Kupujesz przedsiębiorstwo lub jego część? - Sprawdź zaległości podatkowe zbywcy!

15.7.2018

Jakie są zasady odpowiedzialności podatkowej nabywcy przedsiębiorstwa?

Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że w konsekwencji czynności prawnych, w wyniku których ma miejsce przeniesienie własności określonego niżej majątku związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą, może dojść do odpowiedzialności nabywcy za zaległości podatkowe związane z tą działalnością gospodarczą przed nabyciem. Wchodzą tu w grę takie umowy jak: sprzedaż, zamiana, darowizna, wniesienie aportu, przejęcie majątku przez bank za dług czy czynności związane z przeniesieniem prawa wieczystego użytkowania.

Generalnie nabywca:

przedsiębiorstwa,
zorganizowanej części przedsiębiorstwa,

- odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Odpowiedzialnością objęty jest tylko nabywca majątku, a to wyklucza z tego zakresu kolejnego nabywcę. Ta odpowiedzialność ma charakter osobisty.

W tym przypadku przepisy Kodeksu cywilnego o zmianie dłużnika (art. 519-526) nie mają zastosowania do obowiązków podatkowych. Przepisy te dotyczą tylko zobowiązań cywilnoprawnych. Jednym z zasadniczych warunków właściwego funkcjonowania prawa podatkowego, a zwłaszcza jego stosowania, jest bowiem odpowiednie odróżnienie stosunków zobowiązaniowych w prawie cywilnym (w prawie prywatnym) i w prawie podatkowym (w prawie publicznym).

Co to jest "przedsiębiorstwo"?

Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:

oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
koncesje, licencje i zezwolenia;
patenty i inne prawa własności przemysłowej;
majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
tajemnice przedsiębiorstwa;
księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Kiedy nabywca nie odpowiada za zobowiązania podatkowe zbywcy?

Nabywca przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa nie odpowiada za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, jeśli przy zachowaniu należytej staranności nie mógł wiedzieć o tych zaległościach. Może taka sytuacja wystąpić, gdy nabywca uzyskał zaświadczenie z US wydawane na podst. art. 306g Ordynacji podatkowej, z którego wynika, że zbywca nie posiada zaległości podatkowych i z okoliczności nabycia nie wynikało, iżby takie zaległości istniały.

Na czym polega odpowiedzialność solidarna?

Do odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania podatkowe stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dla zobowiązań cywilnoprawnych. Wierzyciel (a w tym przypadku organ podatkowy) może zatem żądać całości lub części świadczenia od wszystkich odpowiedzialnych solidarnie dłużników podatkowych łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela (podmiotu publicznoprawnego) wszyscy dłużnicy solidarni pozostają przy tym zobowiązani.

Za co odpowiada nabywca?

Warunkiem odpowiedzialności nabywcy za daną zaległość podatkową jest konieczność istnienia związku między tą zaległością podatkową a prowadzoną działalnością gospodarczą, zatem musi ona być nie tylko zgłoszona (zarejestrowana), lecz również realizowana.

Nabywca odpowiada przy tym tylko za te zaległości podatkowe zbywcy, które organ podatkowy wykazał w zaświadczeniu o wysokości zaległości podatkowych zbywającego wydanym na wniosek nabywcy za zgodą zbywcy (wydawanego na podst. art. 306g Ordynacji podatkowej), według ich stanu na dzień jego wydania. Nabywca nie odpowiada więc za zaległości podatkowe, które nie zostały wykazane w takim zaświadczeniu. Warto zatem przed nabyciem przedsiębiorstwa lub jego części postarać się o takie zaświadczenie.

Nabywca nie odpowiada za:

należności wymienionych w art. 107 § 2 pkt 1 (tj. podatki niepobrane oraz pobrane, a niewpłacone przez płatników lub inkasentów),
odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych oraz oprocentowania, o którym mowa w art. 107 § 2 pkt 3 (tj. niezwrócone w terminie zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług oraz za oprocentowanie tych zaliczek), powstałych po dniu nabycia.

Nabywca odpowiada jednak za zaległości powstałe po dniu wydania ww. zaświadczenia o wysokości zaległości podatkowych zbywającego wydanym na wniosek nabywcy za zgodą zbywcy, a przed dniem nabycia przedsiębiorstwa, jego części lub składników majątku, jeżeli od dnia wydania zaświadczenia do dnia zbycia upłynęło 30 dni.

Oznacza to, że zaległości podatkowe niewykazane w zaświadczeniu nie są objęte odpowiedzialnością, a ponadto uwolnienie od odpowiedzialności wynikające z zaświadczenia nie działa po upływie powyższych terminów.

Czy są jakieś ograniczenia odpowiedzialności nabywcy?

Zakres odpowiedzialności nabywcy jest ograniczony do wartości (a nie ceny nabycia) nabytego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.

W zasadzie zakres przedmiotowy odpowiedzialności nabywców obejmuje zaległości podatkowe powstałe do dnia nabycia, bez względu na sposób powstania zobowiązania, z których one wynikają.

Jednak - jak wspomniano - zakres odpowiedzialności nabywcy nie obejmuje:

podatków niepobrane oraz pobranych, a niewpłaconych przez płatników lub inkasentów,
odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych oraz oprocentowania niezwróconych w terminie zaliczek naliczonego podatku od towarów i usług, powstałych po dniu nabycia.

Powyższe ograniczenie odpowiedzialności nabywcy nie dotyczy nabywców będących małżonkami lub członkami rodziny podatnika: zstępnymi, wstępnymi, rodzeństwem, małżonkami zstępnych, osobą pozostającą w stosunku przysposobienia oraz pozostającą z podatnikiem w faktycznym pożyciu.

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst pierwotny: Dz.U. 1997 r., Nr 137, poz. 926; tekst jednolity: Dz.U. 2005 r., Nr 8, poz. 60, z późn. zm.).
ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zm.).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl