Ochrona przed konkurencją po ustaniu zatrudnienia

Współcześnie przedsiębiorcy coraz częściej spotykają się z ryzykiem wyszkolenia współ/pracownika, który zdobywszy odpowiednie doświadczenie i wiedzę, usamodzielnia się i nierzadko staje się bezpośrednią dla nich konkurencją. O ile w warunkach wolnorynkowych w dłuższej perspektywie czasowej nie da się zapobiec ryzyku utraty współ/pracownika, o tyle prawo daje przedsiębiorcom możliwość ochrony przed tego typu konkurencją.

Służy temu zakaz konkurencji obowiązujący po ustaniu stosunku zatrudnienia. Zakres takiego zakazu zależny jest jednak od formy zatrudnienia bądź współpracy i środków finansowych, jakie przedsiębiorca jest w stanie przeznaczyć tytułem odszkodowania za powstrzymywanie się potencjalnego konkurenta od określonej działalności. O zabezpieczeniu się przed tego typu konkurencją należy zatem pomyśleć już na etapie samego zatrudnienia.

Umowa o pracę

Możliwość wprowadzenia zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy reguluje wprost art. 101¹ i n. Kodeksu pracy. Zakaz taki musi być pod rygorem nieważności wprowadzony na piśmie, określać okres jego obowiązywania po ustaniu stosunku pracy oraz wysokość odszkodowania za powstrzymywanie się od zakazanej działalności. Ustawodawca wprost jednak zastrzegł, że odszkodowanie to nie może być niższe od 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji.

Umowy cywilnoprawne

Co jednak gdy przedsiębiorca nie zamierza wypłacać odszkodowania, bo go na nie nie stać? W takim wypadku wielu przedsiębiorców starało się obejść przepisy prawa, zatrudniając w ramach innych form jak umowa o pracę, np. na umowy cywilnoprawne, do których nie stosuje się Kodeksu pracy. Wyrokiem z dnia 11 września 2003 r. (III CKN 579/01) Sąd Najwyższy przesądził jednak, że o ile „Zleceniobiorca może zgodnie z zasadą swobody umów zobowiązać się wobec zleceniodawcy do niepodejmowania działań konkurencyjnych w czasie trwania umowy”, o tyle jako niezgodne z zasadami współżycia społecznego, a więc nieważne, należy uznać zobowiązanie zleceniobiorcy do niepodejmowania działalności konkurencyjnej przez trzy lata po ustaniu umowy, bez jakiegokolwiek ekwiwalentu, przy czym Sąd Najwyższy wyraźnie powołał się tu na treść art. 1012 k.p., w którym przewidziano możliwość zawarcia umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, jednakże za zapłatą odszkodowania.

Stosunki pomiędzy przedsiębiorcami

 Inaczej jednak ma się rzecz, jeśli stronami umowy cywilnoprawnej po obu stronach są przedsiębiorcy. W relacjach profesjonalnych Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 grudnia 2013 r. (V CSK 30/13) dostrzegł bowiem, że „Klauzula konkurencyjna bez ekwiwalentu, przy zastrzeżeniu kary umownej za jej naruszenie, mimo braku symetrii nie traci sensu gospodarczego i mieści się w granicach lojalności kontraktowej”. W relacjach profesjonalnych zleceniobiorca nie jest bowiem słabszą stroną wymagającą ochrony. Najwięcej swobody zatem w uregulowaniu relacji zakazu konkurencji mają osoby, które decydują się na współpracę z innym przedsiębiorcą.

Pewne szczególne regulacje w tym zakresie mogą jednak przewidywać niektóre umowy nazwane, np. umowa agencyjna (art. 764 ze zn. 6 i n. Kodeksu cywilnego).

Czyn nieuczciwej konkurencji

A co gdy potencjalny współpracownik nie jest zainteresowany założeniem własnej działalności gospodarczej, a budżet firmy nie przewiduje dodatkowych wydatków tytułem ekwiwalentów za umowny zakaz konkurencji dla byłych współ/pracowników?

Powszechnie obowiązujące przepisy prawa chronią tajemnicę przedsiębiorstwa, którą ustawodawca definiuje jako nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy stanowi niedozwolony czyn nieuczciwej konkurencji. Przepis ten stosuje się nie tylko do przedsiębiorców, ale również do osoby, która świadczyła pracę na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego - przez okres trzech lat od jego ustania, chyba że umowa stanowi inaczej albo ustał stan tajemnicy.


Natalia Rutkowska

Radca Prawny

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika