Czy działanie wichury to już stan klęski żywiołowej?
Kiedy może być wprowadzony stan klęski żywiołowej?
Stan klęski żywiołowej może być wprowadzony dla zapobieżenia skutkom lub usunięcia skutków katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej.
Czym w rozumieniu prawa jest klęska żywiołowa?
Klęska żywiołowa to katastrofa naturalna lub awaria techniczna, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach. Pomoc i ochrona w takich sytuacjach mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem.
Gdzie może zostać wprowadzony stan klęski żywiołowej?
Stan klęski żywiołowej może być wprowadzony na obszarze, na którym wystąpiła klęska żywiołowa, a także na obszarze, na którym wystąpiły lub mogą wystąpić skutki tej klęski.
Jak długo może trwać stan klęski żywiołowej?
Stan klęski żywiołowej wprowadza się na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni. Zasadą jest, iż ma to być czas niezbędny dla zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia. Jednak stan klęski żywiołowej może zostać przedłużony na czas oznaczony. Można tego dokonać Rada Ministrów w drodze rozporządzenia pod warunkiem uzyskania zgody na przedłużenie od Sejmu.
Zniesienia stanu klęski żywiołowej dokonuje także Rada Ministrów w drodze rozporządzenia. Znosi ona stan klęski żywiołowej na całym obszarze jego obowiązywania lub na części tego obszaru przed upływem czasu, na który został wprowadzony. Oczywiście dla zniesienia konieczne jest, by przyczyny, które były powodem jego wprowadzenia ustały.
Kto wprowadza stan klęski żywiołowej?
Ze względu na wyjątkowość sytuacji jaką jest stan klęski żywiołowej, może go wprowadzić Rada Ministrów. Robi to w drodze rozporządzenia z własnej inicjatywy lub na wniosek właściwego wojewody.
Rozporządzenie Rady Ministrów w swej treści musi określać:
- przyczyny i datę wprowadzenia stanu klęski żywiołowej,
- obszar i czas trwania stanu klęski żywiołowej,
- rodzaje niezbędnych ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela.
Jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono tylko na obszarze gminy, działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia kieruje wójt (burmistrz, prezydent miasta). Gdy dotyczy to więcej niż jednej gminy wchodzącej w skład powiatu - starosta, więcej niż jednego powiatu wchodzącego w skład województwa - wojewoda lub ewentualnie minister właściwy do spraw wewnętrznych lub inny minister jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż jednego województwa.
Organy te działają odpowiednio przy pomocy:
- gminnego zespołu reagowania,
- powiatowego zespołu reagowania kryzysowego,
- wojewódzkiego zespołu reagowania kryzysowego oraz
- Rządowego Zespołu Koordynacji Kryzysowej.
Ograniczenie wolności i praw obywatelskich
W stanie klęski żywiołowej może zajść potrzeba ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela.
Kogo mogą dotyczyć ograniczenia praw i wolności?
Ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej stosuje się do osób fizycznych zamieszkałych lub czasowo przebywających na obszarze, na którym został wprowadzony stan klęski żywiołowej, oraz odpowiednio do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, mających siedzibę lub prowadzących działalność na obszarze, na którym został wprowadzony stan klęski żywiołowej.
Ograniczenia te mogą mieć różny charakter w zależności od tego, jakie wystąpiły w danej sytuacji potrzeby. Mogą one polegać na:
- zawieszeniu działalności określonych przedsiębiorców,
- nakazie lub zakazie prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju,
- nakazaniu pracodawcy oddelegowania pracowników do dyspozycji organu kierującego działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia,
- całkowitej lub częściowej reglamentacji zaopatrzenia w określonego rodzaju artykuły,
- obowiązku poddania się badaniom lekarskim, leczeniu, szczepieniom ochronnym oraz stosowaniu innych środków profilaktycznych i zabiegów, niezbędnych do zwalczania chorób zakaźnych oraz skutków skażeń chemicznych i promieniotwórczych,
- obowiązku poddania się kwarantannie,
- obowiązku stosowania środków ochrony roślin lub innych środków zapobiegawczych niezbędnych do zwalczania organizmów szkodliwych dla ludzi, zwierząt lub roślin,
- obowiązku stosowania określonych środków zapewniających ochronę środowiska,
- obowiązku stosowania środków lub zabiegów niezbędnych do zwalczania chorób zakaźnych zwierząt,
- obowiązku opróżnienia lub zabezpieczenia lokali mieszkalnych bądź innych pomieszczeń,
- dokonaniu przymusowych rozbiórek i wyburzeń budynków lub innych obiektów budowlanych albo ich części,
- nakazie ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, obszarów i obiektów,
- nakazie lub zakazie przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach,
- zakazie organizowania lub przeprowadzania imprez masowych,
- nakazie lub zakazie określonego sposobu przemieszczania się,
- wykorzystaniu, bez zgody właściciela lub innej osoby uprawnionej, nieruchomości i rzeczy ruchomych,
- zakazie prowadzenia strajku w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach,
- ograniczeniu lub odstąpieniu od określonych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, jednakże w zakresie niepowodującym bezpośredniego narażenia życia lub zdrowia pracownika.
Pracownicy zatrudnieni u pracodawcy, wobec którego został wydany nakaz prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju, mogą zostać poddane ograniczeniom polegającym na przykład na obowiązku pracy w niedziele, święta i dni wolne od pracy wynikające z rozkładu czasu pracy w pięciodniowym tygodniu pracy, w tym wydłużeniu okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy, na zasadach określonych w Kodeksie pracy lub powierzeniu pracownikowi wykonywania pracy innego rodzaju niż wynikający z nawiązanego stosunku pracy.
Ograniczeniom tym jednak nie mogą zostać poddani pracownicy młodociani, osoby niepełnosprawne oraz kobiety w ciąży i karmiące.
Dalsze ograniczenia mogą być wprowadzane w przypadku, gdy siły i środki, którymi dysponuje wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta lub wojewoda albo pełnomocnik, są niewystarczające.
Ograniczenia jakie można wtedy wprowadzić to obowiązek świadczeń osobistych i rzeczowych polegających na:
- udzielaniu pierwszej pomocy osobom, które uległy nieszczęśliwym wypadkom,
- czynnym udziale w działaniu ratowniczym lub wykonywaniu innych zadań wyznaczonych przez kierującego akcją ratowniczą,
- wykonywaniu określonych prac,
- oddaniu do używania posiadanych nieruchomości lub rzeczy ruchomych,
- udostępnieniu pomieszczeń osobom ewakuowanym,
- użytkowaniu nieruchomości w określony sposób lub w określonym zakresie,
- przyjęciu na przechowanie i pilnowaniu mienia osób poszkodowanych lub ewakuowanych,
- zabezpieczeniu zagrożonych zwierząt, a w szczególności dostarczaniu paszy i schronienia,
- zabezpieczeniu zagrożonych roślin lub nasion,
- pełnieniu wart,
- zabezpieczeniu własnych źródeł wody pitnej i środków spożywczych przed ich zanieczyszczeniem, skażeniem lub zakażeniem, a także udostępnianiu ich dla potrzeb osób ewakuowanych lub poszkodowanych, w sposób wskazany przez organ nakładający świadczenie,
- zabezpieczeniu zagrożonych dóbr kultury.
Od obowiązku świadczeń osobistych mogą jednak zostać zwolnione:
- osoby do 16 roku życia i powyżej 60 roku życia,
- osoby chore, niepełnosprawne, kobiety w ciąży i kobiety karmiące,
- osoby sprawujące opiekę nad dziećmi do lat 8, nad chorymi lub osobami niepełnosprawnymi.
Kto może wprowadzić niezbędne ograniczenia praw i wolności?
W granicach, które wyznacza rozporządzenie Rady Ministrów, o wprowadzeniu ograniczeń praw i wolności człowieka i obywatela decydują w zależności od konkretnej sytuacji:
- wójt (burmistrz, prezydent miasta) albo pełnomocnik robiąc to w drodze zarządzenia albo decyzji,
- starosta albo pełnomocnik czyniąc to w drodze zarządzenia albo decyzji,
- wojewoda albo pełnomocnik robiąc to w drodze rozporządzenia albo decyzji.
Każdy z tych aktów powinien zawierać:
- podstawę prawną,
- określenie zakresu i rodzaju ograniczeń,
- określenie obowiązanych podmiotów,
- miejsce, dzień i godzinę osobistego stawiennictwa lub realizacji innych ograniczeń,
- czas trwania ograniczeń,
- pouczenie o odpowiedzialności karnej lub innych skutkach prawnych naruszenia rozporządzenia, zarządzenia lub decyzji.
W przypadku stanu klęski żywiołowej mogą być także wprowadzane ograniczenia w transporcie drogowym, kolejowym i lotniczym oraz w ruchu jednostek pływających na śródlądowych drogach wodnych, morskich wodach wewnętrznych i morzu terytorialnym. Ograniczenia takie można wprowadzić, gdy miałoby to usprawnić przemieszczanie się środków transportowych niezbędnych dla prowadzenia działań ratowniczych.
Natomiast dla zapewnienia łączności na potrzeby działań ratowniczych mogą być wprowadzone ograniczenia w wykonywaniu pocztowych usług o charakterze powszechnym lub usług kurierskich. Przewidziana została także ewentualność ograniczeń w pracy urządzeń radiowych nadawczych lub nadawczo-odbiorczych oraz w wykonywaniu usług telekomunikacyjnych.
Osoby, które nie podporządkują swego zachowania nakazom i zakazom wprowadzonym w związku ze stanem klęski żywiołowej mogą zostać ukarane za to karą aresztu albo grzywny.
Ze względu na szczególne okoliczności rozpoznawanie spraw dotyczących takich zachowań obywateli następuje w trybie przepisów o postępowaniu w sprawach o wykroczenia w postępowaniu przyśpieszonym.
Pamiętaj, że:
- Katastrofa naturalna to zdarzenie związane z działaniem sił natury, w szczególności wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur, osuwiska ziemi, pożary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników, chorób roślin lub zwierząt albo chorób zakaźnych ludzi albo też działanie innego żywiołu,
- Awaria techniczna to gwałtowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, urządzenia technicznego lub systemu urządzeń technicznych powodujące przerwę w ich używaniu lub utratę ich właściwości.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. 2002 r., Nr 62, poz. 558 ze zmianami).
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?