Czy mogę zawrzeć umowę ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej?

Stronami umowy ubezpieczenia są zawsze zakład ubezpieczeń oraz podmiot, który ubezpiecza swoje mienie, odpowiedzialność cywilną lub życie, zdrowie etc. Niewielu jednak wie, że umowa ubezpieczenia może rodzić określone uprawnienia dla osoby spoza kręgu stron umowy – dla osoby trzeciej. Niniejsza porada traktuje o prawach i obowiązkach związanych z zawarciem umowy ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej.

Rodzaje ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej

Teoretycznie można sobie wyobrazić dwie konstrukcje, umowy ubezpieczenia, z której wynikają określone prawa na rzecz osoby trzeciej. Pierwsza to ta, w której ubezpieczony ubezpiecza swoje mienie, lub częściej zdrowie i życie w ten sposób, że w razie zajścia określonego w umowie ubezpieczenia zdarzenia, odszkodowanie albo inne świadczenie należne od zakładu ubezpieczeń zostanie wypłacone bezpośrednio osobie trzeciej. Druga możliwa do wyobrażenia sytuacja to taka, w której ubezpieczony ubezpiecza bezpośrednio mienie, zdrowie lub życie osoby trzeciej. Kodeks cywilny dopuszcza dwie takie formy ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej. W każdej z nich osoba trzecia będzie beneficjentem umowy zawartej przez ubezpieczonego.

Umowa na rzecz osoby trzeciej

Zawarcie umowy ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej nie wymaga wymienienia w umowie tej osoby. Ubezpieczony może wskazać zakładowi ubezpieczeń osobę beneficjenta. Co więcej, w trakcie trwania umowy ubezpieczony może wskazać osobę beneficjenta. Oznacza to, że w każdej chwili umowa ubezpieczenia, która nie miała charakteru zawartej na rzecz osoby trzeciej, może taki właśnie charakter przybrać. Typowymi umowami ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej są ubezpieczenia osobowe, kiedy to ubezpieczamy swoje życie lub zdrowie, wskazując beneficjenta z tej umowy, tj. osobę, która w razie zaistnienia jakiegoś tragicznego wypadku, wskazanego w umowie ubezpieczenia, otrzyma od zakładu ubezpieczeń określone świadczenie.

Jakie obowiązki wynikają z umowy ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej?

Choć umowa ubezpieczenia zostanie zawarta na rzecz osoby trzeciej, wszelkie obowiązki wynikające z tej umowy obciążają ubezpieczonego, czyli osobę, która podpisała umowę z zakładem ubezpieczeń. Wzajemne stosunki pomiędzy ubezpieczonym a beneficjentem ubezpieczenia nie mają wpływu na ważność oraz obowiązki wynikające z umowy ubezpieczenia. Oznacza to, że pomimo wzajemnego ustalenia pomiędzy ubezpieczonym a beneficjentem ubezpieczenia np. zasad finansowania składek ubezpieczeniowych, wobec zakładu ubezpieczeń za składki te zawsze odpowiadać będzie ubezpieczony.

Obciążenie wszelkimi obowiązkami wynikającymi z umowy ubezpieczenia ubezpieczonego może powodować szczególne komplikacje przy umowach ubezpieczenia majątkowego. Jednym z obowiązków jest bowiem dokonanie działań prewencyjnych – ratowanie mienia ubezpieczonego przed powstaniem lub powiększeniem szkody w razie zajścia wypadku określonego w umowie ubezpieczenia. Będzie to kłopotliwe w szczególności w sytuacji, kiedy to mienie ubezpieczone znajduje się w posiadaniu osoby trzeciej – beneficjenenta ubezpieczenia. Kwestie te mogą być rozstrzygnięte na podstawie porozumienia pomiędzy beneficjentem a ubezpieczonym, jednakże nie będzie to miało znaczenia dla ewentualnej odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń.

Fakt, iż to beneficjent ubezpieczenia korzysta z umowy ubezpieczenia powoduje, że zakład ubezpieczeń może podnosić wobec niego wszelkie zarzuty, które przysługują mu względem ubezpieczonego, czyli osoby, z którą zawierał umowę. Zasada ta zgodna jest z ogólną zasadą umowy na rzecz osoby trzeciej.

Jak dochodzi do realizacji ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej?

Zgodnie z kodeksem cywilnym, jeżeli umowa ubezpieczenia nie stanowi inaczej, osobie trzeciej przysługuje bezpośrednio wobec zakładu ubezpieczeń roszczenie o wypłatę stosownego odszkodowania lub świadczenia pieniężnego.

Zwrot „jeśli nie umówiono się inaczej” oznacza, że umowa ubezpieczenia może zawierać odmienne postanowienia w tej kwestii. Może np. przewidywać, że to ubezpieczonemu przysługiwać będzie roszczenie do zakładu ubezpieczeń, a nie beneficjentowi. Biorąc jednak pod uwagę treść § 4 art. 808 k.c., zgodnie z którym odszkodowanie lub świadczenie z umowy ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej zakład ubezpieczeń może wypłacić ubezpieczonemu tylko za zgodą osoby trzeciej, na rzecz której umowa została zwarta należy stwierdzić, że wypłata środków na rzecz ubezpieczonego wymagać będzie dodatkowej zgody beneficjenta.

Należy uznać, że dopuszczalne są umowy pomiędzy ubezpieczonym a beneficjentem ubezpieczenia, zgodnie z którymi beneficjent będzie zobowiązany zwrócić ubezpieczonemu odpowiednią część otrzymanego odszkodowania czy innego świadczenia pieniężnego, w stosunku w jakim ubezpieczony opłacał składki ubezpieczeniowe.

Pamiętaj, że:

• Dopuszczalne jest zawarcie umowy ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej,
• Ubezpieczony może zmienić beneficjenta ubezpieczenie w trakcie trwania umowy ubezpieczenia,
• Beneficjent ubezpieczenia ma roszczenie o wypłatę odszkodowania lub innego świadczenia bezpośrednio do zakładu ubezpieczeń,
• Zakład ubezpieczeń może wypłacić odszkodowanie lub inne świadczenie wynikające z umowy ubezpieczenia ubezpieczonemu tylko za zgodą beneficjenta ubezpieczenia.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl