Czy pracodawca może zatrudniać osoby niepełnoletnie? Warunki ich zatrudniania

Osoby niepełnoletnie (młodociane), czyli takie, które ukończyły 16 lat i nie przekroczyły 18, mogą być zatrudniane na umowę o pracę, jednak przy spełnieniu pewnych warunków.

Jakie warunki muszą być spełnione aby można było zatrudnić młodocianego?

Młodocianego można zatrudnić, gdy:

• ukończył co najmniej gimnazjum oraz
• posiada świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca którą ma wykonywać nie zagraża jego zdrowiu.

Abyś mógł skutecznie zawrzeć umowę o pracę z młodocianym najpierw musisz uzyskać zgodę jego rodziców. Umowę należy zawrzeć na piśmie, określić czas jej trwania, miejsce odbywania przygotowania zawodowego lub nauki zawodu oraz wysokość wynagrodzenia.

Jeśli zawierasz umowę o przygotowanie zawodowe z młodocianym (a tylko taką możesz zawrzeć z młodocianym nie posiadającym kwalifikacji zawodowych) to umowa powinna określać sposób dokształcania teoretycznego, czyli wskazywać, czy Twój młody pracownik będzie się uczył w zasadniczej szkole publicznej, w szkole prowadzonej przez pracodawcę, w ośrodku kształcenia zawodowego, czy też będzie to kształcenie we własnym zakresie, tak by mógł złożyć egzamin na tytuł robotnika wykwalifikowanego lub czeladnika.

Umowy krótkoterminowe na podstawie, których młodociani są zatrudniani przy lekkich pracach sezonowych i dorywczych nie zawierają uregulowań dotyczących sposobu dokształcania teoretycznego.

Przyjmując pracownika młodocianego do pracy należy go obowiązkowo skierować na badania lekarskie, które powinny być przeprowadzone w godzinach pracy. Za ten okres pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Gdyby w czasie wykonywania pracy okazało się, że ta praca zagraża zdrowiu młodocianego (potwierdzona badaniami okresowymi lub kontrolnymi), należy go przesunąć do innej pracy. W razie braku takiej możliwości, należy rozwiązać z nim umowę o pracę oraz wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Czas pracy osoby niepełnoletniej

Jeśli zatrudniasz pracownika w wieku:

• do 16 lat - nie może on pracować dłużej niż 6 godzin na dobę,
• powyżej 16 lat - może pracować 8 godzin (choć nie może przekraczać tych 8 godzin).

Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych. Jest całkowicie bez znaczenia czy nauka odbywa się w godzinach pracy czy też nie. Młodocianego pracownika nie można zatrudniać w godzinach nadliczbowych, nawet gdyby wyraził na to zgodę. Naruszenie w/w norm może spowodować nałożenie grzywny przez inspektora pracy.

Czy młodociany korzysta z przerw w pracy?

Pracodawca ma obowiązek wprowadzić przerwę w pracy młodocianego, która trwać będzie nieprzerwanie 30 minut i wliczać się będzie do jego czasu pracy. Obowiązek taki powstaje wtedy, gdy dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny.

Jakich prac nie może wykonywać młodociany pracownik?

Czasami pracodawca prowadzi działalność w warunkach, w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, dlatego też pewne grupy osób nie mogą jej wykonywać. Młodociani powyżej 16 roku życia mogą być zatrudniani przy pracach wzbronionych, jeżeli jest to niezbędne do praktycznej nauki zawodu oraz jeżeli te prace są przewidziane w programach praktycznej nauki zawodu. Młodociani pracownicy muszą mieć zapewnioną szczególną ochronę, przebywać pod opieką wyznaczonej w tym celu osoby, nosić odzież ochronną. Przerwy w pracy na odpoczynek powinny być organizowane w miejscach gdzie nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia. Pracodawca powinien prowadzić dokładny rejestr czasu pracy przy pracach wzbronionych.

Czy młodociany ma prawo do urlopu?

Młodociany, który rozpoczyna pracę po raz pierwszy w życiu będzie mógł pójść na urlop, gdy przepracuje 6 miesięcy. Nabędzie wtedy prawo do 12 dni urlopu, natomiast gdy przepracuje rok - 26 dni. (Oczywiście urlop, który nabędzie pracownik po przepracowaniu całego roku, ulegnie zmniejszeniu o te dni, które pracownik wykorzystał po nabyciu prawa do pierwszego w swoim życiu urlopu, czyli po przepracowaniu 6 m-cy. Np. Jasiu rozpoczął pracę 1 września, 29 lutego nabył prawo do pierwszego w swoim życiu urlopu w wymiarze 12 dni. W marcu wykorzystał 7 dni, 31 sierpnia nabędzie prawo do 26 dni urlopu, jednak będzie mógł wziąć tylko 19 dni wolnego, gdyż wcześniej wykorzystał 7).

Wymiar urlopu w ilości 26 dni przysługuje pracownikowi do czasu ukończenia przez niego 18 lat. Gdy kończy 18 lat jego urlop ulega zmniejszeniu i wynosi 20 dni.

Jeżeli pracownik młodociany uczęszcza do szkoły, to należy mu udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych. Młodocianemu, który w wyżej opisany sposób nie nabył prawa do urlopu, pracodawca może - na wniosek młodocianego pracownika - udzielić zaliczkowo urlopu w okresie ferii szkolnych.
Pracodawca może na wniosek młodocianego udzielić mu dodatkowo urlopu bezpłatnego w okresie ferii szkolnych, jednak okres tego urlopu łącznie z urlopem wypoczynkowym nie może przekroczyć 2 m-cy. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Czy pracownikowi niepełnoletniemu można wypowiedzieć umowę o pracę?

Jeżeli pracodawca zawarł z młodocianym umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego to może pracownikowi wypowiedzieć umowę o pracę tylko, jeśli:

• młodociany nie wypełnia swoich obowiązków związanych z pracą i obowiązkiem dokształcania,
• jeśli została ogłoszona upadłość lub likwidacja pracodawcy,
• jeżeli jest dokonywana reorganizacja zakładu pracy uniemożliwiająca kontynuowanie przygotowania zawodowego,
• jeżeli pracodawca stwierdzi nieprzydatność młodocianego do pracy w zakresie, w którym odbywa się przygotowanie zawodowe.

Gdyby natomiast młodociany chciał sam wypowiedzieć umowę o pracę, to aby takie wypowiedzenie było skuteczne, musi być podpisane przez rodzica lub opiekuna.

Pamiętaj, że:

• młodocianego, który nie posiada kwalifikacji można zatrudniać tylko w celu przygotowania zawodowego,
• pracodawca musi prowadzić ewidencję pracowników młodocianych (nie jest wymagana szczególna forma),
• młodocianego trzeba zwolnić od pracy na czas wzięcia udziału w zajęciach szkolnych,
• nie można zatrudniać młodocianych w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej,
• młodociany ma obowiązek dokształcać się do czasu ukończenia 18 lat, chyba że może uzyskać kwalifikacje zawodowe poprzez naukę w szkole,
• ograniczenia w zatrudnianiu młodocianych nie dotyczą tych młodocianych, którzy zatrudniani są przy lekkich pracach sezonowych (np. zbieranie owoców), a także przy pracach dorywczych,
• od dnia uzyskania przez Polskę członkostwa w UE wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16 roku jest dozwolone wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową, lub reklamową i będzie wymagało uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna tego dziecka, a także zezwolenia właściwego inspektora pracy.

Podstawy prawne:

• Kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. (tekst jednolity: Dz. U. 1998 r., Nr 21, poz. 94 ze zmianami),
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U. 1996 r., Nr 60, poz. 278),
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewi(Dz. U. 1996 r., Nr 69, poz.332),
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 1990 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym (Dz. U. 1990 r., Nr 85, poz. 500 ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.