużnika kwotę główną wraz odsetkami maksymalnymi, a nie z tymi, które wynikałyby z umowy.

Prawo przewiduje jednak także inne sposoby dochodzenia należności, niż uzyskanie wyroku sądowego. Do wszczęcia egzekucji komorniczej potrzebny jest tytuł wykonawczy, czyli tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności (art. 776 kodeksu postępowania cywilnego). Tytułami egzekucyjnymi - poza wyrokami sądów - są także m.in.

• akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub uiszczenia rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie oznaczonych, albo też obowiązek wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, lokalu, nieruchomości lub statku wpisanego do rejestru gdy termin zapłaty, uiszczenia lub wydania jest w akcie wskazany;

• akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy akt określa warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia przeciwko dłużnikowi egzekucji na podstawie tego aktu o całość lub część roszczenia, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności;

• akt notarialny, w którym właściciel nieruchomości albo wierzyciel wierzytelności obciążonych hipoteką, niebędący dłużnikiem osobistym, poddał się egzekucji z obciążonej nieruchomości albo wierzytelności, w celu zaspokojenia wierzyciela hipotecznego, jeżeli wysokość wierzytelności podlegającej zaspokojeniu jest w akcie określona wprost albo oznaczona za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, i gdy akt określa warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia egzekucji o część lub całość roszczenia, jak również wskazany jest termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności.

Gdy wierzyciel dysponuje takim aktem, w którym dłużnik poddał się egzekucji, nie musi wszczynać postępowania sądowego o zapłatę. Wystarczy, że wystąpi do sądu o nadanie aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności, po czym może skierować do komornika wniosek o wszczęcie egzekucji.

Co zatem będzie, jeżeli w takim akce notarialnym strony ustalą odsetki wyższe od maksymalnych? Jak już wiemy, taka sprawa trafi do sądu dopiero na etapie postępowania o nadanie klauzuli wykonalności. Postępowanie to ma bardzo ograniczony zakres. Sąd nie bada zasadności treści tytułu egzekucyjnego (postanowienie SN z dnia 5 września 1967 r., I CZ 20/67, OSPiKA 1968, nr 5 poz. 90), lecz czy przedstawiony mu dokument nadaje się do wykonania w drodze egzekucji.

Pojawiło się więc pytanie (zadane na tle konkretnej sprawy przez sąd II instacji Sądowi Najwyższemu): Czy w ramach prowadzonego postępowania klauzulowego o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu, w którym dłużnik poddał się egzekucji (art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c.) dopuszczalna jest ocena materialnoprawnej ważności czynności prawnej - zastrzeżenia umownego o odsetkach za opóźnienie (art, 481 § 1 k.c.)?

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu zagadnienia w dniu 7 marca 2008 r. wydał uchwałę o następującej treści:

W postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu, w którym dłużnik poddał się egzekucji (art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c.), nie jest dopuszczalna ocena ważności czynności prawnej.

Sąd nadający klauzulę wykonalności nie może zatem oceniać, czy postanowienie umowne o odsetkach jest zgodne z prawem, czy też nie. Dłużnik nie jest jednak pozbawiony możliwości obrony. Może bowiem wnieść - już po wszczęciu egzekucji - powództwo przeciwegzekucyjne o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2008 r., sygn. akt III CZP 155/07

Zespół
e-prawnik.pl