Na czym polega zastaw skarbowy?

14.3.2013

Co to jest zastaw skarbowy?

Zastaw skarbowy jest jedną z form zabezpieczenia wykonania zobowiązań podatkowych. Jest on skuteczny wobec każdorazowego właściciela przedmiotu zastawu i ma pierwszeństwo przed jego wierzycielami osobistymi. Stanowi on zatem ograniczone prawo rzeczowe o charakterze bezwzględnym, tzn. że Skarb Państwa (jednostka samorządu terytorialnego) może zaspokoić się z przedmiotu zastawu bez względu na zmianę właściciela obciążonej rzeczy lub uprawnionego z tytułu istniejącego prawa i przed wierzycielami osobistymi zastawcy.

Co może być przedmiotem zastawu skarbowego?

Zgodnie z art. 41 Ordynacji podatkowej, zastaw skarbowy przysługuje Skarbowi Państwa i jednostkom samorządu terytorialnego z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania, a także z tytułu zaległości podatkowych, stanowiących ich dochód oraz odsetek za zwłokę od tych zaległości, na wszystkich będących własnością podatnika oraz stanowiących współwłasność łączną podatnika i jego małżonka rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych, jeżeli wartość poszczególnych rzeczy lub praw wynosi w dniu ustanowienia zastawu co najmniej 10.000 zł. Zastawem skarbowym nie mogą być obciążone rzeczy lub prawa majątkowe nie podlegające egzekucji oraz mogące być przedmiotem hipoteki.

Zastaw rejestrowy obejmuje swym zakresem przedmiotowym:

wszystkie rzeczy ruchome stanowiące własność podatnika oraz współwłasność łączną podatnika i jego małżonka
oraz zbywalne prawa majątkowe.

Zastawem nie mogą być natomiast objęte prawa niezbywalne, tzn. takie, które nie mogą być przeniesione na inne osoby (np.: roszczenie o przeniesienie własności, niemajątkowe prawo autorskie).

Zasady powyższe mają odpowiednie zastosowanie do należności przypadających od płatników lub inkasentów, następców prawnych oraz osób trzecich odpowiadających za zaległości podatkowe podatnika.

Spisu rzeczy ruchomych oraz praw majątkowych, które mogą być przedmiotem zastawu skarbowego dokonuje organ podatkowy.

Kiedy trzeba wyjawić rzeczy ruchome i zbywalne prawa majątkowe, które mogą być przedmiotem zastawu skarbowego?

W toku postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej podatnik, płatnik, inkasent, wspólnicy spółki cywilnej lub inne osoby trzecie odpowiadające za zaległości podatkowe na żądanie organu podatkowego obowiązani są do wyjawienia rzeczy ruchomych oraz zbywalnych praw majątkowych, które mogą być przedmiotem zastawu skarbowego, jeśli zachodzą przesłanki ustanowienia zabezpieczenia. Wyjawienia dokonuje się w formie oświadczenia składanego pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. Organ podatkowy ma obowiązek uprzedzić osobę wezwaną o prawie odmowy złożenia tego oświadczenia oraz o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. Wzór formularza takiego oświadczenia stanowi załącznik do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 2 grudnia 2011 r.w sprawie wzoru oświadczenia o nieruchomościach oraz prawach majątkowych, które mogą być przedmiotem hipoteki przymusowej, i rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych, które mogą być przedmiotem zastawu skarbowego.

Wpis do rejestru zastawów skarbowych

Zastaw skarbowy powstaje z dniem wpisu do rejestru zastawów skarbowych. Wpis ten ma więc charakter konstytutywny. Rejestry zastawów skarbowych prowadzone są przez naczelników urzędów skarbowych. Minister właściwy do spraw finansów publicznych prowadzi Centralny Rejestr Zastawów Skarbowych.

Wpis zastawu skarbowego do rejestru dokonywany jest na podstawie doręczonej decyzji:

ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego,
określającej wysokość zobowiązania podatkowego,
określającej wysokość odsetek za zwłokę,
o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta,
o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej,
o odpowiedzialności spadkobiercy,
określającej wysokość zwrotu podatku.

Dokonanie wpisu zastawu do rejestru skarbowego nie wymaga wydania osobnej decyzji w stosunku do konstytutywnej lub deklaratoryjnej decyzji podatkowej ustalającej lub określającej wysokość zobowiązania podatkowego, określającej wysokość odsetek za zwłokę lub zwrotu podatku, czy też decyzji o odpowiedzialności podatkowej.

Wymienione wyżej decyzje po uprzednim ich doręczeniu podmiotom zobowiązanym stanowią wystarczającą podstawę do dokonania wpisu zastawu skarbowego do rejestru. Podstawę prawną wpisu do rejestru zastawów skarbowych stanowi także deklaracja podatkowa w przypadku samoobliczania zobowiązania podatkowego czy obliczania podatków przez płatników (tj. gdy zobowiązanie powstaje z mocy samego prawa), a także pobierania ich przez inkasentów. Zabezpieczenie zastawem może mieć jednak miejsce tylko wtedy, gdy wynikająca z deklaracji lub innego dokumentu należność podatkowa nie została uregulowana w terminie 14 dni od jej wymagalności.

O dokonaniu wpisu oraz wykreśleniu zastawu skarbowego urząd skarbowy zawiadamia podatnika, płatnika lub inkasenta, następcę prawnego lub osobę trzecią odpowiadającą za zaległości podatkowe.

Wypis z rejestru zastawów skarbowych

Organ prowadzący rejestr na wniosek zainteresowanego wydaje wypis z rejestru zastawów skarbowych, zawierający informacje o obciążeniu rzeczy lub prawa zastawem skarbowym oraz o wysokości zabezpieczonego zastawem skarbowym zobowiązania podatkowego lub zaległości podatkowej. Za wydanie wypisu pobiera się opłatę, stanowiącą dochód budżetu Państwa.

Pierwszeństwo zastawów

Zastaw skarbowy wpisany wcześniej ma pierwszeństwo przed zastawem skarbowym wpisanym później. W razie gdy rzecz ruchoma lub prawo majątkowe zostały obciążone zastawem ujawnionym w innym rejestrze prowadzonym na podstawie odrębnych przepisów, zastaw wpisany wcześniej ma pierwszeństwo przed zastawem wpisanym później.

Kiedy zastaw skarbowy wygasa?

Zastaw skarbowy wygasa:

z mocy prawa z dniem wygaśnięcia zobowiązania podatkowego,
z dniem wykreślenia wpisu z rejestru zastawów skarbowych,
z dniem egzekucyjnej sprzedaży przedmiotu zastawu.

Zaspokojenie z przedmiotu zastawu następuje przy tym w trybie ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Wykreślenie wpisu z rejestru zastawów skarbowych następuje również, gdy rzecz lub prawo nie stanowiło własności podatnika, płatnika, inkasenta, następcy prawnego lub osoby trzeciej odpowiadającej za zaległości podatkowe.

Jeżeli osoba, będąca właścicielem rzeczy obciążonej zastawem na jej własności powzięła o tym wiadomość, to w terminie 7 dni od dnia, w którym powzięła o tym wiadomość, winna złożyć wniosek o wykreślenie wpisu. Organ podatkowy podejmuje w tej sprawie decyzję – po przeprowadzeniu stosownego postępowania na podstawie właściwych przepisów Ordynacji podatkowej.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Tekst jedn. Dz. U. 2012 r. poz. 749 ze zm.)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl