Czy powinieneś się obawiać, gdy spółdzielnia łączy się z inną? Czy podział spółdzielni niesie ze sobą jakieś ujemne skutki dla Ciebie?

17.1.2005

Instytucja łączenia i podziału spółdzielni ma za zadanie dostosować wielkość danej spółdzielni do wymogów określonych przez istniejące potrzeby, uzasadnione racjonalną gospodarką. Dodatkowo podział oraz połączenie się spółdzielni winien być uzasadniony chęcią obniżenia kosztów utrzymania, które obciążały członków zbyt dużej bądź zbyt małej spółdzielni. Podział i połączenie spółdzielni mają zatem służyć osiąganiu celów spółdzielni
i działania te nie mogą szkodzić lecz powinny odciążać członków.

Kiedy spółdzielnia może się połączyć z inną spółdzielnią?

Spółdzielnia może w każdym czasie podjąć inicjatywę połączenia się z inną spółdzielnią, Połączenie jednak może nastąpić dopiero, gdy wszystkie zainteresowane spółdzielnie podejmą stosowną uchwałę.
Do połączenia się spółdzielni koniecznym będzie spełnienie trzech przesłanek:

uchwałę w sprawie połączenia spółdzielni przyjmie walne zgromadzenie większością 2/3 głosów,
zarząd spółdzielni przejmującej – taką musi wskazać uchwała o połączeniu, zgłosi uchwałę o połączeniu do rejestrów łączących się spółdzielni,
sąd dokona wpisania faktu połączenia do rejestru. Wpis ten ma charakter konstytutywny, czyli bez jego dokonania nie można skutecznie połączyć spółdzielni.

Połączenie oraz wynikające z niego zmiany statutu będą wywierać skutek od momentu wpisania do rejestru.
Uchwała o połączeniu powinna zawierać:

oznaczenie spółdzielni przejmującej,
przyjęcie statutu stanowiącego podstawę dalszej jej działalności z zastrzeżeniem, iż statut nie może uszczuplać nabytych praw majątkowych członków łączących się spółdzielni,
datę połączenia, co ma istotne znaczenie z uwagi na podstawę rachunkową połączenia.

Jakie są skutki połączenia się spółdzielni?

Od momentu połączenia, dotychczas odrębne spółdzielnie stają się jednym podmiotem prawnym, prowadzącym wspólna działalność gospodarczą. Można wyróżnić skutki :

finansowo - majątkowe i
organizacyjne, które będą konsekwencją połączenia spółdzielni.

Pod względem finansowo - majątkowym, wskutek połączenia majątek spółdzielni przejętej przechodzi na spółdzielnię przejmującą, a wierzyciele i dłużnicy pierwszej stają się wierzycielami i dłużnikami drugiej, bez względu na to, czy spółdzielnia przejmująca o istnieniu wierzytelności lub długu została poinformowana, czy nie.
Istotną datą z punktu widzenie prowadzenia bilansu i sprawozdania finansowego, jest data połączenia, wskazana w uchwale. Na ten dzień każda z łączących się spółdzielni musi sporządzić sprawozdanie finansowe, które ma zilustrować sytuację finansową każdej z nich. W sytuacji, gdy wystąpi nadwyżka bilansowa w danej spółdzielni, wówczas podlega ona podziałowi w każdej spółdzielni z osobna. Istnieje możliwość, iż o losach nadwyżki zdecyduje inaczej walne zgromadzenia łączących się spółdzielni.

Jakie skutki połączenie ma dla sytuacji członków?

Od strony organizacyjnej połączenie się spółdzielni nie przynosi większej rewolucji. Członkowie, którzy w chwili połączenia należeli do spółdzielni przejmowanej, stają się po prostu członkami spółdzielni przejmującej z mocy ustawy, co oznacza, że nie muszą składać nowych deklaracji członkowskich, ani ubiegać się o przyjęcie. Zatem skutek prawny
w postaci nabycia członkostwa w nowopowstałej spółdzielni wskutek połączenia następuje automatycznie, ale dopiero od chwili wpisania połączenia do Krajowego Rejestru Sądowego przez sąd rejestrowy. Możliwą jednak będzie sytuacja, iż nowy statut będzie zobowiązywał członków do zadeklarowania innej – mniejszej lub większej, ilości udziałów niż przewidywał to dotychczasowy statut. Wówczas członek powinien dostosować swą deklarację do wymogów aktualnego stanu. Udział wnoszony do majątku spółdzielni przez członka jest zazwyczaj bardzo drobny, nie może to zatem stanowić dla niego znaczącego obciążenia.
Natomiast niezwłocznie po podjęciu uchwał o połączeniu, zamiast zarządu i rady spółdzielni przejmowanej działa zarząd i rada spółdzielni przejmującej. Jest to wyłom od zasady skuteczności podziału spółdzielni od momentu dokonania wpisu do rejestru faktu połączenia oraz zmian w statucie – władze nad łączącymi się spółdzielniami przejmuje niezwłocznie zarząd przejmującej. Zarząd jest zobowiązany również niezwłocznie zgłosić uchwałę o połączeniu do Krajowego Rejestru Sądowego. Uchwała może przewidywać, iż po dokonaniu wpisu do KRS spółdzielnia dokona wyborów nowej rady i zarządu.

Na czym polega i kiedy będzie możliwy podział spółdzielni?

Jeśli tylko członkowie wyrażają wolę podziału swojej spółdzielni mogą wystąpić z odpowiednią inicjatywą. Uchwałę w sprawie podziału spółdzielni może podjąć jedynie najwyższy organ spółdzielni, czyli walne zgromadzenie lub zebranie przedstawicieli, gdy zbyt duża liczba członków spółdzielni będzie uzasadniać zastąpienie walnego zgromadzenia. Uchwała w sprawie podziału zapada zwykłą większością głosów i powinna zawierać:

oznaczenie dotychczasowej spółdzielni oraz spółdzielni, która ma powstać w wyniku podziału,
listę członków lub określenie grup członków, którzy po podziale należeć będą do powstającej spółdzielni,
zatwierdzenie sprawozdania finansowego i planu podziału składników majątkowych oraz praw i zobowiązań,
datę podziału spółdzielni.

Gdy uchwała nie będzie zawierać któregokolwiek ze wskazanych elementów nie będzie mogła wywrzeć skutki, czyli doprowadzić do podziału, gdyż uchwała taka będzie prawnie bezskuteczna.
Uchwała o podziale spółdzielni może zostać zaskarżona do sądu przez członka spółdzielni, który zarzuca jej niezgodność z prawem lub statutem.
Kolejnym etapem w procesie podziału spółdzielni jest niezwłoczne zwołanie przez zarząd zebrania członków, którzy mają przejść do powstającej spółdzielni. Celem zebrania jest:

uchwalenie statutu powstającej spółdzielni – statut ten nie może uszczuplać nabytych praw majątkowych,
dokonanie wyboru organów.

Podjęcie tych uchwał wymaga zwykłej większości głosów.
Podział spółdzielni stanie się skuteczny dopiero w momencie wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. W terminie czternastodniowym od dnia wyboru, zarząd spółdzielni nowopowstającej ma obowiązek wystąpić z wnioskiem o wpisanie spółdzielni do KRS, natomiast zarząd spółdzielni dotychczasowej musi wystąpić z wnioskiem o dokonanie w tym rejestrze wpisu o jej podziale.

Jakie będą skutki podziału spółdzielni?

Wskutek podziału spółdzielni na powstającą spółdzielnię przechodzą z chwilą jej zarejestrowania wynikające z planu podziału składniki majątkowe oraz prawa i zobowiązania. W tym też zakresie wierzyciele i dłużnicy dotychczasowej spółdzielni stają się wierzycielami i dłużnikami powstającej spółdzielni. Jednakże za zobowiązania powstałe przed podziałem spółdzielni spółdzielnia dotychczasowa i nowopowstała odpowiadają solidarnie. Stosunki majątkowe między łączącymi się spółdzielniami reguluje zatem plan podziału, natomiast solidarna odpowiedzialność wobec dłużników oznacza, że wierzyciel może zwrócić się do każdej ze spółdzielni i zażądać swojej wierzytelności.
Również w przypadku podziału za podstawę rachunkową tego zdarzenia przyjmuje się sprawozdanie finansowe dzielącej się spółdzielni, sporządzone na dzień podziału. Członkowie dotychczasowej spółdzielni, zgodnie z listą członków określoną w uchwale o podziale spółdzielni, stają się z mocy prawa członkami nowej spółdzielni z mocy ustawy.

Co dzieje się z prawem użytkowania wieczystego w przypadku łączenia lub podziału spółdzielni?

Zasadniczo prawo użytkowania wieczystego, jakim zazwyczaj spółdzielnia dysponuje względem gruntów, na których stoją budynki mieszkalne w zarządzie spółdzielni, nie jest przenoszalne, jest niezbywalne i wygasa w chwili ustania osoby prawnej, na rzecz której zostało ustanowione. Zgodnie jednak z przyjętą linią orzecznictwa, prawo to przechodzi na rzecz nowopowstałej wskutek połączenia lub podziału spółdzielni. Nie można tu bowiem mówić o ustaniu osoby prawnej w rozumieniu kodeksu cywilnego, gdyż decydującym faktem jest ciągłość w zakresie „czynnika ludzkiego”. Połączenia i podziału spółdzielni mogą dokonać jedynie członkowie tych podmiotów, cel działalności się nie zmienia i dlatego uznaje się, że w przypadku połączenia spółdzielnia przejmująca staje się ogólnym następcą prawnym spółdzielni przejętej i przechodzą na nią wszelkie prawa majątkowe, natomiast powstała po podziale nowa spółdzielnia nabywa majątek dzielonej spółdzielni w stosownej części, jako ogół praw majątkowych.

Zarówno w przypadku łączenia jak i podziału spółdzielni następuje kontynuacja działalności spółdzielczej na bazie tego samego majątku.

Pamiętaj, że:

Podział spółdzielni jak i połączenie spółdzielni może być dokonany w każdym czasie, gdy członkowie wystąpią z taką inicjatywą,
Uchwały w sprawach podziału lub połączenia należą do wyłącznych kompetencji walnego zgromadzenia lub zebrania przedstawicieli, gdy zbyt duża liczba członków spółdzielni będzie uzasadniać zastąpienie walnego zgromadzenia,
Uchwały w sprawach podziału lub połączenia dla swojej skuteczności muszą zawierać szczegółowo określone elementy; uchwały te podlegają zaskarżeniu przez członka spółdzielni, który zarzuca jej niezgodność z prawem lub statutem.
Podstawą rozliczenia między spółdzielniami jest sprawozdanie finansowe sporządzone na dzień podjęcia uchwały o podziale lub połączeniu,
Uchwała o podziale lub połączeniu, aby wywrzeć skutek prawny, podlega zarejestrowaniu w Krajowym Rejestrze Sądowym,
Członkowie dotychczasowej spółdzielni stają się automatycznie, bez potrzeby składania nowych deklaracji, członkami nowopowstałej spółdzielni.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. 2003 r., Nr 119, poz. 1116 ze zmianami),
Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (tekst jednolity: Dz. U. 1995 r., Nr 54, poz. 288 ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl