Odliczanie podatku VAT od rat leasingowych, czynszów najmu itp. wydatków związanych z firmowym samochodem

UWAGA!

Zgodnie z ustawą o podatku VAT, ze świadczeniem usługi mamy do czynienia tylko w przypadku leasingu operacyjnego. Leasing finansowy (w którym leasingobiorca dokonuje odpisów amortyzacyjnych) został zaś przez ustawę potraktowany jako dostawa towarów. Pisząc o usługobiorcach użytkujących samochody na podstawie umowy leasingu mamy więc na myśli samochody używane na podstawie leasingu operacyjnego. Leasingobiorcy używający samochody na podstawie leasingu finansowego rozliczają podatek VAT zgodnie z zasadami właściwymi dla nabycia samochodu.  

Jeśli więc podatnik na podstawie jednej z ww. umów użytkuje samochód o masie całkowitej przekraczającej 3,5 tony, ma prawo od 22.08.2005 r. do odliczenia 100% podatku VAT zawartego w fakturze czynszowej (ratalnej) - zwracamy jednak uwagę na przepisy przejściowe, o których będzie mowa niżej.

W porównaniu ze stanem prawnym obowiązującym przed dniem 1.06.2005 r. sytuacja podatnika niewątpliwie ulegnie zmianie. Trudno jednak powiedzieć, czy będzie to zmiana na korzyść. Z jednej strony zwiększeniu uległa wysokość odliczenia (przed 1.06.2005 r. można było odliczyć tylko 50% w przypadku takiego samochodu) oraz maksymalna kwota odliczenia (z 5.000 zł do 6.000 zł). Może się jednak okazać, że przed 22.08.2005 r. podatnik użytkował samochód z prawem do pełnego odliczenia, zaś po tym dniu będzie miał prawo jedynie do odliczenia limitowanego ze względu na brak wymaganej masy całkowitej. Ponadto nowe, większe limity nie dotyczą umów, zawartych przed 1.06.2005 r. W przypadku umów o charakterze ciągłym miarodajne w tej kwestii są przede wszystkim przepisy przejściowe. 

Czy trzeba było zarejestrować umowę - czyli jak rozliczyć podatek w okresie przejściowym?

Bardzo często w przypadku zmian w przepisach podatkowych, które mogłyby pogorszyć sytuację podatnika, ustawodawca przewiduje zachowanie praw nabytych pod warunkiem spełnienia określonych przesłanek. Zwykle jedną z takich przesłanek jest zarejestrowanie dokumentu będącego podstawą odliczania podatku we właściwym terminie. Podobnie stało się w przypadku zmian dotyczących odliczania podatku VAT z faktur dokumentujących czynsz najmu, dzierżawy i rat leasingowych.

Zgodnie z art. 7 ustawy nowelizującej, w przypadku samochodów i pojazdów samochodowych będących przedmiotem umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze, zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy (a więc przed dniem 1.06.2005 r.), kwotę podatku naliczonego od czynszu (raty) lub innych płatności wynikających z takiej umowy, stanowi kwota podatku naliczonego jaka wynikałaby z przepisów w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1.06.2005 r.  

Przykład

Podatnik użytkuje samochód na podstawie umowy leasingu, zawartej w październiku 2004 r.

Zgodnie ze „starymi” przepisami, podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia 50% podatku z każdej faktury ratalnej, nie więcej jednak niż 5.000 zł w całym okresie używania samochodu. Zgodnie z przepisem przejściowym, cytowanym powyżej, podatnik również po dniu wejścia w życie nowych regulacji musi stosować te limity (nie może ich zatem zwiększyć do 60% oraz 6.000 zł).  

Podatnik nie musi rejestrować takiej umowy, która daje mu jedynie prawo do częściowego odliczenia podatku; musi jedynie pamiętać, aby kontynuować sposób odliczenia również pod rządami zmienionych przepisów.  

A jeśli umowa zawarta przed 1.06.2005 r. dawała prawo do pełnego odliczenia? 

Jeżeli podatnik używał na podstawie jednej z ww. umów samochód (pojazd samochodowy), w stosunku do którego kwotę podatku naliczonego stanowiła cała kwota podatku wykazanego na fakturze, mógł on w dalszym ciągu odliczać 100% podatku, jednakże tylko:

1. w odniesieniu do umów, bez uwzględnienia zmian tej umowy dokonywanych po wejściu w życie ustawy (a więc po dniu 1.06.2005 r.), oraz
2. pod warunkiem, że umowa została zarejestrowana we właściwym urzędzie skarbowym do dnia 15 czerwca 2005 r. 

Przykład

Podatnik użytkuje samochód ciężarowy z czterema miejscami, o dopuszczalnej ładowności 940 kg, na podstawie umowy leasingu, zawartej 14 maja 2005 r. Ponieważ minimalna dopuszczalna ładowność, wymagana aby móc odliczać całość podatku VAT, wynosi dla tego samochodu 629 kg, podatnik takiego odliczenia w pełnej wysokości dokonuje. Jednocześnie masa całkowita samochodu wynosi 2 tony, a zatem samochód ten nie będzie spełniał warunków do pełnego odliczenia po dniu 22.08.2005 r. Jeżeli jednak przed dniem 15 czerwca 2005 r. umowa leasingu została zarejestrowana we właściwym urzędzie skarbowym i nie zostanie zmieniona, podatnik będzie miał w dalszym ciągu prawo do odliczania 100% podatku VAT.    

Należy zaznaczyć, że rejestracja umowy leasingu jest bezpłatna i odbywa się przez adnotację urzędnika i umieszczenie pieczęci na oryginale umowy po jej okazaniu przez podatnika. Zgodnie z pismem Departamentu Podatków Lokalnych i Katastru MF z dnia 9 czerwca 2005r. (LK- 0680/119/1//JB/05/375): „rejestracja umowy odbywa się na podstawie zgłoszenia, a nie na wniosek podatnika. Należy przy tym zauważyć, że opłacie skarbowej podlegają podania, w tym wnioski. Jako podań nie traktuje się natomiast zgłoszeń, które jakkolwiek wywołują określone działania organów administracji publicznej, niemniej mają charakter informacyjny, stanowiąc wykonanie obowiązku ustawowego. Mając powyższe na względzie należy stwierdzić, że zarówno zgłoszenie, jak i zarejestrowanie umowy nie podlega opłacie skarbowej”. 

Jak postąpić z umowami zawartymi po dniu 1.06.2005 r. a przed 22.08.2005 r.?

Niestety kwestia ta została pominięta przez ustawodawcę. Przepisy przejściowe dotyczą bowiem umów zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy, a więc jedynie przed dniem 1.06.2005 r. Jeżeli umowa (np. leasingu) została zawarta po tej dacie, nie było również możliwości dokonania jej rejestracji (nawet, jeśli zawarto ją przed terminem przewidzianym dla rejestracji, czyli przed 15 czerwca 2005 r.). Przepisy przejściowe wyraźnie wskazują bowiem, że zarejestrować można jedynie umowę zawartą przed dniem 1.06.2005 r. Gdyby nawet podatnikowi udało się zarejestrować taką umowę (np. urzędnik nie zwrócił uwagi, iż umowa została zawarta np. 4 czerwca 2005 r.), musi on mieć świadomość, iż rejestracja taka nie wywoła żądanych skutków prawnych. Brak wyraźnej regulacji prawnej zmusza do dokonania takiej interpretacji przepisów, zgodnie z którą do dnia 21.08.2005 r. stosuje się „stare” zasady dokonywania odliczeń, zaś po tej dacie, nowe. 

Jeżeli więc w okresie przejściowym, tj. 01.06.-21.08.2005 r. zostanie zawarta umowa najmu, dzierżawy, leasingu lub inna umowa o podobnym charakterze, to w celu wyliczenia właściwej kwoty podatku VAT podlegającej odliczeniu, należy: 

1. sprawdzić dopuszczalną ładowność zgodnie ze wzorem „Lisaka” - w przypadku rat, od których podatek podlega odliczeniu w okresie od 1 czerwca do 21 sierpnia 2005 r.
2. sprawdzić masę całkowitą - w przypadku rat, od których podatek podlega odliczeniu od 22.08.2005 r. 

Przykład

W dniu 5 sierpnia 2005 r. podatnik zawarł umowę leasingu, której przedmiotem jest samochód o następujących parametrach: 

1. ilość siedzeń, łącznie z miejscem dla kierowcy - 3
2. dopuszczalna ładowność - 740 kg
3. masa całkowita - 2,5 tony            

Pierwsza rata jest ratą wstępną i wynosi 14.000 zł + 3.080 zł VAT. Rata ta płatna jest w dniu zawarcia umowy. Ponieważ w tym dniu nie obowiązują jeszcze nowe przepisy, dla sprawdzenia kwoty podatku, którą można odliczyć z pierwszej raty, należy zastosować wzór Lisaka (357 kg + 3 x 68 kg) = 561 kg. Minimalna dopuszczalna ładowność, uprawniająca do pełnego odliczenia podatku w przypadku takiego samochodu wynosi więc 561 kg, zaś rzeczywista dopuszczalna ładowność samochodu  - 740 kg. Podatnik może więc odliczyć całą kwotę podatku, zawartą w fakturze ratalnej, tj. kwotę 3.080 zł. 

W dniu 5 września 2005 r. podatnik otrzymał fakturę ratalną opiewającą na kwotę 1.500 zł + 330 zł VAT, z terminem płatności na 15 września 2005 r. W tym czasie obowiązują już nowe regulacje, które uzależniają prawo do pełnego odliczenia podatku od masy całkowitej większej niż 3,5 tony. Ponieważ masa całkowita samochodu podatnika wynosi 2,5 tony, może on - zgodnie z nowymi przepisami - odliczyć jedynie 60% podatku, tj. kwotę 198 zł (330 zł x 60%). Podatnik musi również sprawdzać, by łączna kwota odliczonego podatku nie przekroczyła kwoty 6.000 zł (wliczając w to również kwotę z pierwszej faktury w wysokości 3.080 zł).    

Niestety w sytuacji opisanej w przykładzie podatnik nie może stosować zasady kontynuacji odliczenia przez zarejestrowanie umowy - umowa została bowiem zawarta po dniu 1.06.2005 r., a rejestracji podlegają jedynie umowy zawarte przed tą datą. 

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. 2004 r., Nr 54, poz. 535, ze zm.);
• Ustawa z dnia 21 kwietnia 2005 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. 2005 r., Nr 90, poz. 756)