Bieg terminu określonego w art. 401 § 1 - Wyrok SN z 9.1.2015 r., V CSK 180/14

Dla sposobu obliczenia terminu określonego w art. 401 § 1 KSH należy stosować reguły przewidziane w art. 111 KC w zw. z art. 2 KSH, skoro z przepisów KSH nie wynika nic innego. Nie ma wątpliwości co do tego, że minimalny 21 - dniowy termin dla skutecznego zgłoszenia żądania o uzupełnienie agendy walnego zgromadzenia akcjonariuszy powinien wpłynąć zawsze przed wyznaczonym terminem zgromadzenia. Bieg terminu określonego w art. 401 § 1 zdanie trzecie KSH powinien zakończyć się jeden dzień przed wyznaczonym terminem walnego zgromadzenia akcjonariuszy, a - rozpoczynać się w dniu zgłoszenia żądana uzupełnienia porządku obrad walnego zgromadzenia akcjonariuszy. Chodzi tu bowiem o zgłoszenie takiego "żądania” nie później niż dwadzieścia jeden dni przed terminem zgromadzenia, a więc właśnie przynajmniej tyle dni powinno składać się na okres poprzedzający odbycie walnego zgromadzenia akcjonariuszy uzupełnionym porządkiem dziennym (tzw. okres minimalny). Nie można zatem zgodzić się ze stanowiskiem, że dla ustalenia tego okresu nie może być jednak wliczony dzień, w którym doszło do zgłoszenia żądania uzupełnienia porządku walnego zgromadzenia akcjonariuszy.

Podjęcie uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad nie jest naruszeniem jedynie reguł proceduralnych, stanowi ono bowiem działanie sprzeczne z normą iuris cogentis (art. 404 § 1 KSH), przewidującą ogólny zakaz podejmowania uchwały, jeżeli in concreto nie pojawi się sytuacja przewidziana w art. 404 § 1 in fine KSH”.

Fundusz Inwestycyjny Otwarty (dalej: Powód) wystąpił przeciwko spółce publicznej – „Y.” S.A. (dalej: Pozwana) z żądaniem stwierdzenia nieważności dwóch uchwał, podjętych przez Zwyczajne Walne Zgromadzenie Pozwanej (dalej: ZWZ) w czerwcu 2012 r. Przedmiotowe żądanie oparto na zarzucie naruszenia art. 404 § 1 KSH w zw. z art. 401 § 1 KSH, poprzez ujęcie w porządku dziennym ZWZ z naruszeniem terminu, żądania uzupełnienia tego porządku, przewidzianego w art. 401 § 1 KSH i w ten sposób naruszenie art. 404 § 1 KSH.

SO stwierdził nieważność uchwał objętych pozwem po ustaleniu następującego stanu faktycznego. W ocenie SO, zmiany w porządku obrad WZA nie zostały zgłoszone w terminie wskazanym w art. 401 § 1 zd. trzecie KSH (terminie 21 dni), co uzasadniało żądanie stwierdzenia nieważności obu uchwał na podstawie art. 415 § 1 KSH.

Apelacja Pozwanej spółki została oddalona. SA podzielił ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji. Akceptował stanowisko tego Sądu, że doszło do zgłoszenia spóźnionego żądania o uzupełnienie porządku dziennego obrad ZWZ. Zdaniem SA, art. 401 KSH ma na celu ochronę akcjonariuszy mniejszościowych i zapewnia im wpływ na tworzenie porządku obrad walnych zgromadzeń. Naruszenie wymogów proceduralnych objętych art. 401 KSH należy zaś do naruszeń ustawowych regulacji proceduralnych, zawsze doniosłych z punktu widzenia treści podjętej uchwały, tj. mogących mieć wpływ na jej treść w okolicznościach konkretnego przypadku. Przepisy art. 401, art. 402 § 2 i art. 404 § 1 KSH mają bowiem na celu niedopuszczenie do podejmowania uchwał będących zaskoczeniem dla akcjonariuszy.

Pozwana wniosła skargę kasacyjną, w której podniosła następujące zarzuty prawa materialnego: naruszenia art. 401 § 1 zdanie 3 KSH, naruszenia art. 111 KC w zw. z art. 2 KSH, a także naruszenia art. 425 § 1 KSH. Skarżąca wnosiła o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu Okręgowego i orzeczenie co do istoty sprawy przez oddalenie powództwa, ewentualnie – o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.

Wyrokiem z 9.1.2015 r. SN oddalił skargę kasacyjną Pozwanej.

KSH w sposób jednoznaczny nie określa, czy do terminów związanych z walnym zgromadzeniem powinny być wliczane: dzień dokonania czynności zwołania zgromadzenia (rozszerzenia porządku obrad) oraz dzień odbycia zgromadzenia. Powyższy problem został już dawno temu zidentyfikowany zarówno przez doktrynę (A. Bartosik, A. Piskorz, Praktyczne aspekty obliczania terminów związanych z walnym zgromadzeniem spółki publicznej, Przegląd Corporate Governance 2/2013 s. 41 i nast.), jak i judykaturę (por. wyrok SN z 8.2.2008 r., I CSK 399/07), zaś komentowane orzeczenie stanowi ważny głos w tej dyskusji.

SN zajął w nim bowiem jednoznaczne stanowisko, że dla sposobu obliczenia terminu określonego w art. 401 § 1 KSH należy stosować reguły przewidziane w art. 111 KC w zw. z art. 2 KSH, skoro z przepisów KSH nie wynika nic innego. W świetle powyższego stwierdzenia Sąd uznał, że nie ma wątpliwości co do tego, że minimalny 21-dniowy termin dla skutecznego zgłoszenia żądania o uzupełnienie porządku obrad walnego zgromadzenia powinien wpłynąć zawsze „przed wyznaczonym terminem zgromadzenia”. Do ustalenia pozostawała tylko kwestia określenia początku tego terminu. W tym zakresie SN nie przychylił się do wykładni przyjętej przez Sąd I oraz II instancji, zgodnie z którą – stosując art. 111 § 2 KC – przy obliczeniu omawianego terminu nie powinno się uwzględniać dnia, w którym nastąpiło zdarzenie będące początkiem tego terminu.

Zdaniem SN treść art. 401 § 1 KSH nie uzasadnia takiej wykładni, ponieważ przepis ten tworzy jedynie punkt graniczny upływu okresu poprzedzającego datę walnego zgromadzenia (dzień przed jego odbyciem). Swój pogląd Sąd uzasadnił tym, że skoro uprawniony akcjonariusz może wykonać swoje uprawnienia korporacyjne nawet w okresie dłuższym niż 21 dni przed dniem zgromadzenia, to – w opinii Sądu – nie sposób przyjmować, że początek tego terminu biegnie od dnia następnego po dniu zgłoszenia żądania zarządowi przy założeniu, iż wspomniane zgłoszenie stanowi „zdarzenie” w rozumieniu art. 111 § 2 KC. Jedynie na marginesie należy zauważyć, że w tym samym orzeczeniu SN wskazał, że wprawdzie do obliczania terminu związanego z żądaniem uzupełnienia porządku obrad walnego zgromadzenia powinno się wliczać dzień dokonania czynności w postaci złożenia przez akcjonariusza stosowanego żądania, to już o odniesieniu do obliczania terminu na zwołanie obrad walnego zgromadzenia (art. 4022 KSH przewiduje, że wskazane w nim zgłoszenie w spółkach publicznych powinno być dokonane „co najmniej na dwadzieścia sześć dni przed terminem walnego zgromadzenia”) dzień dokonania czynności zwołania nie powinien być wliczany. Innymi słowy, w tym przypadku – zdaniem Sądu – pomiędzy ogłoszeniem a terminem zgromadzenia powinien upłynąć okres 26 dni, bez wliczania do tego okresu dnia ogłoszenia i dnia odbycia zgromadzenia. Tak istotne dla praktyki rozbieżności w zasadach, które powinny mieć zastosowanie w odniesieniu do sposobu obliczania terminów na gruncie przepisów KSH, SN uzasadnił przy tym faktem, że stylizacja przepisów KSH w zakresie obliczania odpowiednich terminów dotyczących różnych zdarzeń, które mogą nastąpić „przed terminem walnego zgromadzenia” jest bardzo różna, co skutkuje koniecznością stosowania odmiennych zasad w odniesieniu do każdego z tych przepisów.

Niewątpliwie należy zauważyć, że komentowane w ramach niniejszej glosy stanowisko SN z jednej strony zawiera jednoznaczną interpretację art. 401 § 1 zdanie 3 KSH w zakresie sposobu obliczania terminu na uzupełnienie porządku obrad walnego zgromadzenia, z drugiej zaś ukazuje jak bardzo konieczne jest dokonanie systemowej regulacji w zakresie sposobu obliczania wszystkich terminów na gruncie KSH, skoro – zdaniem Sądu – w chwili obecnej zasady obliczania każdego terminu wskazanego w KSH powinny być oceniane ad casum, w zależności od literalnego brzmienia każdego z przepisów.

Sytuacja taka z pewnością nie sprzyja bezpieczeństwu obrotu prawnego i wymaga pilnej interwencji Ustawodawcy.

Joanna Czekaj

adwokat

adwokat