Kto i na jakich zasadach może prowadzić działalność gospodarczą w zakresie usług ochrony osób i mienia?

5.8.2007

Na czym polega ochrona osób i mienia?

Zgodnie z przepisami, ochrona osób to działania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa życia, zdrowia i nietykalności osobistej. Ochrona mienia oznacza zaś działania zapobiegające przestępstwom i wykroczeniom przeciwko mieniu, a także przeciwdziałające powstawaniu szkody wynikającej z tych zdarzeń oraz niedopuszczające do wstępu osób nieuprawnionych na teren chroniony.

Ochrona osób i mienia realizowana jest w formie:

bezpośredniej ochrony fizycznej:
- stałej lub doraźnej,
- polegającej na stałym dozorze sygnałów przesyłanych, gromadzonych i przetwarzanych w elektronicznych urządzeniach i systemach alarmowych,
- polegającej na konwojowaniu wartości pieniężnych oraz innych przedmiotów wartościowych lub niebezpiecznych;
zabezpieczenia technicznego, polegającego na:
- montażu elektronicznych urządzeń i systemów alarmowych, sygnalizujących zagrożenie chronionych osób i mienia, oraz eksploatacji, konserwacji i naprawach w miejscach ich zainstalowania,
- montażu urządzeń i środków mechanicznego zabezpieczenia oraz ich eksploatacji, konserwacji, naprawach i awaryjnym otwieraniu w miejscach zainstalowania.

Czy każdy może założyć działalność ochroniarską?

Nie każdy. Choć wolność gospodarowania jest zasadą konstytucyjną, jednak dopuszczalne jest jej ograniczenie – jedynie w drodze ustawy, tylko ze względu na ważny interes publiczny przy zachowaniu zasady proporcjonalności. Podjęcie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia wymaga uzyskania koncesji, określającej zakres i formy prowadzenia tych usług. Aby zatem zacząć wykonywać taką działalność, trzeba postarać się o otrzymanie koncesji i spełniać odpowiednie warunki.

Koncesji nie wymaga natomiast działalność gospodarcza w zakresie zabezpieczenia technicznego (polegającego na: montażu elektronicznych urządzeń i systemów alarmowych, sygnalizujących zagrożenie chronionych osób i mienia, oraz eksploatacji, konserwacji i nprawach w miejscach ich zainstalowania czy montażu urządzeń i środków mechanicznego zabezpieczenia oraz ich eksploatacji, konserwacji, naprawach i awaryjnym otwieraniu w miejscach zainstalowania), jeżeli nie dotyczy obszarów, obiektów i urządzeń podlegających obowiązkowej ochronie i ujętych jako takie w prowadzonej przez wojewodę ewidencji. Jest to więc jest ustawowy wyjątek od zasady uzyskiwania koncesji na działalność ochroniarską.

Kto udzieli koncesji?

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, po zasięgnięciu opinii właściwego komendanta wojewódzkiego Policji, jest organem właściwym do udzielenia, odmowy udzielenia, ograniczenia zakresu działalności gospodarczej lub formy usług oraz cofania koncesji na działalność gospodarczą w zakresie usług ochrony osób i mienia.

Opinia komendanta (o ile szczególny przepis prawa nie nada jej innego charakteru) jest tylko oceną faktów, przy użyciu ustawowych lub subiektywnych kryteriów opiniującego, która nie wiąże organu rozstrzygającego sprawę co do meritum, tj. Ministra (tak np.: wyrok NSA z 3 grudnia 2002 r., sygn. II SA 776/2001). Jest więc tylko jednym z elementów materiału dowodowego w sprawie administracyjnej, aczkolwiek jest to niewątpliwie element istotny dla końcowego rozstrzygnięcia.

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji jako organ koncesyjny może określić w koncesji szczególne warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją, zobowiązany jest przy tym do przekazania każdemu zainteresowanemu przedsiębiorcy szczegółowej informacji o treści tych warunków, niezwłocznie po wszczęciu postępowania w sprawie udzielenia koncesji. Ma on także prawo do odmowy udzielenia koncesji lub ograniczenia jej zakresu w stosunku do wniosku o udzielenie koncesji.

Kto i jak może ubiegać się o wydanie koncesji?

Koncesję wydaje się na wniosek:

przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną, jeżeli osoba ta posiada licencję pracownika ochrony fizycznej drugiego stopnia bądź licencję pracownika zabezpieczenia technicznego drugiego stopnia;
przedsiębiorcy innego niż osoba fizyczna, jeśli ww. licencję, posiada co najmniej jedna osoba będąca wspólnikiem spółki cywilnej, jawnej lub komandytowej, członkiem zarządu, prokurentem lub pełnomocnikiem ustanowionym przez przedsiębiorcę do kierowania działalnością określoną w koncesji. Spółka jawna i spółka komandytowa w rozumieniu Kodeksu spółek handlowych są osobowymi spółkami handlowymi. Natomiast spółka cywilna jest uregulowana w Kodeksie cywilnym (art. 860 i nast. k.c.)

Wniosek o udzielenie lub o zmianę koncesji powinien zawierać:

firmę przedsiębiorcy, oznaczenie jego siedziby i adresu albo miejsca zamieszkania i adresu oraz adresu głównego miejsca wykonywania działalności gospodarczej;
numer w rejestrze przedsiębiorców lub w ewidencji oraz numer identyfikacji podatkowej (NIP);
określenie rodzaju i zakresu wykonywania działalności gospodarczej, na którą ma być udzielona koncesja.

Do wniosku o udzielenie koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia przedsiębiorca jest obowiązany dołączyć następujące dokumenty:

dokument określający status przedsiębiorcy (ustawa o swobodzie działalności gospodarczej nakłada przy tym na przedsiębiorców wiele obowiązków), adres jego siedziby lub miejsca zamieszkania, wraz ze wskazaniem obszaru i miejsca wykonywania działalności gospodarczej, zakresu oraz formy usług ochrony osób i mienia, terminu ważności koncesji i daty rozpoczęcia działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia,
urzędowo poświadczoną kopię dokumentu stwierdzającego posiadanie ww. licencji drugiego stopnia osoby lub osób,
zaświadczenie o niekaralności przedsiębiorcy oraz osób, będących wspólnikami spółki cywilnej, jawnej lub komandytowej, członkami zarządu, prokurentami lub pełnomocnikami ustanowionymi przez przedsiębiorcę do kierowania działalnością określoną w koncesji,
dokument stwierdzający tytuł prawny do lokalu będącego siedzibą przedsiębiorcy i miejscem wykonywania działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia,
zaświadczenie o numerze identyfikacyjnym REGON, wydane przez właściwy urząd statystyczny, albo urzędowo poświadczoną jego kopię,
zaświadczenie właściwego urzędu skarbowego stwierdzające, iż przedsiębiorca nie zalega z wpłatami należności budżetowych.

Do wniosku o udzielenie koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia przedsiębiorca nie będący osobą fizyczną jest obowiązany dodatkowo dołączyć:

umowę (statut) spółki, akt założycielski lub inny przewidziany przepisami prawa dokument dotyczący utworzenia, działalności i organizacji przedsiębiorcy albo urzędowo poświadczone ich kopie,
odpis z właściwego rejestru, jeżeli przedsiębiorca podlega wpisowi do rejestru,
wykaz członków zarządu, prokurentów i pełnomocników, z podaniem adresów ich miejsc zamieszkania,
listę udziałowców lub akcjonariuszy, posiadających co najmniej 50% udziałów lub akcji,
dokument określający proporcje udziału kapitału polskiego i obcego w spółce oraz jego wysokość, z podaniem adresów siedziby lub miejsc zamieszkania wspólników - gdy spółka jest podmiotem z udziałem zagranicznym.

Kiedy wnioskodawca nie uzyska koncesji?

Organ koncesyjny może jednak odmówić udzielenia koncesji lub ograniczyć jej zakres w stosunku do wniosku o udzielenie koncesji albo odmówić zmiany koncesji:

gdy przedsiębiorca nie spełnia określonych w ustawie warunków wykonywania działalności objętej koncesją;
ze względu na zagrożenie obronności i bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli;
przedsiębiorcy, któremu w ciągu ostatnich 3 lat cofnięto koncesję na działalność określoną ustawą z powodu wydania prawomocnego orzeczenia zakazującego mu wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją bądź nie usunięcia w wyznaczonym terminie stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z warunkami określonymi w koncesji lub z przepisami regulującymi działalność gospodarczą objętą koncesją albo rażącego naruszenia warunków określonych w koncesji lub innych warunków wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej, określonych przepisami prawa, albo też ze względu na zagrożenie obronności i bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa obywateli, a także w razie ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy, czy też gdy przedsiębiorcę reprezentuje osoba, która była osobą uprawnioną do reprezentowania innego przedsiębiorcy lub była jej pełnomocnikiem ustanowionym do kierowania działalnością określoną w koncesji, a jej działalność spowodowała wydanie decyzji cofającej koncesję temu przedsiębiorcy;
przedsiębiorcy, którego w ciągu ostatnich 3 lat wykreślono z rejestru działalności regulowanej z powodu złożenia oświadczenia niezgodnego ze stanem faktycznym;
gdy w stosunku do przedsiębiorcy otwarto likwidację albo ogłoszono upadłość.

Jak udziela się koncesji?

Przed podjęciem decyzji w sprawie udzielenia koncesji lub jej zmiany Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji może:

wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia, w wyznaczonym terminie, brakującej dokumentacji poświadczającej, że spełnia on warunki określone przepisami prawa, wymagane do wykonywania określonej działalności gospodarczej, pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia;
dokonać sprawdzenia faktów podanych we wniosku o udzielenie koncesji w celu stwierdzenia, czy przedsiębiorca spełnia warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją oraz czy daje rękojmię prawidłowego wykonywania działalności objętej koncesją.

Koncesji udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż 5 lat i nie dłuższy niż 50 lat, chyba że przedsiębiorca wnioskuje o udzielenie koncesji na czas krótszy.

Udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie koncesji lub ograniczenie jej zakresu w stosunku do wniosku następuje w drodze decyzji administracyjnej.

Koncesja zawiera:

firmę przedsiębiorcy, oznaczenie jego siedziby i adresu albo adresu zamieszkania;
numer w rejestrze przedsiębiorców albo ewidencji działalności gospodarczej oraz numer identyfikacji podatkowej (NIP);
imiona i nazwiska wspólników lub członków zarządu, prokurentów oraz pełnomocników w razie ich ustanowienia, ze wskazaniem osób posiadających licencję drugiego stopnia;
określenie zakresu działalności gospodarczej i formy usług;
wskazanie miejsca wykonywania działalności gospodarczej;
określenie czasu jej ważności;
określenie obszaru wykonywania działalności gospodarczej w zakresie ochrony osób i mienia oraz datę jej rozpoczęcia.

Koncesja może ponadto zawierać szczególne warunki wykonywania działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia, określone przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Za udzielenie koncesji lub jej zmianę oraz za udzielenie promesy pobiera się opłatę skarbową.

Jakie obowiązki ciążą na przedsiębiorcy prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie ochrony osób i mienia?

Przedsiębiorca jest obowiązany zgłaszać, w terminie 14 dni od dnia ich powstania, temu organowi koncesyjnemu zmiany danych dotyczących jego firmy, oznaczenia jego siedziby i adresu albo adresu zamieszkania, numeru w rejestrze przedsiębiorców albo ewidencji działalności gospodarczej oraz NIP, a także realizacji wyznaczonych w koncesji szczególnych warunków wykonywania działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia.

Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą w zakresie ochrony osób i mienia ma ponadto obowiązek:

powiadomić organ koncesyjny o podjęciu działalności gospodarczej;
prowadzić i przechowywać dokumentację dotyczącą zatrudnionych pracowników ochrony oraz zawieranych i realizowanych umów; Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 maja 1998 r. w sprawie dokumentacji wymaganej przy prowadzeniu działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia oraz czasu jej przechowywania określa, jak należy prowadzić aktualny wykaz zatrudnionych pracowników ochrony oraz w zakresie zawieranych i realizowanych umów: rejestr zawartych umów i księgę realizacji umowy, wraz z udokumentowanym w formie oddzielnego protokołu szczegółowym opisem okoliczności użycia przez pracownika ochrony środka przymusu bezpośredniego lub broni palnej;
przedstawiać tę dokumentację na żądanie organu upoważnionego do kontroli;
zachowywać formę pisemną umów w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej;
spełniać w sposób nieprzerwany warunek posiadania odpowiedniej licencji drugiego stopnia przez osoby związane z przedsiębiorstwem, jeżeli koncesję uzyskał przedsiębiorca inny niż osoba fizyczna.

Poza tym przedsiębiorca obowiązany jest:

oznaczyć pracowników ochrony w sposób jednolity, umożliwiający ich identyfikację oraz identyfikację podmiotu zatrudniającego; takie oznaczenie działa bowiem powstrzymująco na osoby przebywające na chronionym terenie i ułatwia pracownikom ochrony wypełnianie ich obowiązków w zakresie zapewniania porządku i bezpieczeństwa na chronionym terenie;
zapewnić noszenie ubioru przez pracowników ochrony, umożliwiającego ich identyfikację oraz identyfikację podmiotu zatrudniającego w przypadkach, gdy noszą przydzieloną im broń palną.

Ubiory pracowników ochrony zatrudnianych przez przedsiębiorcę powinny posiadać oznaczenia różniące je w sposób widoczny od mundurów pozostających pod szczególną ochroną lub których wzory zostały wprowadzone na podstawie odrębnych przepisów. Identyfikatory i odznaki pracowników ochrony zatrudnianych przez przedsiębiorcę powinny zaś w sposób widoczny różnić się od identyfikatorów i odznak funkcjonariuszy i pracowników służb publicznych.

Kiedy przedsiębiorca straci koncesję na wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia?

Organ koncesyjny cofa, w drodze decyzji administracyjnej, koncesję na wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia, jeżeli:

wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją;
przedsiębiorca nie podjął w wyznaczonym terminie działalności objętej koncesją mimo wezwania organu koncesyjnego lub trwale zaprzestał wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją.

Poza tym Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji jako organ koncesyjny cofa koncesję albo zmienia jej zakres, w przypadku gdy przedsiębiorca:

w wyznaczonym terminie nie usunął stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z warunkami określonymi w koncesji lub z przepisami regulującymi działalność gospodarczą objętą koncesją;
rażąco narusza warunki określone w koncesji lub inne warunki wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej, określone przepisami prawa.

Przedsiębiorca, któremu cofnięto koncesję powyższych przyczyn, może wystąpić z wnioskiem o ponowne udzielenie koncesji w takim samym zakresie nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia wydania decyzji o cofnięciu koncesji.

Organ koncesyjny może ponadto cofnąć koncesję albo zmienić jej zakres ze względu na zagrożenie obronności i bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa obywateli, a także w razie ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy.

Kto może kontrolować działalność gospodarczą w zakresie usług ochrony osób i mienia?

Organ koncesyjny, czyli Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, jest uprawniony do kontroli działalności gospodarczej w zakresie:

zgodności wykonywanej działalności z udzieloną koncesją;
przestrzegania warunków wykonywania działalności gospodarczej;
obronności lub bezpieczeństwa państwa, ochrony bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli.

Czynności kontrolne przeprowadza się na podstawie upoważnienia wydanego przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Osoby upoważnione przez organ koncesyjny do dokonywania kontroli są uprawnione w szczególności do:

wstępu na teren nieruchomości, obiektu, lokalu lub ich części, gdzie jest wykonywana działalność gospodarcza objęta koncesją, w dniach i w godzinach, w których ta działalność jest wykonywana lub powinna być wykonywana;
żądania ustnych lub pisemnych wyjaśnień, okazania dokumentów lub innych nośników informacji oraz udostępnienia danych mających związek z przedmiotem kontroli.

Organ koncesyjny może też wezwać przedsiębiorcę do usunięcia stwierdzonych uchybień w wyznaczonym terminie.

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji może upoważnić Komendanta Głównego Policji (jako organ wyspecjalizowany w kontroli tego rodzaju działalności) do kontroli działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia wymagającej koncesji. Wówczas Komendant Główny Policji może powierzać przeprowadzenie kontroli komendantom wojewódzkim Policji.

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji może też upoważnić Komendanta Głównego Straży Granicznej do kontroli działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia dotyczących prawidłowości dokonywania kontroli bezpieczeństwa przeprowadzanej w krajowych portach lotniczych. W tym przypadku Komendant Główny Straży Granicznej może powierzyć przeprowadzenie kontroli komendantom oddziałów Straży Granicznej.

W sprawach udzielenia koncesji, odmowy udzielenia koncesji, zmiany koncesji, cofania koncesji, ograniczenia zakresu koncesji oraz kontroli działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia, nieuregulowanych w ustawie o ochronie osób i mienia, stosuje się przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Poza tym przepisy rozdziału 7 ustawy o ochronie osób i mienia regulują nadzór nad specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami ochronnymi (sprawowany m.in. przez Komendanta Głównego Policji) oraz kontrolę stanu ochrony obszarów, obiektów i urządzeń przez nie chronionych.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz. U. 1997 r., Nr 114, poz. 740, ze zm.);
Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. 2004 r., Nr 173, poz. 1807, ze zm.);
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 maja 1998 r. w sprawie rodzajów dokumentów wymaganych przy składaniu wniosku o udzielenie koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia (Dz. U. 1998 r., Nr 69, poz. 457);
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 maja 1998 r. w sprawie dokumentacji wymaganej przy prowadzeniu działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia oraz czasu jej przechowywania (Dz. U. 1998 r., Nr 69, poz. 458)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl