Postępowanie egzekucyjne wobec skazanego wyrokiem karnym - opinia prawna

29.12.2005

Stan faktyczny

W 2002 roku dokonaliśmy wspólnie z małżonkiem darowizny na rzecz syna prawa wieczystego użytkowania gruntu wraz z prawem własności znajdującego się na tej działce budynku mieszkalnego, z zastrzeżeniem na naszą rzecz służebności. Tego samego roku prokuratura wszczęła postępowanie przeciwko mojemu małżonkowi zarzucając mu popełnienie przestępstwa z art. 296 par. 1 i 3. W toku postępowania prokurator dokonał zabezpieczenia na naszym majątku ruchomym tzn. samochód, sprzęt RTV, sprzęt komputerowy. Ponadto zastosował poręczenie majątkowe na kwotę 250000 zł. Akt oskarżenia przeciwko mojemu małżonkowi obecnie znajduje się w sądzie. Przy założeniu skazania za przestępstwo umyślne z w/w art. KK, a co za tym idzie obowiązku naprawienia szkody (niebagatelna kwota, bo poszkodowany wyliczył ją na 16 mln zł) jakie konsekwencje mogą nas i naszego syna, któremu darowaliśmy dom? Czy wraz z darowizną domu przeszło również na własność syna wyposażenie tego domu? Jak powinnam bronić siebie i swoje małoletnie dziecko przed ewewentualną egzekucją komorniczą? Czy powinnam swoje wynagrodzenie i to co posiadam z ruchomości przesunąć z majątku wspólnego do swojego majątku osobistego? Czy pomimo darowizny domu, komornik będzie mógł prowadzić egzekucję również z tego domu? Jeżeli tak, to czy prawo własności syna, któremu darowaliśmy dom nie jest w żaden sposób chronione? Jak uchronić się przed taką ewentualnością?

Opinia prawna

Niniejsza opinia została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

Ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami),
Ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 r., Nr 9, poz. 59 ze zmianami),
Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. 1997, Nr 160, poz. 1083 ze zmianami)

Tytułem wstępu należy wskazać, iż kwestię egzekucji stwierdzonych wyrokiem karnym roszczeń reguluje kodeks karny wykonawczy. Przepis art. 25 § 1 kodeksu karnego wykonawczego (dalej k. k. w.) stanowi, że egzekucję zasądzonych roszczeń cywilnych, orzeczonej grzywny, świadczenia pieniężnego, należności sądowych oraz zobowiązania określonego w art. 52 Kodeksu karnego prowadzi się według przepisów kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli kodeks karny wykonawczy nie stanowi inaczej.

Dodatkowo na mocy art. 26 k. k. w. do tytułów egzekucyjnych mają zastosowanie przepisy art. 776-795 kodeksu postępowania cywilnego (dalej k. p. c.). Oznacza to, że w celu wyegzekwowania zasądzonej na rzecz pokrzywdzonego, tytułem naprawienia szkody, kwoty pieniężnej będzie on musiał wystąpić o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności, a następnie skierować do właściwego komornika wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż zasadą jest osobista odpowiedzialność dłużnika za własne zobowiązania. Takim zobowiązaniem jest także nałożony wyrokiem sądu karnego obowiązek naprawienia szkody. W efekcie wierzyciel w tym przypadku jest nim pokrzywdzony może żądać zaspokojenia wyłącznie z majątku dłużnika w tym przypadku Pani męża. Nie oznacza to jednak, że egzekucja może być prowadzona wyłącznie z odrębnego majątku Pani męża.

Wierzyciel – pokrzywdzony może bowiem wystąpić na zasadzie art. 787 § 1 k. p. c. z wnioskiem o nadanie tytułowi egzekucyjnemu (wyrokowi) klauzuli wykonalności także przeciwko Pani jako małżonce dłużnika. Sąd nada wówczas klauzulę wykonalności z ograniczeniem odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową. Oznacza to, że egzekucja będzie mogła być skierowana tak do majątku odrębnego Pani męża jak i do Państwa majątku wspólnego, ale już nie do Pani majątku odrębnego. Uprawnienie wierzyciela do zaspokojenia z majątku wspólnego wynika z art. 41 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej k. r.o.).

Co do możliwości swego rodzaju zabezpieczenia majątku przed egzekucją istnieje możliwość zniesienia wspólności majątkowej w drodze umowy sporządzonej w formie aktu notarialnego. Jednak wspólność w takim przypadku będzie mogła być zniesiona niejako na przyszłość. Rozdzielność powstanie z dniem zawarcia rzeczonej umowy lub z dniem późniejszym określonym w umowie, ale nie z datą wsteczną. Należy przy tym zauważyć, że będziecie Państwo mogli powoływać się względem osób trzecich na dokonane umownie wyłączenie wspólności wyłącznie wówczas gdy zawarcie umowy majątkowej oraz jej rodzaj były tym osobom wiadome.

I teraz w sytuacji gdy wierzyciel wystąpi z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności także przeciwko Pani będzie mogła Pani podnieść, iż nie istnieje między Państwem wspólność sąd wówczas nie nada klauzuli wykonalności przeciwko Pani. Konieczną przesłanką dla zastosowania przepisu 787 § 1 k. p. c. jest bowiem istnienie wspólności majątkowej.

Wówczas egzekucja będzie mogła zostać skierowana wyłącznie do majątku Pani męża. Po ustaniu wspólności majątkowej a przed podziałem majątku wspólnego, nie do poszczególnych składników tego majątku ale do udziału w tym majątku. Zgodnie z art. 43 § 1 k. r. o. zasadą jest że małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.
Jednak gdy wspólność majątkowa została zniesiona w drodze umowy i powoła się Pani na tę okoliczność w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności sąd będzie badał czy jest ona skuteczna względem wierzycieli. Sąd nada klauzulę wykonalności przeciwko Pani jeśli uzna, iż umowa nie jest skuteczna wobec wierzycieli umożliwiając tym samym egzekucję z majątku wspólnego.

Istnieje również możliwość zniesienia wspólności majątkowej z datą wsteczną jednak wyłącznie przez sąd. Postępowanie takie będzie z pewnością długotrwałe i nie będzie można mieć pewności, iż sąd zniesie wspólność z datą wsteczną. Co więcej, sądowe zniesienie wspólności możliwe jest tylko z ważnych powodów, sąd będzie badał czy takie powody rzeczywiście miały miejsce. W orzecznictwie wskazuje się, iż ważnym powodem może być separacja faktyczna małżonków, prowadzenie lub możliwość prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego. Jednak na co należy zwrócić uwagę niepowodzenia w działalności gospodarczej i zamiar uniemożliwienia wierzycielom egzekucji z majątku wspólnego nie mogą stanowić ważnego powodu. Dodatkowo co się tyczy zniesienia wspólności ze skutkiem wstecznym sąd winien wziąć pod uwagę zagrożenie dla interesów osób trzecich czyli wierzycieli.

Inną możliwość uchronienia majątku wspólnego od postępowania egzekucyjnego daje przepis art. 41 § 3 k. r. o., zgodnie z którym sąd może ograniczyć lub wyłączyć możliwość zaspokojenia się z majątku wspólnego przez wierzyciela, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków , jeżeli ze względu na charakter wierzytelności albo stopień przyczynienia się małżonka będącego dłużnikiem do powstania majątku wspólnego – zaspokojenie z majątku wspólnego byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

W odniesieniu do kwestii darowizny na rzecz syna: egzekucja nie będzie mogła być skierowana do majątku Państwa syna. Nie ponosi on odpowiedzialności za zobowiązania ojca.

Jednak dla pełności opinii należy zwrócić uwagę na następującą możliwość, którą przewiduje kodeks cywilny w przepisach dotyczących ochrony wierzycieli. Zgodnie z art. 527 § 1 k. c. gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia (czyli Państwa syn) uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik (Pani mąż) działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Przy czym należy podkreślić, że domniemywa się, że jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku (za taką należy uznać syna), osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
Co więcej w przypadku darowizny mamy do czynienia ze szczególną regulacją a mianowicie zgodnie z art. 528 k. c. jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
Uregulowania te w znacznym stopniu ułatwiają wierzycielowi skuteczne zaskarżenie nieodpłatnej czynności prawnej.

Nie można więc wykluczyć, że w pokrzywdzony podejmie próbę zaskarżenia darowizny prawa wieczystego użytkowania i własności budynku mieszkalnego. W przypadku uznania czynności prawnej za bezskuteczną względem wierzyciela, będzie mógł on skierować egzekucję również do przedmiotu darowizny (jak omawianej sprawie) czyli do prawa wieczystego użytkowania i własności budynku mieszkalnego. Odnosząc się do pytania o zakres darowizny, to czy wraz z prawem wieczystego użytkowania i własnością budynku darowaliście Państwo synowi również wyposażenie domu zależy od treści umowy darowizny. Jeśli więc Państwa zamiarem było podarowanie synowi również sprzętów i faktycznie doszło do ich darowizny to stanowią one jego własność.

Zespół
e-prawnik.pl

Komentarze