Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie Kodeksu rodzinnego i opiekuÅ„czego oraz niektórych innych ustaw, wprowadzajÄ…cy do polskiego systemu prawnego możliwość pozasÄ…dowego rozwiÄ…zania małżeÅ„stwa. Projekt Ministerstwa SprawiedliwoÅ›ci przewiduje, że rozwód bÄ™dzie możliwy na podstawie zgodnych oÅ›wiadczeÅ„ małżonków skÅ‚adanych przed kierownikiem urzÄ™du stanu cywilnego.
Nowe rozwiązania w prawie rodzinnym - możliwość rozwodu przed urzędem stanu cywilnego - projekt już w Sejmie
Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuÅ„czy oraz niektórych innych ustaw (projekt deregulacyjny), przedÅ‚ożony przez Ministra SprawiedliwoÅ›ci, i przekazaÅ‚a go do Sejmu.
Projekt przewiduje wprowadzenie tzw. zgodnych rozwodów, czyli nowego sposobu rozwiÄ…zania małżeÅ„stwa poprzez rozwód pozasÄ…dowy. Zgodnie z propozycjÄ…, jeÅ›li małżonkowie zgadzajÄ… siÄ™ na rozwód, bÄ™dzie on mógÅ‚ siÄ™ odbyć bez udziaÅ‚u sÄ…du – wyÅ‚Ä…cznie przed kierownikiem urzÄ™du stanu cywilnego. RozwiÄ…zanie to odciąży sÄ…dy od tego rodzaju spraw. Nowe przepisy realizujÄ… dziaÅ‚ania deregulacyjne rzÄ…du.
Dotychczas w Polsce rozwiÄ…zanie małżeÅ„stwa byÅ‚o możliwe wyÅ‚Ä…cznie na drodze sÄ…dowej. Małżonkowie, miÄ™dzy którymi nastÄ…piÅ‚ trwaÅ‚y i zupeÅ‚ny rozkÅ‚ad pożycia, i którzy chcieli zgodnie zakoÅ„czyć swoje małżeÅ„stwo, musieli wnieść sprawÄ™ do sÄ…du. Mimo, że Å‚Ä…czÄ…cy ich zwiÄ…zek istniaÅ‚ już tylko formalnie, nie speÅ‚niaÅ‚ swojej spoÅ‚ecznej ani życiowej roli, a jego dalsze trwanie stawaÅ‚o siÄ™ przeszkodÄ… w uregulowaniu spraw osobistych i rozpoczÄ™ciu nowego etapu w życiu.
Projekt resortu sprawiedliwoÅ›ci wychodzi naprzeciw oczekiwaniom spoÅ‚ecznym, wprowadzajÄ…c możliwość prostszego i szybszego zakoÅ„czenia małżeÅ„stw, które faktycznie przestaÅ‚y funkcjonować. Nowe przepisy pozwolÄ… sprawniej rozwiÄ…zywać niesporne sprawy rozwodowe, odciążą sÄ…dy, wzmocniÄ… autonomiÄ™ małżonków i bÄ™dÄ… sprzyjaÅ‚y popularyzacji pozasÄ…dowych metod rozwiÄ…zywania sporów.
- "Proponujemy rozwiÄ…zanie, które uproÅ›ci procedurÄ™ rozwodowÄ… w przypadku peÅ‚nej zgody małżonków i braku przeszkód natury prawnej, a jednoczeÅ›nie zapewni kontrolÄ™ paÅ„stwa oraz ochronÄ™ zasad trwaÅ‚oÅ›ci małżeÅ„stwa i dobra dziecka" - mówiÅ‚ Arkadiusz Myrcha, Wiceminister SprawiedliwoÅ›ci.
- "Każdego roku do sÄ…dów trafia 50-60 tys. pozwów o rozwód, z czego ok. 30-40 % stanowiÄ… małżeÅ„stwa bez maÅ‚oletnich dzieci. Mówimy wiÄ™c o zmianie znacznej, a nie jedynie symbolicznej" – podkreÅ›liÅ‚ Minister.
Najważniejsze rozwiązania
Rozwód przed kierownikiem urzÄ™du stanu cywilnego bÄ™dzie możliwy, gdy:
- małżonkowie są zgodni w sprawie rozwiązania małżeństwa;
- pozostają w związku małżeńskim co najmniej rok;
- nie majÄ… wspólnych maÅ‚oletnich dzieci;
- nastąpił między nimi zupełny i trwały rozkład pożycia;
- nie toczy siÄ™ miÄ™dzy nimi sprawa o rozwód, separacjÄ™ lub unieważnienie małżeÅ„stwa;
- oboje sÄ… obywatelami polskimi lub – w przypadku różnych obywatelstw – majÄ… miejsce zamieszkania w Polsce.
Procedura rozwodu pozasÄ…dowego bÄ™dzie podzielona na dwa etapy. W pierwszym etapie: małżonkowie muszÄ… wspólnie udać siÄ™ do dowolnego urzÄ™du stanu cywilnego i zÅ‚ożyć pisemne zapewnienia przed kierownikiem urzÄ™du stanu cywilnego, które potwierdzajÄ… speÅ‚nienie warunków rozwodu pozasÄ…dowego. Zapewnienia te sÄ… ważne przez 6 miesiÄ™cy.
W drugim etapie: małżonkowie, po upÅ‚ywie co najmniej miesiÄ…ca od zÅ‚ożenia zapewnieÅ„, muszÄ… ponownie wspólnie udać siÄ™ do wybranego urzÄ™du stanu cywilnego (niekoniecznie tego samego, co poprzednio), zÅ‚ożyć przed kierownikiem urzÄ™du stanu cywilnego zgodne oÅ›wiadczenia woli o rozwiÄ…zaniu małżeÅ„stwa oraz oÅ›wiadczenia w tej sprawie.
Rozwód bÄ™dzie ważny po zÅ‚ożeniu zgodnych oÅ›wiadczeÅ„ małżonków i doÅ‚Ä…czeniu przez kierownika urzÄ™du stanu cywilnego do aktu małżeÅ„stwa tzw. wzmianki dodatkowej o jego rozwiÄ…zaniu. Kierownik urzÄ™du stanu cywilnego bÄ™dzie weryfikowaÅ‚ speÅ‚nienie warunków rozwodu pozasÄ…dowego i dokonania odpowiednich wpisów w rejestrze stanu cywilnego. BÄ™dzie mógÅ‚ także odmówić rozwodu.
Kto bÄ™dzie mógÅ‚ skorzystać?
PozasÄ…dowa procedura rozwodowa bÄ™dzie dostÄ™pna dla małżeÅ„stw, miÄ™dzy którymi nastÄ…piÅ‚ zupeÅ‚ny i trwaÅ‚y rozkÅ‚ad pożycia. To podstawowy warunek, bez którego rozwód nie jest możliwy. Dodatkowo konieczne jest speÅ‚nienie kilku wymogów:
- małżonkowie muszą zgodnie chcieć rozwiązać swoje małżeństwo bez orzekania o winie,
- nie majÄ… wspólnych maÅ‚oletnich dzieci,
- ich małżeństwo trwało co najmniej rok,
- miÄ™dzy małżonkami nie toczy siÄ™ już sprawa o rozwód, o separacjÄ™ z żądaniem rozwodu ani o unieważnienie małżeÅ„stwa.
Z proponowanego rozwiÄ…zania bÄ™dÄ… mogli skorzystać zarówno małżonkowie – obywatele polscy, jak i cudzoziemcy zamieszkujÄ…cy w Polsce, ale tylko wówczas, gdy nie posiadajÄ… wspólnego obywatelstwa.
Procedura będzie dostępna tylko wtedy, gdy oboje małżonkowie zgodzą się także na sam tryb jej przeprowadzenia. W każdym przypadku pozostanie możliwość wyboru tradycyjnej drogi sądowej.
- "Zależy nam, by procedura byÅ‚a prosta, przejrzysta i przewidywalna. Wprowadzamy rozwiÄ…zanie, które pozwala na zakoÅ„czenie zwiÄ…zku w sposób szybki i bezkonfliktowy, gdy oboje małżonkowie sÄ… w peÅ‚ni zgodni co do swojej decyzji. JednoczeÅ›nie zachowujemy prawo wyboru - zawsze istnieje możliwość skierowania sprawy do sÄ…du" - zaznaczyÅ‚ Myrcha.
Jak będzie wyglądała procedura?
Projekt przewiduje dwuetapowy tryb pozasądowego rozwiązania małżeństwa.
1. Etap pierwszy – zapewnienia
Małżonkowie wspólnie stawiajÄ… siÄ™ w urzÄ™dzie stanu cywilnego i skÅ‚adajÄ… pisemne zapewnienia, że speÅ‚niajÄ… ustawowe warunki rozwodu. Kierownik USC weryfikuje te przesÅ‚anki na podstawie dokumentów (dowody, akt małżeÅ„stwa, rejestr PESEL), a w razie wÄ…tpliwoÅ›ci może żądać dodatkowych dokumentów. JeÅ›li warunki nie sÄ… speÅ‚nione – odmawia przyjÄ™cia zapewnieÅ„ i wskazuje drogÄ™ sÄ…dowÄ….
Na tym etapie małżonkowie otrzymujÄ… też pouczenie o skutkach rozwodu oraz informacjÄ™ o dostÄ™pnych formach wsparcia w kryzysie małżeÅ„skim. ZÅ‚ożenie zapewnieÅ„ nie oznacza jeszcze rozwodu. Od tego momentu musi upÅ‚ynąć co najmniej miesiÄ…c „na namysÅ‚” (tempus deliberandi). Zapewnienia zachowujÄ… ważność przez 6 miesiÄ™cy – jeÅ›li w tym czasie procedura nie zostanie zakoÅ„czona, konieczne bÄ™dzie jej ponowne rozpoczÄ™cie.
2. Etap drugi – oÅ›wiadczenia
Po upÅ‚ywie co najmniej miesiÄ…ca od zÅ‚ożenia zapewnieÅ„, ale nie później niż w ciÄ…gu 6 miesiÄ™cy, małżonkowie ponownie stawiajÄ… siÄ™ razem w urzÄ™dzie i skÅ‚adajÄ… zgodne oÅ›wiadczenia o rozwiÄ…zaniu małżeÅ„stwa. Każdy z małżonków dodatkowo oÅ›wiadcza, że:
- nastąpił między nimi zupełny i trwały rozkład pożycia.
- nie toczy siÄ™ miÄ™dzy nimi sprawa o rozwód, separacjÄ™ lub unieważnienie małżeÅ„stwa,
- posiadajÄ… obywatelstwo polskie, a w przypadku cudzoziemców, że nie majÄ… wspólnego obywatelstwa i majÄ… miejsce zamieszkania w Polsce,
- nie majÄ… wspólnych maÅ‚oletnich dzieci,
Wszystkie oÅ›wiadczenia – z wyjÄ…tkiem potwierdzenia rozkÅ‚adu pożycia – skÅ‚adane sÄ… pod rygorem odpowiedzialnoÅ›ci karnej. Każdy z małżonków w osobnym oÅ›wiadczeniu potwierdza Å›wiadomość tej odpowiedzialnoÅ›ci.
Kierownik urzędu stanu cywilnego weryfikuje spełnienie przesłanek, a następnie dokonuje wpisu w rejestrze stanu cywilnego. Z chwilą tego wpisu małżeństwo zostaje rozwiązane.
Co ważne rozwód pozasÄ…dowy bÄ™dzie w peÅ‚ni uznawany również w innych paÅ„stwach Unii Europejskiej, na równi z rozwodami orzekanymi przez sÄ…dy.
Skutki prawne
PozasÄ…dowy rozwód wywoÅ‚uje skutki identyczne jak rozwód orzeczony przez sÄ…d, w tym:
- zmianÄ™ stanu cywilnego,
- ustanie wspólnoÅ›ci majÄ…tkowej i obowiÄ…zków małżeÅ„skich,
- możliwość podziaÅ‚u majÄ…tku, ustania dziedziczenia czy dochodzenia alimentów,
- prawo powrotu małżonka rozwiedzionego do nazwiska, które nosiÅ‚ przed zawarciem małżeÅ„stwa
Projekt przewiduje także możliwość unieważnienia rozwodu pozasÄ…dowego w razie wad oÅ›wiadczeÅ„ woli – w takim przypadku sprawÄ™ rozstrzygać bÄ™dzie sÄ…d.
Koszty i opłaty
Projekt przewiduje odpÅ‚atność za czynnoÅ›ci urzÄ™dowe – 300 zÅ‚ za każdy z dwóch etapów procedury oraz 20 zÅ‚ opÅ‚aty skarbowej za wydanie stosownego zaÅ›wiadczenia.
Kiedy nowe przepisy mają wejść w życie?
Projekt został skierowany do prac parlamentarnych. Nowe przepisy mają wejść w życie po upływie 12 miesięcy od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.