Gdy ktoś ogranicza twoją działalność na rynku...sprawdź, czy nie masz do czynienia z praktykami ograniczającymi konkurencję!

Oczywistym jest bowiem, że ograniczanie wolnej konkurencji może dotyczyć jedynie pewnego segmentu rynku, właściwego właśnie dla określonych przedsiębiorców. Nie mogą bowiem konkurować ze sobą producenci zabawek z wytwórcami soków owocowych, gdyż rynki, na których działają są zupełnie inne i od siebie niezależne. Problem powstaje wówczas, gdy konkurują ze sobą producenci np. past do zębów z producentami nici dentystycznych. Czy rynek, na którym działają ci producenci jest dla nich wspólnym rynkiem właściwym? Czy pasta do zębów jest uznanym substytutem nici dentystycznych? Z takimi właśnie pytaniami spotyka się praktyka określając, czy w analizowanym przypadku doszło do ograniczania konkurencji.

W większości kontrowersyjnych przypadków nie sposób arbitralnie stwierdzić, czy producenci działają na wspólnym rynku. Czy można bowiem z góry powiedzieć, że banany są w jakimkolwiek stopniu substytutem jabłek? Nie jest też celem niniejszej porady wyjaśnianie tych zawiłości, które należy pozostawić praktyce i orzecznictwu. Pragniemy jedynie zwrócić uwagę na możliwie pojawiające się problemy.

Porozumienia ograniczajÄ…ce konkurencjÄ™

Zgodnie z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów, zakazane jest zawieranie porozumień, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające w szczególności na:

• ustalaniu, bezpoÅ›rednio lub poÅ›rednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów,
• ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji lub zbytu oraz postÄ™pu technicznego lub inwestycji,
• podziale rynków zbytu lub zakupu,
• stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzajÄ…cych dla tych osób zróżnicowane warunki konkurencji,
• uzależnianiu zawarcia umowy od przyjÄ™cia lub speÅ‚nienia przez drugÄ… stronÄ™ innego Å›wiadczenia, nie majÄ…cego rzeczowego ani zwyczajowego zwiÄ…zku z przedmiotem umowy,
• ograniczaniu dostÄ™pu do rynku lub eliminowaniu z rynku przedsiÄ™biorców nieobjÄ™tych porozumieniem,
• uzgadnianiu przez przedsiÄ™biorców przystÄ™pujÄ…cych do przetargu lub przez tych przedsiÄ™biorców i przedsiÄ™biorcÄ™ bÄ™dÄ…cego organizatorem przetargu warunków skÅ‚adanych ofert, w szczególnoÅ›ci zakresu prac lub ceny.

Zawarte porozumienia, które spełniają powyższe przesłanki, są w całości lub w odpowiedniej części nieważne.

Ustawa dopuszcza jednak w pewnych szczególnych przypadkach zawieranie takich porozumień, jednakże tylko pomiędzy określonymi podmiotami. Porozumienia uznane za ograniczające konkurencję mogą być zawierane pomiędzy:

• konkurentami, których Å‚Ä…czny udziaÅ‚ w rynku wÅ‚aÅ›ciwym w roku kalendarzowym poprzedzajÄ…cym rok zawarcia porozumienia nie przekracza 5%,
• przedsiÄ™biorcami (nie konkurentami) dziaÅ‚ajÄ…cymi na różnych szczeblach obrotu, których Å‚Ä…czny udziaÅ‚ w rynku wÅ‚aÅ›ciwym poprzedzajÄ…cym rok zawarcia porozumienia nie przekracza 10%.

Poprzez pojecie "różne szczeble obrotu" należy rozumieć nie obrót finansowy, lecz pole, na którym dany przedsiębiorca działa. Przykładowo producent i sprzedawca działają na innych szczeblach obrotu, gdyż producent dobra wytwarza, a sprzedawca je dalej dystrybuuje.

Ponadto, wyłączenie spod zakazu zawierania porozumień ograniczających konkurencję może być zawarte w akcie prawnym. Rada Ministrów została bowiem upoważniona do wyłączenia spod zakazu (w drodze rozporządzenia), porozumień, które przyczyniają się do polepszenia produkcji, dystrybucji towarów lub do postępu technicznego lub gospodarczego, zapewniają nabywcy lub użytkownikowi odpowiednią część wynikających z tego wyłączenia korzyści i które:

1. nie nakładają na zainteresowanych przedsiębiorców ograniczeń, które nie są niezbędne do osiągnięcia powyższych celów,
2. nie stwarzają tym przedsiębiorcom możliwości wyeliminowania konkurencji na rynku właściwym w zakresie znacznej części określonych towarów.

Rada Ministrów skorzystała z upoważnienia ustawowego i określiła wyłączenia spod zakazu zawierania porozumień. Obecnie obowiązują:

• RozporzÄ…dzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 roku w sprawie wyÅ‚Ä…czenia niektórych kategorii porozumieÅ„ dotyczÄ…cych transferu technologii spod zakazu porozumieÅ„ ograniczajÄ…cych konkurencjÄ™,
• RozporzÄ…dzenie Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 2002 r. w sprawie wyÅ‚Ä…czenia okreÅ›lonych porozumieÅ„ wertykalnych spod zakazu porozumieÅ„ ograniczajÄ…cych konkurencjÄ™,
• RozporzÄ…dzenie Rady Ministrów z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie wyÅ‚Ä…czenia okreÅ›lonych porozumieÅ„ wertykalnych w sektorze pojazdów samochodowych spod zakazu porozumieÅ„ ograniczajÄ…cych konkurencjÄ™,
• RozporzÄ…dzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wyÅ‚Ä…czenia niektórych kategorii porozumieÅ„, zawieranych miÄ™dzy przedsiÄ™biorcami prowadzÄ…cymi dziaÅ‚alność ubezpieczeniowÄ…, spod zakazu porozumieÅ„ ograniczajÄ…cych konkurencjÄ™,
• RozporzÄ…dzenie Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 2002 r. w sprawie wyÅ‚Ä…czenia okreÅ›lonych porozumieÅ„ specjalizacyjnych i porozumieÅ„ badawczo-rozwojowych spod zakazu porozumieÅ„ ograniczajÄ…cych konkurencjÄ™.

Zakaz nadużywania pozycji dominującej

Pozycją dominującą jest stan, w której przedsiębiorca może zapobiec skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie sobie możliwości działania w znacznym zakresie niezależnie od konkurentów, kontrahentów lub konsumentów. Istnieje domniemanie, że przedsiębiorca, który ma udział w rynku właściwym przekraczający 40%, posiada pozycję dominującą. Zakazane jest natomiast nadużywanie tej pozycji. Nadużywanie pozycji dominującej polega w szczególności na:

1. bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich, odległych terminów płatności lub innych warunków zakupu albo sprzedaży towarów,
2. ograniczeniu produkcji, zbytu lub postępu technicznego ze szkodą dla kontrahentów lub konsumentów,
3. stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających dla tych osób zróżnicowane warunki konkurencji,
4. uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy,
5. przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji,
6. narzucaniu przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów, przynoszących mu nieuzasadnione korzyści,
7. stwarzaniu konsumentom uciążliwych warunków dochodzenia swoich praw,
8. podziale rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych.

Powyższe czynności będące przejawem nadużywania pozycji dominującej są w całości lub w części nieważne (czyli np. nieważne jest postanowienie umowne, zgodnie z którym przedsiębiorca posiadający dominującą pozycję na rynku uzależnia możliwość dochodzenia odszkodowania przez konsumenta za wady rzeczy od poinformowania sprzdawcy o tych wadach w terminie 3 dni od dokonania zakupu). W przypadku nadużywania pozycji dominującej ustawa nie zawiera wyłączeń spod tego zakazu.

Pamiętaj, że:

• zakazane sÄ… porozumienia ograniczajÄ…ce konkurencje, a także nadużywanie pozycji dominujÄ…cej,
• od zakazu nadużywania pozycji dominujÄ…cej nie ma wyÅ‚Ä…czeÅ„, podczas gdy spod zakazu zawierania porozumieÅ„ istniejÄ… wyjÄ…tki.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tekst jednolity: Dz. U. 2003 r., Nr 86, poz. 804 ze zmianami).