Można zakończyć spory w wyniku mediacji...

W jakich przypadkach może dochodzić do mediacji?

W sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd powinien w każdym stanie postępowania dążyć do ich ugodowego załatwienia. W tych sprawach strony mogą także dobrowolnie zawrzeć ugodę przed mediatorem.

Mediację prowadzić się ma się przed wszczęciem postępowania, a za zgodą stron także w toku sprawy.

Mediacja prowadzona jest na podstawie:

• umowy o mediację (też niezależnie od postępowania cywilnego) 

Umowa o mediację może być zawarta w dowolnej formie (np. stosowny zapis w kontrakcie), również przez czynności dorozumiane, tj. faktyczne podjęcie mediacji. Umowa może być zawarta również przez wyrażenie przez stronę zgody na mediację, gdy druga strona złożyła wniosek o przeprowadzenie mediacji, z dołączonym dowodem doręczenia jego odpisu drugiej stronie. W umowie o mediację strony muszą określić co najmniej: przedmiot mediacji, osobę mediatora albo sposób jego wyboru. 

• albo postanowienia sądu kierującego strony do mediacji

Sąd może bowiem sam skierować strony do mediacji aż do zamknięcia pierwszego posiedzenia wyznaczonego na rozprawę, a po zamknięciu tego posiedzenia - tylko na zgodny wniosek stron. Nie ma jednak takiej możliwości w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu nakazowym, upominawczym i uproszczonym. Sąd może skierować strony do mediacji tylko raz w toku postępowania. Mediacji nie będzie się jednak prowadzić, jeśli strona w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia jej postanowienia o skierowaniu do mediacji nie wyraziła zgody na mediację.

Jeżeli strony przed wszczęciem postępowania sądowego zawarły umowę o mediację, sąd skieruje strony do mediacji na zarzut pozwanego zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy.

Gdy sprawa jednak wróci do sądu, to bezskuteczne będzie powoływanie się w toku postępowania przed sądem lub sądem polubownym na propozycje ugodowe, propozycje wzajemnych ustępstw lub inne oświadczenia składane w postępowaniu mediacyjnym.

Jak przebiega mediacja?

Postępowanie mediacyjne nie jest jawne.

Wszczęcie mediacji przez stronę następuje w zasadzie z chwilą doręczenia mediatorowi wniosku o przeprowadzenie mediacji, z dołączonym dowodem doręczenia jego odpisu drugiej stronie. Wniosek o przeprowadzenie mediacji zawiera oznaczenie stron, dokładnie określone żądanie, przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie, podpis strony oraz wymienienie załączników. Jeżeli strony zawarły umowę o mediację na piśmie, do wniosku dołącza się odpis tej umowy.

Kierując strony do mediacji sąd wyznacza mediatora, ale strony mogą wybrać innego mediatora. Na zgodny wniosek stron sąd może upoważnić mediatora do zapoznania się z aktami sprawy.

Ponadto sąd wyznaczy wówczas czas trwania mediacji na okres do miesiąca, chyba że strony zgodnie wniosły o wyznaczenie dłuższego terminu na jej przeprowadzenie. W trakcie mediacji termin na jej przeprowadzenie może być przedłużony na zgodny wniosek stron.

Sędzia przewodniczący wyznaczy rozprawę po upływie terminu wyznaczonego na mediację, a przed jego upływem, jeżeli choć jedna ze stron oświadczy, że nie wyraża zgody na mediację.

Mediator niezwłocznie ustali termin i miejsce posiedzenia mediacyjnego. Wyznaczenie posiedzenia mediacyjnego nie jest wymagane, jeżeli strony zgodzą się na przeprowadzenie mediacji bez posiedzenia mediacyjnego.

Protokół

Z przebiegu mediacji będzie sporządzany protokół, z oznaczeniem miejsca i czas przeprowadzenia mediacji, a także imię, nazwisko (nazwę) i adresy stron, imię i nazwisko oraz adres mediatora, a ponadto wynik mediacji. Protokół podpisuje mediator. Jeżeli strony zawarły ugodę przed mediatorem, ugodę zamieszcza się w protokole albo załącza się do niego. Strony podpisują ugodę. Niemożność podpisania ugody mediator stwierdza w protokole. Mediator doręcza stronom odpis protokołu.

Po zawarciu ugody mediator ma niezwłocznie złożyć protokół w sądzie, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy według właściwości ogólnej lub wyłącznej. W razie skierowania przez sąd sprawy do mediacji, mediator składa protokół w sądzie rozpoznającym sprawę.

Ugoda

Jeżeli zawarto ugodę przed mediatorem, sąd, któremu przekazano protokół, na wniosek strony niezwłocznie przeprowadza postępowanie co do zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem.

Jeśli ugoda podlega wykonaniu w drodze egzekucji, sąd zatwierdza ją przez nadanie jej klauzuli wykonalności; w przeciwnym przypadku sąd zatwierdza ugodę postanowieniem na posiedzeniu niejawnym.

Ugoda zawarta przed mediatorem ma po jej zatwierdzeniu przez sąd moc prawną ugody zawartej przed sądem. Zatem ugoda zawarta przed mediatorem ma moc prawną ugody sądowej dopiero po jej zatwierdzeniu przez sąd. Jeśli więc strony rozwiążą istniejący między nimi spór i zawrą ugodę, uzyskają skuteczny instrument w postaci możliwości przymusowej realizacji ugody zawartej przed mediatorem na takich samych warunkach jak ugoda sądowa i unikną prowadzenia kosztownego postępowania sądowego. 

Sąd odmawia nadania klauzuli wykonalności albo zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem, w całości lub części, jeżeli ugoda jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, a także gdy jest niezrozumiała lub zawiera sprzeczności. Przykładowo ugoda zawarta przed mediatorem nie może uchybiać przepisom o szczególnej formie czynności prawnej (art. 73 i nast. k.c.).

Mediator

Mediatorem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, korzystająca w pełni z praw publicznych. Jednak nie może to być sędzia, chyba że jest w stanie spoczynku. Ze względu na zasadę dobrowolności mediacji stronom pozostawiono całkowitą dowolność co do wyboru osoby mediatora. Przyjmuje się, iż mediator winien mieć chociaż podstawowe umiejętności i wiedzę o istocie mediacji, a przede wszystkim musi umieć zachować bezstronność i przestrzegać zasad etycznych, które zostały wypracowane przez międzynarodowe i polskie organizacje mediatorów. 

Pomocą dla stron w wyborze mediatora o odpowiednich kwalifikacjach mogą być listy stałych mediatorów oraz ośrodki mediacyjne. Organizacje społeczne i zawodowe mogą bowiem prowadzić listy stałych mediatorów oraz tworzyć ośrodki mediacyjne. Wpis na listę wymaga wyrażonej na piśmie zgody mediatora. Informację o listach stałych mediatorów oraz o ośrodkach mediacyjnych mają być przekazywane prezesowi sądu okręgowego. Stały mediator może odmówić prowadzenia mediacji tylko z ważnych powodów, o których jest obowiązany niezwłocznie powiadomić strony, a jeżeli strony do mediacji skierował sąd - również sąd.

Mediator ma obowiązek zachowania bezstronności przy prowadzeniu mediacji oraz tajemnicy co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z tej tajemnicy.

Kto zapłaci za mediację?

Do niezbędnych kosztów procesu zaliczać się będzie koszty mediacji (w tym wynagrodzenie mediatora) prowadzonej na skutek skierowania przez sąd. Jeżeli postępowanie cywilne zostało wszczęte w ciągu trzech miesięcy od dnia zakończenia mediacji, która nie została zakończona ugodą albo zawarta ugoda nie została zatwierdzona przez sąd, do niezbędnych kosztów procesu będą zaliczane także koszty mediacji w wysokości nieprzekraczającej czwartej części wpisu.

Mediator ma prawo do wynagrodzenia i zwrotu wydatków związanych z przeprowadzeniem mediacji, chyba że wyraził zgodę na prowadzenie mediacji bez wynagrodzenia. Wynagrodzenie i zwrot wydatków obciążają strony. Wysokość wynagrodzenia mediatora może być określona w umowie między mediatorem a stronami, w umowie tej można też upoważnić osobę trzecią do ustalenia wynagrodzenia. Stałe ośrodki mediacyjne ustalają zazwyczaj taryfy opłat.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296, ze zm.)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl