Firmowy samochód jako środek trwały w kosztach i przychodach podatkowych

Kiedy samochód jest środkiem trwałym?

Dokonując zakupu samochodu do firmy, zwykle zakładamy, że będzie on używany w dłuższym okresie. Aby poprawnie rozliczyć wydatek na nabycie samochodu w kosztach uzyskania przychodów, niezbędne jest więc określenie czasu, przez jaki  samochód ten będzie używany. 

Zaznaczmy, że jeżeli zostaną spełnione dwa poniższe warunki: 

1)      wartość samochodu jest wyższa od kwoty 3.500 zł i

2)      podatnik zadecyduje, że samochód będzie używany dłużej niż rok 

- to samochód musi zostać uznany za środek trwały i będzie on podlegał amortyzacji. Amortyzacja polega na stopniowym zaliczaniu do kosztów uzyskania przychodów wydatków poniesionych na nabycie samochodu – podatnik musi zatem ten wydatek rozliczyć w czasie i nie może tego uczynić jednorazowo.  

Zgodnie z art. 22a ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT oraz art. 16a ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT, amortyzacji podlegają, stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania środki transportu, o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu, zwane środkami trwałymi.

Omawiając poniżej kosztowe ujęcie samochodu firmowego będącego środkiem trwałym będziemy mieli właśnie na myśli taki samochód, którego wartość początkowa przekracza kwotę 3.500 zł i którego przewidywany przez podatnika okres używania będzie dłuższy niż rok. Określenie przewidywanego okresu używanie jest zadaniem łatwym i podatnik sam o tym decyduje. Nieco trudności może jednak sprawić dokładne wyliczenie wartości początkowej nabytego samochodu.  

Jak poprawnie wyliczyć wartość początkową samochodu będącego środkiem trwałym? 

Poprawne ustalenie wartości początkowej samochodu będącego środkiem trwałym zależy od sposobu jego nabycia. Poniżej przedstawimy najbardziej typowe sposoby nabycia samochodu oraz odpowiednie dlań sposoby określenia wartości początkowej. 

Nabycie samochodu w drodze kupna 

Jest to chyba najczęściej występująca sytuacja w praktyce. Przepisy podatkowe określają, że w tej sytuacji wartość początkową samochodu stanowi cena jego nabycia. Za cenę nabycia uważa się kwotę należną zbywcy, powiększoną jednak o pewne kwoty oraz pomniejszoną o inne.

 Cena nabycia to zatem: 

A)    kwota należna zbywcy 

B)     powiększona (+) o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania, a w szczególności o koszty: 

• transportu,

• załadunku i wyładunku,

• ubezpieczenia w drodze,

• montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych,

• opłat notarialnych, skarbowych i innych,

• odsetek, prowizji,

• w razie importu – cena nabycia obejmuje cło, podatek akcyzowy.

C)    pomniejszona (-) o podatek VAT, z wyjątkiem przypadków, gdy zgodnie z odrębnymi przepisami:

• podatek VAT nie stanowi podatku naliczonego albo 

• podatnikowi nie przysługuje prawo obniżenia kwoty należnego podatku o podatek naliczony albo zwrot różnicy podatku w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług.  

UWAGA!

Cenę nabycia koryguje się o różnice kursowe, naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania

D)    w przypadku importu cena nabycia obejmuje cło i podatek akcyzowy od importu samochodu.

Przykład

Podatnik nabył samochód ciężarowy z uszkodzoną skrzynią biegów za kwotę 17.080 zł (14.000 zł + 3.080 zł VAT). Ponieważ samochód – aby mógł być uznany za środek trwały – musi być kompletny i zdatny do użytku w dniu przyjęcia do używania, przed tym dniem podatnik musi dokonać naprawy uszkodzonej skrzyni biegów. Oprócz tego samochód wymaga naprawy kilku drobnych części. Łączny koszt naprawy wyniósł 2.200 zł. Podatnik jest płatnikiem VAT i zgodnie z przepisami o VAT przysługuje mu prawo do odliczenia tego podatku.

W tej sytuacji wartość początkowa samochodu wyniesie 16.200 zł (cena nabycia minus podatek VAT plus koszt naprawy).

Przykład

Podatnik nabył samochód ciężarowy o wartości 3.782 zł (3.100 zł + 682 zł VAT). Ponieważ jest on podatnikiem korzystającym ze zwolnienia od podatku VAT, nie przysługuje mu prawo do odliczenia tego podatku.

W tej sytuacji wartość początkowa samochodu wynosi 3.782 zł i ponieważ przekracza kwotę 3.500 zł, samochód musi zostać uznany za środek trwały i będzie podlegać amortyzacji. 

Przykład

Podatnik nabył we Francji używany samochód, za który zapłacił równowartość w polskiej walucie 1.600 zł. Akcyza od nabycia wyniosła 1.100 zł, zaś opłata za usługę blacharską i malowanie samochodu – 900 zł.

Wartość początkową samochodu należy ustalić sumując ww. kwoty – wyniesie ona zatem 3.600 zł. Pomimo więc, że kwota należna zbywcy jest mniejsza od 3.500 zł (wynosi 1.600 zł), to wartość początkowa samochodu musi uwzględniać również inne opłaty, takie jak podatek akcyzowy czy malowanie samochodu. Samochód musi zatem zostać ujęty w ewidencji środków trwałych.     

Zwróćmy w tym miejscu uwagę na jeszcze jeden dość istotny szczegół. Zgodnie z tym, co powiedziano wyżej, wartość początkową samochodu zwiększa się o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania, w szczególności o koszty transportu, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia w drodze, montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych, opłat notarialnych, skarbowych i innych oraz odsetek i prowizji. Użycie przez ustawodawcę sformułowania „w szczególności” oznacza, iż ww. katalog kosztów nie ma charakteru zamkniętego. Koszty te zostały więc wymienione jedynie przykładowo.    

Częściowo odpłatne nabycie samochodu

Jeżeli samochód został nabyty jedynie za częściową odpłatnością, jego wartość początkową dla celów amortyzacji stanowi cena nabycia powiększona o wartość przychodu z tytułu częściowo odpłatnego nabycia. Przychodem tym jest różnica pomiędzy wartością świadczenia w naturze a odpłatnością ponoszoną przez podatnika. Wartość pieniężną świadczeń w naturze określa się z kolei na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania. 

Przykład

Podatnik nabył samochód osobowy o wartości 25.000 zł za kwotę 10.000 zł.

W tej sytuacji podatnik musi określić kwotę przychodu z tytułu częściowo odpłatnego nabycia samochodu. Przychodem tym jest różnica pomiędzy wartością rynkową samochodu (25.000 zł) a odpłatnością ponoszoną przez podatnika (10.000 zł), tj. 15.000 zł. Jednocześnie dla celów amortyzacji podatnik przyjmuje kwotę 25.000 zł (cena nabycia, tj. 10.000 zł, powiększona o wartość przychodu z tytułu częściowo odpłatnego nabycia, tj. 15.000 zł). Podatnik „odzyska” zatem kwotę zarachowaną po stronie przychodów w postaci odpisów amortyzacyjnych.   

Wytworzenie we własnym zakresie

W razie wytworzenia samochodu we własnym zakresie, jego wartość początkową dla celów amortyzacji będzie stanowił tzw. koszt wytworzenia. Za koszt wytworzenia uważa się wartość, w cenie nabycia, zużytych do wytworzenia środków trwałych: rzeczowych składników majątku i wykorzystanych usług obcych, kosztów wynagrodzeń za prace wraz z pochodnymi i inne koszty dające się zaliczyć do wartości wytworzonych środków trwałych. Do kosztu wytworzenia nie zalicza się wartości własnej pracy podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci, kosztów ogólnych zarządu, kosztów sprzedaży oraz pozostałych kosztów operacyjnych i kosztów operacji finansowych, w szczególności odsetek od pożyczek (kredytów) i prowizji, z wyłączeniem odsetek i prowizji naliczonych do dnia przekazania środka trwałego do używania. Koszt wytworzenia koryguje się o różnice kursowe, naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania (różnice kursowe wystąpią w sytuacji poniesienia wydatku w walucie obcej – należy je przeliczać zgodnie z zasadami określonymi w ustawach o podatku dochodowym). 

Nabycie w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób

Jeżeli podatnik otrzymał samochód w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób, jego wartość początkową dla celów amortyzacji ustala się na poziomie wartości rynkowej z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości. Jeżeli samochód nabyty w taki sposób wymaga montażu, wartość początkową samochodu powiększa się o wydatki poniesione na jego montaż. 

W tym miejscu trzeba zaznaczyć, że szczegółowe zasady ustalania wartości początkowej wszystkich środków trwałych (nie tylko samochodów) oraz wartości niematerialnych i prawnych, zostały określone w art 22g ustawy o PIT oraz art. 16g ustawy o CIT.

Po ustaleniu, że samochód zostanie uznany za środek trwały, należy wpisać go do ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych.

UWAGA!

Brak wpisu do ewidencji powoduje, że dokonywane odpisy amortyzacyjne nie stanowią kosztów uzyskania przychodów! Zapisów dotyczących środków trwałych dokonuje się w ewidencji najpóźniej w miesiącu przekazania ich do używania (późniejszy termin wprowadzenia uznaje się za tzw. „ujawnienie środka trwałego”). Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się bowiem począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym ten środek wprowadzono do ewidencji (w przypadku ujawnionych środków trwałych nieobjętych dotychczas ewidencją, odpisów dokonuje się począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji).

Czy odpisy amortyzacyjne od samochodów zawsze stanowią koszt podatkowy? 

Niestety ustawodawca wprowadził w tym zakresie pewne ograniczenia dotyczące samochodów osobowych. Zgodnie z przepisami obu ustaw o podatku dochodowym (art. 23 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT oraz art. 16 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT), za koszty uzyskania przychodów nie uznaje się odpisów amortyzacyjnych z tytułu zużycia samochodu osobowego, w części ustalonej od wartości samochodu przewyższającej równowartość 20.000 euro przeliczonej na złote według kursu średniego euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia przekazania samochodu do używania. 

Jak określić samochód osobowy? 

Skoro pewna część odpisów amortyzacyjnych od samochodu osobowego nie jest uznawana za koszt podatkowy, należy przede wszystkim określić pojęcie „samochodu osobowego” w rozumieniu ustaw o podatkach dochodowych. Może się ono bowiem różnić nie tylko od potocznego, intuicyjnego rozumienia tego pojęcia, ale również od zapisów w dowodzie rejestracyjnym. Jak się okaże w dalszej części opracowania, jeszcze inaczej należy rozumieć samochód osobowy dla potrzeb podatku VAT. W tym miejscu interesuje nas jednak definicja samochodu osobowego na potrzeby podatku dochodowego.  

Ustawodawca zamieścił taką definicję w art. 23 ust. 3a ustawy o PIT oraz w art. 16 ust. 3a ustawy o CIT. Zgodnie z tymi przepisami, za samochód osobowy uważają każdy samochód, który nie posiada homologacji producenta lub importera wymaganej dla samochodów innych niż osobowe oraz którego dopuszczalna ładowność nie przekracza 500 kilogramów. Samochód posiadający homologację producenta lub importera dla samochodów innych niż osobowe i którego dopuszczalna ładowność przekracza 500 kilogramów, będzie już samochodem ciężarowym (oczywiście tylko na potrzeby podatku dochodowego).  

Jak obliczyć kwotę odpisów niestanowiącą kosztów uzyskania przychodów? 

W pierwszej kolejności należy ustalić równowartość 20.000 euro po średnim kursie NBP z dnia przekazania samochodu do używania. Jeśli wartość samochodu osobowego nie przewyższa tak wyliczonej kwoty, wówczas całość odpisów amortyzacyjnych będzie można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu. Gdyby jednak wartość samochodu przewyższała tę kwotę, nadwyżka nie może zostać uznana za taki koszt (pomimo, że nadal będzie stanowić odpis amortyzacyjny). 

Przykład

Podatnik kupił samochód osobowy za kwotę 72.000 zł (przyjmijmy, że kwota ta oznacza również wartość początkową samochodu) i w dniu 15 lipca 2005 r. przekazał go do używania.

Załóżmy, że średni kurs euro, ogłaszany przez NBP na ten dzień, wyniósł 4,10 zł. Równowartość 20.000 euro wynosi więc 82.000 zł. Ponieważ wartość samochodu nie przewyższa tej kwoty, całość odpisów amortyzacyjnych będzie można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. 

Przykład

Załóżmy, że podatnik z poprzedniego przykładu nabył również samochód osobowy o za kwotę 100.000 zł (i jest to wartość początkowa samochodu) i przekazał go do używania również w dniu 15 lipca 2005 r. Przypomnijmy, że równowartość 20.000 euro na te dzień wynosi 82.000 zł. Do kosztów uzyskania przychodów nie można zatem zaliczyć nadwyżki wartości początkowej ponad tę kwotę – kosztem nie będzie zatem kwota 18.000 zł. W całym okresie amortyzacji do kosztów podatnik zaliczy jedynie 82.000 zł, zaś kwota 18.000 zł będzie stanowiła sumę odpisów amortyzacyjnych nieuznawanych za koszt podatkowy.

Przyjmijmy, że podatnik amortyzuje samochód metodą liniową, czyli stosuje podstawową stawkę z Wykazu stawek amortyzacyjnych, która wynosi 20% rocznie (o sposobach amortyzacji samochodu będzie mowa niżej). Rozliczenie amortyzacji w 2005 r. będzie zatem wyglądać następująco:

- rok 2005 – amortyzacja od sierpnia do grudnia (5 m-cy): odpis wyniesie 8.333,33 zł (100.000 zł x 20% / 12 m-cy x 5 m-cy), z czego:

1. do kosztów podatnik zaliczy kwotę 6.833,33 zł (82.000 zł x 20% / 12 m-cy x 5 m-cy)   

2. odpisy w wysokości 1.500 zł nie będą stanowiły kosztów uzyskania przychodów (18.000 zł x 20% / 12 m-cy x 5 m-cy albo 8.333,33 zł – 6.833,33 zł).

UWAGA!

Powyższe ograniczenie nie ma zastosowania do samochodów ciężarowych.

Amortyzacja samochodu firmowego na zasadach ogólnych

Jak już wyżej zaznaczono, wydatek na nabycie samochodu firmowego będzie najczęściej rozliczany nie jednorazowo, ale poprzez odpisy amortyzacyjne. Wiąże się to z faktem zakupu samochodu o wartości wyższej niż 3.500 zł, przeznaczonego do długotrwałego, ponadrocznego użytku. Pamiętajmy, że amortyzować samochód zaczynamy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym samochód został wprowadzony do ewidencji. 

Od czego zacząć amortyzację samochodu firmowego?  

Przede wszystkim trzeba ustalić roczną stawkę amortyzacji. W tym celu należy sięgnąć do załącznika Nr 1 do ustawy o PIT oraz ustawy o CIT. Załącznikiem tym jest bowiem tzw. „Wykaz rocznych stawek amortyzacyjnych”. Środki transportu zostały w nim wymienione pod poz. 7 (środki transportu należą bowiem do grupy 7 Klasyfikacji Środków Trwałych – klasyfikacja ta, zwana w dalszej części „KŚT” została określona rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1999 r. w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych (Dz. U. Nr 112, poz. 1317).  

W przypadku środków transportu używanych w większości przedsiębiorstw, najważniejsze znaczenie będą miały samochody osobowe i ciężarowe, dla których ustawodawca określił stawkę w wysokości 20% rocznie. Stawka w tej wysokości określana jest mianem stawki podstawowej i stosuje się ją do tzw. liniowej metody amortyzacji. 

Na czym polega amortyzacja liniowa samochodu?

Podstawową metodą amortyzacji samochodu firmowego jest tzw. liniowa metoda amortyzacji. Polega ona na dokonywaniu równomiernych odpisów miesięcznych, kwartalnych lub rocznych. Wysokość odpisu rocznego uzyskuje się mnożąc wartość początkową samochodu przez stawkę z Wykazu (czyli przez 20%). Oznacza to, że amortyzacja będzie trwała 5 lat, czyli w ciągu tego czasu wartość samochodu zostanie wpisana w koszty. 

Przykład

Podatnik kupił samochód ciężarowy za kwotę 75.000 zł + 16.500 zł VAT. Na przystosowanie samochodu do używania na potrzeby firmy podatnik wydał dodatkowo kwotę 3.500 zł. Podatnik ma prawo do odliczenia podatku VAT, zatem wartość początkową samochodu powinien ustalić na kwotę 78.500 zł (75.000 zł + 3.500 zł). Podatnik nabył samochód w kwietniu 2005 r., do używania zaś przekazał go w maju 2005 r. (w tym miesiącu ujął go również w ewidencji środków trwałych). Czerwiec 2005 r. będzie więc pierwszym miesiącem amortyzacji.

Wyliczenie miesięcznego odpisu będzie wyglądać następująco:

78.500 zł x 20% / 12 = 1.308,33 zł 

Odpis kwartalny wyniesie 3.925 zł:

78.500 zł x 20% / 4 = 3.925 zł 

Odpis roczny wyniesie: 15.700 zł

78.500 zł x 20% = 15.700 zł     

Amortyzacja samochodu metodą liniową (podstawową) będzie wyglądać następująco:

- 2005 r. (VI-XII): 9.158,31 zł (1.308,33 zł x 7 m-cy)

- 2006 r.: 15.700 zł

- 2007 r.: 15.700 zł

- 2008 r.: 15.700 zł

- 2009 r.: 15.700 zł

- 2010 r. (I-V): 6.541,69 zł  

Amortyzacja samochodu metodą liniową zawsze potrwa więc 5 lat (60 miesięcy). Istnieją jednak sposoby na przyspieszenie tego okresu – szybsze metody amortyzacji samochodu firmowego przedstawiamy niżej.    

Czy można przyspieszyć amortyzację samochodu?

Ustawodawca w pewnych sytuacjach pozwala podatnikowi na szybszą amortyzację samochodu firmowego.

W ten sposób w krótszym czasie wydatek na nabycie samochodu zostanie ujęty w kosztach uzyskania przychodów. Zwykle jest to korzystne dla podatników, jednak trzeba pamiętać, że nie dla wszystkich. Przyspieszanie amortyzacji jest nie na rękę tym podatnikom, którzy i tak mają duże koszty. Oni mogą jednak obniżyć roczną stawkę amortyzacyjną, wynikającą z Wykazu nawet do zera (na warunkach określonych w ustawie o PIT i CIT). Obniżenie stawki nie powinno więc sprawiać kłopotów. Bardziej skomplikowane jest jednak podwyższenie podstawowej stawki z Wykazu i temu właśnie zagadnieniu poświęcimy dalsze punkty.  

Szybsza amortyzacja liniowa

W pewnych sytuacjach można skrócić okres amortyzacji liniowej – następuje to poprzez podwyższanie stawek z Wykazu. Podatnik może podwyższyć stawkę z Wykazu min. dla środków transportu (z wyjątkiem morskiego taboru pływającego), używanych bardziej intensywnie w stosunku do warunków przeciętnych albo wymagających szczególnej sprawności technicznej, przy zastosowaniu w tym okresie współczynników nie wyższych niż 1,4 - przez wybrany współczynnik mnoży się zatem stawkę z Wykazu. W razie wystąpienia bądź ustania warunków uzasadniających podwyższenie, stawki ulegają podwyższeniu lub obniżeniu od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności uzasadniające te zmiany. W przypadku podwyższenia stawek amortyzacyjnych, należy dla poszczególnych środków trwałych stosować jeden wybrany współczynnik, przez który mnoży się stawkę amortyzacyjną właściwą dla danego środka trwałego, przyjętą z Wykazu stawek amortyzacyjnych. Jeśli więc podatnik postanowi skorzystać z maksymalnego podwyższenia, może amortyzować samochód wg stawki 28% (20% x 1,4).

Przez środki transportu wymagające szczególnej sprawności technicznej rozumie się te obiekty, które używane są w pracy na trzy zmiany, mimo że nie działają ze swej istoty w ruchu ciągłym, używane w warunkach terenowych, w warunkach leśnych, pod ziemią lub innych wskazujących na bardziej intensywne zużycie. 

„Indywidualne” podejście do amortyzacji samochodu

Przepisy prawa podatkowego pozwalają podatnikom w niektórych przypadkach skrócić okres amortyzacji samochodu o 50%.

Metoda ta dotyczy jednak wyłącznie samochodów używanych lub ulepszonych, po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji danego podatnika. Indywidualizm tej metody polega na tym, że podatnik sam ustala stawkę amortyzacyjną, jest przy tym jednak związany minimalnym okresem amortyzacji określonym przez ustawę. Okres amortyzacji indywidualnej dla samochodu firmowego nie może być więc krótszy niż 30 miesięcy.   

Przykład

Podatnik kupił w komisie pięcioletni samochód osobowy za kwotę 12.000 zł i wprowadził go do ewidencji w maju 2005 r. Ponieważ samochód jest używany i podatnik wprowadza go po raz pierwszy do swojej ewidencji, może dokonać amortyzacji w ciągu 30 miesięcy.

Amortyzacja potrwa od czerwca 2005 r. do listopada 2007 r. Wysokość miesięcznego odpisu ustala się dzieląc wartość początkową przez liczbę miesięcy amortyzacji: 12.000 zł / 30 = 400 zł.  

Samochód firmowy uważa się za używany, jeżeli podatnik udowodni, że przed  nabyciem był wykorzystywany co najmniej przez okres 6 miesięcy. W praktyce przyjmuje się, że decydujące znaczenie przy ustalaniu, czy samochód jest używany, mają zapisy w dowodzie rejestracyjnym.  

Z kolei samochód będzie można uznać za ulepszony, jeżeli wydatki poniesione przez podatnika na ulepszenie przed wprowadzeniem do ewidencji stanowiły co najmniej 20% wartości początkowej. 

Jak widać, amortyzacja indywidualna pozwala na dwukrotnie szybsze zaliczenie wydatku na nabycie samochodu w koszty (amortyzacja trwa 30. zamiast 60-ciu miesięcy).  

PAMIĘTAJ!

Z indywidualnej metody można skorzystać tylko wtedy, gdy samochód jest używany albo ulepszony. Ponadto musi być wprowadzany do ewidencji po raz pierwszy

Czy samochody ciężarowe można amortyzować inaczej? 

Zarówno podwyższanie stawek podstawowych o określone współczynniki, jak również zastosowanie amortyzacji indywidualnej dotyczyło zarówno samochodów osobowych, jak również samochodów ciężarowych. W przypadku samochodów ciężarowych istnieje jednak jeszcze jeden szczególny sposób ich amortyzacji, który pozwala przyspieszyć jej okres. Metoda amortyzacji, o której mowa, określana jest amortyzacją degresywną.  

Amortyzacja degresywna polega na tym, że w pierwszym podatkowym roku  używania samochodu stosuje się stawkę z Wykazu powiększonej o współczynnik nie wyższy niż 2,0. Na każdy kolejny rok podatkowy ustala się nową podstawę amortyzacji, którą stanowi różnica między wartością początkową a dotychczasowymi odpisami. Jednakże począwszy od roku podatkowego, w którym tak określona roczna kwota amortyzacji miałaby być niższa od rocznej kwoty amortyzacji obliczonej przy zastosowaniu metody liniowej, podatnik dokonuje dalszych odpisów amortyzacyjnych zgodnie z metodą liniową. 

Ponieważ zagadnienie amortyzacji degresywnej może powodować trudności w praktyce, wyjaśnijmy jej istotę na poniższym przykładzie.  

Przykład

Podatnik kupił samochód ciężarowy za kwotę 120.000 zł + 26.400 zł VAT (VAT podlega odliczeniu). Przyjęcie samochodu do używania wraz z wpisem do ewidencji nastąpiło w sierpniu 2005 r. Pierwszym krokiem podatnika jest ustalenie wysokości rocznego odpisu przy zastosowaniu metody liniowej: 120.000 zł x 20% = 24.000 zł. Począwszy od roku, w którym odpis liczony metodą degresywną byłby niższy od tej kwoty, następuje powrót do metody liniowej.  

Metoda degresywna polega na podwyższeniu stawki z Wykazu (20%) o współczynnik nie wyższy niż 2,0. Stawka podwyższona może wynieść więc nawet 40% (20% x 2,0).

W takim przypadku odpisy w pierwszym roku wyniosą zatem: 120.000 zł x 40% / 12-mcy x 4 m-ce (od września do grudnia) = 16.000 zł.

Podstawę odpisów za kolejny rok ustala się jako różnicę między wartością początkową a dotychczasowymi odpisami: 120.000 zł – 16.000 zł = 104.000 zł. Odpisy za 2006 r. wyniosą więc: 104.000 zł x 40% = 41.600 zł.

Podstawa liczenia odpisów za 2007 r. wynosi 62.400 zł (120.000 zł – 16.000 zł – 41.600 zł). Odpisy za ten rok wyniosą: 62.400 zł x 40% = 24.960 zł.

Podstawa liczenia odpisów za 2008 r. wynosi 37.440 zł. Metoda degresywna staje się więc mniej korzystna niż metoda linowa – odpis liczony metodą degresywną wyniósłby tylko 14.976 zł (37.440 zł x 40%), podczas gdy metoda liniowa dałaby wynik 24.000 zł. Od 2008 r. następuje więc powrót do metody liniowej i podatnik odpisze kwotę 24.000 zł.

W 2009 r. do odpisania zostaje jeszcze tylko kwota 13.440 zł (37.440 zł – 24.000 zł) i podatnik odpisze ją do lipca 2009 r.            

Amortyzacja samochodu metodą degresywną trwałaby więc 47 miesięcy (od września 2005 r. do lipca 2009 r.) a więc byłaby krótsza od metody liniowej o 13 miesięcy.   

PAMIĘTAJ!

Amortyzacja degresywna ma zastosowanie jedynie do samochodów ciężarowych. Ponieważ amortyzacja samochodu ciężarowego tą metodą jest mniej korzystna niż przy zastosowaniu metody indywidualnej, będzie ona miała zastosowanie głównie w przypadku nowych samochodów ciężarowych    

Jak ujmować w kosztach uzyskania przychodów wydatki na eksploatację samochodu będącego środkiem trwałym? 

Przy ujmowaniu wszystkich wydatków firmy w kosztach uzyskania przychodów. podatnika obowiązuje podstawowa zasada: kosztem może być każdy wydatek, który ma związek z przychodami oraz który nie został przez ustawodawcę wymieniony w katalogu wydatków niezaliczanych do kosztów. Zasada ta obowiązuje również przy rozliczaniu wydatków eksploatacyjnych związanych z używaniem samochodu, który w firmie figuruje jako środek trwały. Wszelkie tego rodzaju wydatki, takie jak: paliwo, części zamienne, opłaty za przeglądy i inne (olej, płyn do spryskiwacza, itp.) mogą zostać w całości zaliczone w koszty.  

Amortyzacja „na kredyt”, czyli jak amortyzować samochód przewłaszczony na rzecz banku

Samochód firmowy często staje się przedmiotem zabezpieczenia wierzytelności, w szczególności zaś wierzytelności banku z tytułu udzielonego kredytu. Dochodzi wtedy do tzw. przewłaszczenia na zabezpieczenie. Objętość niniejszego opracowania nie pozwala na szczegółowe omówienie tej instytucji wraz z występującymi w praktyce odmianami, niemniej jednak należy wskazać, iż w wyniku zawartej umowy przewłaszczenia bank staje się właścicielem samochodu. Zgodnie zaś z dalszymi postanowieniami tej umowy, bank może stać się właścicielem samochodu firmowego dopiero wtedy, kiedy kredyt nie zostanie spłacony albo też staje się nim definitywnie od razu, z tym zastrzeżeniem, że spłata kredytu pociąga za sobą powrót prawa własności na firmę podatnika.

W przypadku umowy przewłaszczającej powstaje jednak problem z amortyzacją samochodu. Przepisy podatkowe wyraźnie bowiem stwierdzają, że amortyzacji podlegają środki trwałe stanowiące własność lub współwłasność podatnika. Tymczasem w wyniku przewłaszczenia właścicielem samochodu staje się bank. Czy w tej sytuacji podatnik – kredytobiorca musi zaprzestać amortyzacji? Otóż w tym jednym przypadku przepisy pozwalają na dalszą amortyzację podatnikowi, aż do chwili kiedy dojdzie do ostatecznego przeniesienia własności samochodu. 

Zgodnie z przepisami obu ustaw o podatkach dochodowych, odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, które zostały przewłaszczone w celu zabezpieczenia wierzytelności, w tym pożyczki lub kredytu, dokonuje dotychczasowy właściciel, w tym pożyczkobiorca lub kredytobiorca.    

Ulepszamy samochód będący środkiem trwałym

Eksploatacja samochodu firmowego zawsze pociąga za sobą konieczność dokonywania nakładów remontowych i ulepszających. Specjalnie dokonaliśmy powyższego rozróżnienia, ponieważ w zależności od charakteru wydatku zależy sposób jego ujęcia w kosztach.

O remoncie możemy mówić wtedy, kiedy dokonujemy odtworzenia substancji pierwotnej – przykładem remontu jest np. wymiana zepsutego silnika. Nawet jeśli w ramach takiego odtworzenia zastosujemy część o lepszych parametrach technicznych, to w dalszym ciągu mamy do czynienia z remontem. Wydatki remontowe na samochód będący środkiem trwałym można, bez względu na ich wysokość,  bezpośrednio zaliczać do kosztów uzyskania przychodów, bez konieczności rozkładania ich w czasie.  

Do ulepszenia dochodzi natomiast w wyniku przebudowy, rozbudowy, rekonstrukcji, adaptacji lub modernizacji. Przykładem ulepszenia samochodu będzie zatem np. zamontowanie klimatyzacji czy elektrycznie otwieranych szyb (przykład modernizacji). Sposób rozliczenia wydatków ulepszeniowych zależy od kwoty wydatkowej na ten cel. Zgodnie z przepisami podatkowymi, wartość początkową samochodu firmowego, który jest środkiem trwałym, powiększa się o sumę wydatków na jego ulepszenie, w tym także o wydatki na nabycie części składowych lub peryferyjnych, których jednostkowa cena nabycia przekracza 3.

500 zł. Samochód – środek trwały uważa się za ulepszony, gdy suma wydatków poniesionych na jego przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcję, adaptację lub modernizację w danym roku podatkowym przekracza 3.500 zł i wydatki te powodują wzrost wartości użytkowej w stosunku do wartości z dnia przyjęcia samochodu do używania, mierzonej w szczególności okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonych środków trwałych i kosztami ich eksploatacji. 

Przykład

Podatnik użytkuje samochód o wartości 12.000 zł i amortyzuje go metodą liniową. Miesięczny odpis amortyzacyjny wynosi 200 zł (12.000 zł x 20% / 12m-cy). W kwietniu 2005 r. podatnik dokonał montażu instalacji gazowej za kwotę 4.000 zł. Odpisy od miesiąca maja będą więc liczone od kwoty 16.000 zł (12.000 zł + 4.000 zł). Wysokość odpisów od maja 2005 r. ulegnie zatem zwiększeniu do kwoty 266,66 zł (16.000 zł x 20% / 12).

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. 2000 r., Nr 14, poz. 176, ze zm.),

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1999 r. w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych (Dz. U. 1999 r., Nr 112, poz. 1317)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl