Czym jest sprawstwo kierownicze? Rodzaje sprawstwa.

Np. znachorowi, który doprowadził do śmierci półrocznego dziecka, prokuratura zarzuca sprawstwo kierownicze w nieumyślnym doprowadzeniu do śmierci. Czy jednak w tym przypadku rzeczywiście można mówić o sprawstwie kierowniczym?

Rodzaje sprawstwa

Prawo karne przewiduje kilka rodzajów sprawstwa. Jak wskazuje art. 18 § 1 Kodeksu karnego: Odpowiada za sprawstwo nie tylko ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam (jednosprawstwo – sprawstwo pojedyncze) albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą (współsprawstwo), ale także ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę (sprawstwo kierownicze) lub wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu (sprawstwo polecające).

Sprawstwo pojedyncze

Za tego typu czyn odpowiada osoba, która wykonuje bądź dokonuje go samodzielnie. Innymi słowy, polega ono na samodzielnym wykonaniu czynu zabronionego. Następuje ono własnoręcznie, bez uczestnictwa, czy też udziału innych osób.

Przykładem może być samodzielne podjęcie decyzji o dokonaniu kradzieży w sklepie i samodzielne jej dokonanie.

Współsprawstwo

Polega na wykonaniu czynu zabronionego wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami.  Działanie musi więc być wspólne i musi je poprzedzać porozumienie.

Czy wspólne wykonanie oznacza, że wszyscy współsprawcy muszą dokonać czynności, które uznawane są za przestępstwo? Niekoniecznie. Współsprawstwo może bowiem polegać na podziale ról – jeden sprawca przywozi samochodem drugiego na miejsce kradzieży, czeka w gotowości i czuwa nad tym, aby inna osoba nie przeszkodziła drugiemu w dokonywaniu kradzieży. De facto można by powiedzieć, że bezpośrednio nie dokonuje on czynu zabronionego – nie włamuje się, nie kradnie – po prostu uczestniczy jako kierowca i pilnuje terenu. Gdyby nie było więc koncepcji współsprawstwa, nie mógłby ponieść odpowiedzialności.

Oczywiście ważnym elementem współsprawstwa jest porozumienie. Sprawcy ustalają podział czynności, okoliczności dokonania czynu, dzielą się rolami etc. Prawo karne nie wymaga szczególnej formy tego porozumienia – może więc to być wyłącznie porozumienie dorozumiane.

Współdziałający łącznie więc dokonują czynu zabronionego – nie każdy oddzielnie i każdy z nich odpowiada za ten czyn tak samo.

Sprawstwo kierownicze

W tym przypadku jeden ze sprawców przybiera rolę decyzyjną – on kieruje wykonaniem czyny, faktycznie panuje nad wykonaniem czynności przestępnych przez innych.

Przykładem może być boss mafii, który kieruje swoimi „żołnierzami” – decyduje, jaki czyn ma być popełniony, jaki jest podział ról, czuwa nad jego przebiegiem i podejmuje decyzje w zmieniających się warunkach wykonywania czynu.

Co istotne, sprawca  kierowniczy nie podejmuje sam czynności sprawczych – przykładowo, nie udaje się w ogóle na miejsce zdarzenia, a porozumiewa się z wykonawcami za pośrednictwem np. telefonu.

Sprawstwo polecające

Polega na poleceniu wykonania czynu zabronionego przy wykorzystaniu stosunku zależności (podległości). Sprawca polecający nie kieruje wykonaniem czynu – jedynie je zleca czy poleca. Wykorzystuje do tego swoją nadrzędną pozycję nad bezpośrednim wykonawcą.

Przykładem może być stosunek zależności w armii, pracy czy rodzinie.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz.U. 1997 Nr 88 poz. 553, z późń.zm.).

e-prawnik.pl

Zespół
e-prawnik.pl