Czy rozumiesz treść autorskiej umowy licencyjnej?

21.7.2011

W prawie autorskim rozróżnia się dwa rodzaje praw. Mianowicie wyróżnia się osobiste prawa autorskie i majątkowe prawa autorskie. Zasadą jest, chyba że konkretny przepis stanowi inaczej, iż autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy. Nabywca może przenieść takie prawa na osoby trzecie, chyba że uprawnienie to zostało wyłączone przez umowę na podstawie której nabył on te prawa (art. 41 ust. 1 pkt 2 prawa autorskiego). Przedmiotem niniejszej porady są umowy licencyjne. Zgodnie z powszechnie przyjętą definicją przez umowę licencyjną rozumie się upoważnienie do korzystania z określonych dóbr niematerialnych mające swoje źródło właśnie w tej umowie.

Co to jest umowa licencyjna?

Umowa licencyjna polega - jak to już wyżej zaznaczono - na zezwoleniu na korzystanie z utworu w oznaczonym zakresie. Tak więc licencjobiorca nie może rozporządzać prawami autorskimi- może jedynie korzystać z utworu. Zakres korzystania - pole eksploatacji (o czym niżej) - jest wyznaczony umową licencyjną.

Co to są pola eksploatacji oraz jak prawidłowo określić ich zakres?

Polem eksploatacji jest wyraźnie wyodrębniony pod względem technicznym lub ekonomicznym sposób korzystania z danego utworu, programu, prawa autorskiego. Sposobem korzystania może być dzierżawa lub poddzierżawa np. licencjonowanego programu komputerowego. Jest to katalog otwarty, rozszerza się w miarę ulega w miarę wykształcenia się nowych form korzystania z utworu (co jest związane z rozwojem techniki).

Dla właściwego określenia zakresu pól eksploatacji pomocne jest uregulowanie stanowiące, że odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności (art. 50 prawa autorskiego):

w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu - wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową,
w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono - wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy,
w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 - publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Rekomendowane jest określenie pól eksploatacji w umowie w sposób maksymalnie precyzyjny, nie jest jednak konieczne aby strony posługiwały się określeniami pól zawartymi w ustawie (mogą także inaczej sformułować treść umowy).

Masz wątpliwości jaką umowę zawarłeś?

Rozstrzygające są postanowienia umowy jaką strony zawarły. Treść umowy, a nie jej nazwa (choć może być pomocna) ma zasadnicze znaczenie dla uznania czy mamy do czynienia z umową licencyjną, czy może z umową przenoszącą prawa autorskie. Jeśli wyraźnie nie zaznaczono w umowie lub zachodzą wątpliwości jaką umowę zawarto, to domniemywa się, że strony zawarły właśnie umowę licencyjną, a nie umowę o przeniesienie praw autorskich (art. 65 prawa autorskiego).

Jakie są różnice pomiędzy licencją niewyłączną a licencją wyłączną?

Jeśli licencja jest niewyłączna, oznacza to, że licencjodawca (osoba, która udziela licencji) może zawrzeć taką umową także z kimś innym. Zatem na ten sam np. program komputerowy może być udzielone zezwolenie na korzystanie z niego w oznaczonym zakresie innej osobie. Licencja wyłączna ogranicza licencjodawcę w ten sposób, że uprawnionym do korzystania jest jedna konkretna osoba lub grupa osób (licencjobiorca). W ten sposób licencjodawca nie może zawrzeć innej umowy licencyjnej co do tego samego zakresu korzystania z np. programu komputerowego. Jeśli strony chcą zawrzeć licencję wyłączną, to muszą zawrzeć taką umowę w formie pisemnej (art. 67 ust. 5 prawa autorskiego). Licencjobiorca wyłączny ma także prawo dochodzić roszczeń z tytułu naruszeń praw autorskich w zakresie objętych umową licencyjną.

Zawarłem umowę licencyjną o korzystanie z programu komputerowego stworzonego przez firmę komputerową. Czy mogę udzielić zezwolenia na wykorzystywanie przez inną firmę licencjonowanego produktu?

W tym zakresie decydujące znaczenie ma umowa jaką zawarły strony. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, licencjobiorca nie może upoważnić innej osoby do korzystania z utworu w zakresie uzyskanej licencji (art. 67 ust. 3).

Przykład: Przedsiębiorstwo A ustanawia licencję na rzecz przedsiębiorstwa B, na mocy której uzyskuje ona prawo do publicznego wykonywania utworu przedsiębiorstwa A, a przedsiębiorstwo B upoważnia przedsiębiorstwo C do korzystania w tym zakresie z tego utworu.

Aby licencjobiorca miał możliwość rozporządzania, sublicencjonowania - czyli upoważnienia do korzystania z np. programu komputerowego innej osoby umowa licencyjna musi zawierać takie postanowienie. Inaczej mówiąc umowa licencyjna licencjobiorcy na takie działanie musi pozwalać.

Chciałbym udzielić innej osobie licencji na korzystanie ze stworzonego przeze mnie programu komputerowego. Na jaki czas można udzielić licencji czy udziela się jej na czas oznaczony czy nieoznaczony? Czy można wypowiedzieć umowę licencyjną?

Umowa licencyjna może być zawarta zarówno na czas oznaczony, jak również na czas nieoznaczony. Jeśli umowa została zawarta na czas określony, dłuższy niż 5 lat, to po upływie tego pięcioletniego terminu, traktuje się ją tak, jakby została zawarta na czas nieoznaczony (art. 68 ust. 2 prawa autorskiego). W praktyce oznacza to, iż w takim wypadku twórca, może ją wypowiedzieć z zachowaniem terminów umownych (określonych w umowie), a w ich braku na rok naprzód, na koniec roku kalendarzowego (68 ust. 1 prawa autorskiego).

Przykład: Przedsiębiorstwo A udzieliło w 2000 r. licencji niewyłącznej na używanie programu komputerowego dla Przedsiębiorstwa B na okres 10 lat. W umowie tej nie zawarto żadnych postanowień pozwalających na jej wcześniejsze rozwiązanie/wypowiedzenie. Mimo to strony mogą taką umowę wypowiedzieć już w 2005 r. z zachowaniem rocznego terminu wypowiedzenia o którym mowa wyżej.

Pamiętać należy, że jeśli umowa licencyjna nie stanowi inaczej, to uprawnia ona do korzystania z utworu jedynie w okresie pięciu lat na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę. Po upływie tego terminu, prawo uzyskane na podstawie umowy licencyjnej wygasa.

Na co należy zwrócić uwagę zawierając umowę licencyjną?

W przeciwieństwie do innych umów przenoszących prawa w umowie licencyjnej można zastrzec, że bezskuteczne będzie dalsze rozporządzenie nabytym prawem przez nabywcę lub licencjobiorcę. Wprawdzie takie zastrzeżenie nie ma większego znaczenia z uwagi na uregulowanie stanowiące, że licencjobiorca nie może upoważnić innej osoby do korzystania z utworu w zakresie uzyskanej licencji, chyba że umowa licencyjna stanowi inaczej w tym zakresie.

Zawierając umową licencyjną należy pamiętać, że umowa będzie nieważna w części dotyczącej wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości (art. 41 ust. 3 prawa autorskiego).

Przykład: Kowalski jako programista przenosi prawa do korzystania ze wszystkich stworzonych przez niego programów komputerowych, które "napisze" do końca swojego życia.

Aby zawrzeć umowę licencyjną należy dokładnie określić jakich autorskich praw majątkowych będzie dotyczyć. W tym celu wskazujemy tzw. pola eksploatacji (np. prawo do zwielokrotniania utworu na nośnikach DVD, CD itd.). Jeśli nie określimy dokładnie pól eksploatacji to w wyniku takiej umowy nie dojdzie do ustanowienia licencji.

Przykład: Jeśli przedsiębiorstwo A zawrze w umowie z przedsiębiorstwem B ogólną klauzulę o przeniesieniu wszystkich praw majątkowych to umowa taka nie wywrze skutku przeniesienia majątkowych praw autorskich.

Jak wyraźnie wynika z uregulowania umowa licencyjna może dotyczyć tylko pól eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.

Czy umowa licencyjna jest umową odpłatną czy też nieodpłatną?

Ustanowienie licencji odbywać się może zarówno za ustanowieniem wynagrodzenia jak bez jego ustanowienia. Najczęściej na produkty, utwory, programy itp., które służą przedsiębiorcom licencji udziela się za wynagrodzeniem.

Pamiętać należy, że jeśli chcemy zawrzeć nieodpłatną umowę to trzeba to wyraźnie zastrzec w umowie. Jeżeli w umowie nie określono wysokości wynagrodzenia autorskiego, wysokość wynagrodzenia określa się z uwzględnieniem zakresu udzielonego prawa oraz korzyści wynikających z korzystania z utworu (art. 43 ust. 2 prawa autorskiego). Zasadą jest też, iż twórcy należy się wynagrodzenie za każde pole eksploatacji, którego dotyczy umowa (art. 45 prawa autorskiego). Natomiast w razie rażącej dysproporcji między wynagrodzeniem twórcy a korzyściami nabywcy autorskich praw majątkowych lub licencjobiorcy, twórca może żądać stosownego podwyższenia wynagrodzenia przez sąd. Jeżeli z umowy nie wynika, że przeniesienie autorskich praw majątkowych lub udzielenie licencji nastąpiło nieodpłatnie, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia (43 ust. 1 prawa autorskiego).

Pamiętaj, że:

Jeśli chcemy zawrzeć nieodpłatną umowę, to trzeba to wyraźnie zastrzec w umowie.
Licencja może dotyczyć tylko pól eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
Zawierając umową licencyjną należy pamiętać, że umowa będzie nieważna w części dotyczącej wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości.
W przeciwieństwie do innych umów przenoszących prawa, w umowie licencyjnej można zastrzec, że bezskuteczne będzie dalsze rozporządzenie nabytym prawem przez nabywcę lub licencjobiorcę.
Umowa licencyjna może być zawarta zarówno na czas oznaczony jak również na czas nieoznaczony.
Jeśli licencja jest niewyłączna, oznacza to, że licencjodawca (osoba, która udziela licencji) może zawrzeć taką umową także z kimś innym.
Licencja wyłączna ogranicza licencjodawcę w ten sposób, że uprawnionym do korzystania jest jedna konkretna osoba lub grupa osób (licencjobiorca).
Jeśli wyraźnie nie zaznaczono w umowie lub zachodzą wątpliwości jaką umowę zawarto, to domniemywa się, że strony zawarły właśnie umowę licencyjną a nie umowę o przeniesienie praw autorskich.
Polem eksploatacji jest wyraźnie wyodrębniony pod względem technicznym lub ekonomicznym sposób korzystania z danego utworu, programu, prawa autorskiego.
Umowa licencyjna polega na zezwoleniu na korzystanie z utworu w oznaczonym zakresie.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity: Dz. U. 2000 r., Nr 80, poz. 904 ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl

Komentarze